Ochrona środowiska w gospodarce gminy. PORADNIK
Niniejsza książka – poradnik jest przeznaczona dla osób zatrudnionych w samorządach
szczebla podstawowego, którym ustawowo przypisane są, wymagające
odpowiednio przygotowanej kadry, obowiązki w zakresie ochrony środowiska
naturalnego.
W szczególności znowelizowana w ubiegłym roku ustawa „Prawo ochrony środowiska”
(Dz.U. z dnia 20 czerwca 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) zobowiązuje samorządy
m.in. do samodzielnego wydawania „decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
zgody na realizację przedsięwzięcia inwestycyjnego”, która ma poprzedzać
inne rodzaje zezwoleń, niezbędnych do rozpoczęcia inwestycji, w tym finalnego pozwolenia
na budowę. Większość tego rodzaju decyzji mają wydawać wójtowie, burmistrzowie
lub prezydenci miast.
Według opinii często wyrażanych przez samych zainteresowanych, a także ich
przełożonych, wiele gmin, w szczególności mniejszych, nie posiadających najczęściej
specjalistów z zakresu ochrony środowiska, nie jest właściwie przygotowana do realizacji
takich zadań.
Książka ma służyć uzupełnieniu wiedzy pracowników samorządów tego szczebla
w zakresie ochrony środowiska naturalnego, przydatnej m.in. w opracowaniu takich
decyzji.
Autorom chodziło o zgromadzenie w niej informacji z dziedziny ekologii i ochrony
środowiska, także proekologicznych technologii, służących modernizacji istniejących
lub budowie nowych instalacji, sieci i urządzeń funkcjonujących w komunalnej infrastrukturze
technicznej na szczeblu gminy.
Ten pierwszy temat potraktowano wyłącznie informacyjnie, wykorzystując w tym
celu wiedzę zawartą w najbardziej zdaniem autorów istotnych dla charakteru książki
publikacjach.
Drugi temat w większości obejmuje wiedzę zgromadzoną w publikacjach własnych
autorów książki oraz częściowo kompilację informacji innych specjalistów
z dziedziny proekologicznych technologii.
Z uwagi na raczej zróżnicowane wykształcenie pracowników samorządów, książka
prezentuje wiedzę na poziomie popularno-technicznym, oczywiście w zakresie takim, jak na to pozwalała złożona problematyka. Może ona służyć jako poradnik
w bieżącej pracy, także jako pomoc dydaktyczna na kursach doskonalenia kwalifikacji
zawodowych, fachowych warsztatach itp., organizowanych dla pracowników merytorycznych
gmin.
W rozdziale I omówione zostały definicje i pojęcia w zakresie niezbędnym dla
przyswojenia sobie prezentowanej wiedzy fachowej, a także stan skażenia środowiska
naturalnego w skali globalnej oraz programy zapobiegania jego dalszej dewastacji.
W jego opracowaniu oparto się na piśmiennictwie wymienionym na końcu rozdziału,
a w szczególności na pozycjach [1, 6] tego wykazu.
W rozdziale II omówiono proekologiczne technologie dla instalacji i sieci funkcjonujących
w komunalnej infrastrukturze technicznej.
W rozdziale III scharakteryzowano odnawialne źródła energii oraz przedstawiono
możliwości rozwoju ich zastosowań w Polsce.
Rozdział IV jest poświęcony działaniom Organizacji Narodów Zjednoczonych
oraz Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska. Szczególnie te ostatnie uznawane
są za najbardziej skuteczne jeśli chodzi o ich skalę, angażowane środki finansowe
i efekty.
W rozdziale V scharakteryzowano zadania samorządów szczebla podstawowego
w zakresie ochrony środowiska, wynikające z obowiązujących regulacji prawnych na
dzień 30 czerwca 2006 r.
Na końcu zamieszczono opracowane w Ministerstwie Gospodarki materiały dotyczące
obowiązków gminy związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest.
Załącznikiem do książki – poradnika jest płyta CD z nagranymi pełnymi tekstami
ustaw, także niektórych uregulowań niższego rzędu, dotyczących omówionej w rozdziale
piątym problematyki prawnej.
Spis treści
WSTĘP 7
Rozdział I
CHARAKTERYSTYKA ANTROPOGENICZNYCH
ŹRÓDEŁ ZAGROŻEŃ EKOLOGICZNYCH 9
1. Wprowadzenie 9
2. Definicje i pojęcia 9
3. Rys historyczny 14
4. Źródła i rodzaje zagrożenia środowiska 16
4.1. Źródła 16
4.2. Zagrożenia globalne 18
4.2.1. Efekt cieplarniany 18
4.2.2. Kwaśny opad atmosferyczny 21
4.2.3. Zanikanie ozonu stratosferycznego 21
4.3. Zagrożenie strefowe (regionalne, lokalne) 22
4.3.1. Kurczenie się powierzchni lasów 22
4.3.2. Grunty zagrożone erozją oraz zanieczyszczenie gleb 22
4.3.3. Wyeksploatowane pastwiska 23
4.3.4. Przetrzebione łowiska morskie 23
4.3.5. Wymieranie niektórych gatunków fauny i flory 23
4.3.6. Zanieczyszczenie wód 23
4.3.7. Miasto 24
4.3.8. Hałas 25
4.3.9. Promieniowanie jonizujące 26
4.3.10. Promieniowanie elektromagnetyczne 26
5. Kierunki proekologicznej przebudowy gospodarki 27
6. Narzędzia przebudowy gospodarki 34
7. Piśmiennictwo do rozdziału I 35
Rozdział II
ZASTOSOWANIE PROEKOLOGICZNYCH TECHNOLOGII
W INFRASTRUKTURZE KOMUNALNEJ
1. Wprowadzenie 37
2. Definicje i pojęcia 37
3. Charakterystyka budynków oraz instalacji i sieci wykonanych w tradycyjnych
technologiach 41
4. Proekologiczne przedsięwzięcia w infrastrukturze komunalnej 44
4.1. Budynki mieszkalne i użyteczności publicznej 44
4.1.1. Certyfikat efektywności energetycznej budynków 44
4.1.2. Audyting energetyczny 45
4.1.3. Termorenowacja budynków 45
4.2. Proekologiczne technologie i rozwiązania dla wewnętrznych instalacji
sanitarnych i grzewczych 45
4.2.1. Materiały i wyroby 45
a) Tworzywa sztuczne 46
b) Rodzaje wyrobów 48
Rury 48
Złączki 51
Uchwyty i mocowania 54
4.2.2. Rodzaje połączeń elementów instalacji 55
4.2.3. Izolacja przewodów instalacyjnych 59
4.2.4. Instalacje grzewcze 60
a) Zakres modernizacji instalacji centralnego ogrzewania
grzejnikowego 60
Przewody 61
Uszczelnienie i hermetyzacja instalacji 61
Automatyka regulacyjna 62
Grzejniki 65
Źródło ciepła 66
Instalacje odprowadzania spalin 69
Instalacje dostarczające paliwo do kotłów 71
Montaż instalacji centralnego ogrzewania grzejnikowego 72
Odbiór instalacji centralnego ogrzewania grzejnikowego 75
b) Ogrzewanie płaszczyznowe 76
Ogrzewanie podłogowe wodne 76
Grzejnikowo-podłogowy system ogrzewania pomieszczeń 83
4.2.5. Instalacje wodociągowe 84
4.2.6. Opomiarowanie instalacji wodociągowych i grzewczych 85
4.2.7. Rozliczanie zużycia energii cieplnej i wody w lokalach mieszkalnych 91
4.2.8. Ekonomia przedsięwzięć termomodernizacyjnych 92
4.2.9. Instalacje kanalizacji sanitarnej 93
a) Instalacje o grawitacyjnym oraz podciśnieniowym
spływie ścieków 93
b) Przydomowe oczyszczalnie ścieków 95
c) System Dubbletten 96
4.2.10. Kanalizacja deszczowa 98
4.2.11. Instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne 99
4.2.12. Instalacje gazowe 103
4.3. Proekologiczne technologie dla sieci wodociągowych, ciepłowniczych,
kanalizacyjnych i gazowych 104
4.3.1. Prace przygotowawcze związane z układaniem rurociągów 105
4.3.2. Sieci wodociągowe 106
4.3.3. Sieci ciepłownicze 109
4.3.4. Sieci kanalizacyjne 109
4.3.5. Sieci gazowe 111
5. Doświadczenia montażowe i eksploatacyjne instalacji oraz sieci 112
6. System oceny jakości proekologicznych technologii dla komunalnej
infrastruktury technicznej 114
7. Lokalne systemy zagospodarowania odpadów
komunalnych i poeksploatacyjnych 117
8. Piśmiennictwo do rozdziału II 121
Rozdział III
ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII
1. Wprowadzenie 123
2. Energia cieplna 123
2.1. Ciepło słoneczne 123
2.1.1. Kolektory słoneczne 124
2.1.2. Magazynowanie energii cieplnej 125
2.1.3. Inne przykłady wykorzystania kolektorów słonecznych 126
2.1.4. Ogniwa słoneczne (fotowoltaiczne) 127
2.2. Energia geotermiczna 128
3. Energia mechaniczna 129
3.1. Energia wód 129
3.2. Energia wiatru 130
3.3. Energia fal i prądów morskich (oceanicznych) 132
3.3.1. Energia pływów (przypływów i odpływów) 132
3.3.2. Energia fal morskich 132
3.3.3. Energia prądów morskich 133
3.3.4. Energia cieplna mórz 133
3.3.5. Energia powstająca w wyniku zasolenia wody 133
4. Energia biomasy 133
4.1. Drewno odpadowe 134
4.2. Słoma odpadowa 135
4.3. Osady ściekowe 136
4.4. Biogaz 136
4.5. Biopaliwa płynne 138
5. Plusy i minusy wykorzystania odnawialnych źródeł energii 138
6. Krajowe możliwości i perspektywy rozwoju wykorzystania odnawialnych
źródeł energii 141
7. Piśmiennictwo do rozdziału III 144
Rozdział IV
OCHRONA ŚRODOWISKA W POLITYCE MIĘDZYNARODOWEJ
1. Wprowadzenie 147
2. Działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych 147
2.1. Raport Sekretarza Generalnego ONZ U Thanta
pt. „Człowiek i jego środowisko” 148
2.2. I Szczyt Ziemi 149
2.3. II Szczyt Ziemi 152
3. Ochrona środowiska w polityce Unii Europejskiej 155
3.1. Synteza historii Unii Europejskiej 156
3.2. Instytucje (organy) Unii Europejskiej 156
3.2.1. Rada Europejska 156
3.2.2. Parlament Europejski 157
3.2.3. Rada Unii Europejskiej 159
3.2.4. Komisja Europejska 160
3.2.5. Trybunał Sprawiedliwości 160
3.2.6. Trybunał Obrachunkowy 161
3.2.7. Komitet Regionów 161
3.2.8. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny 162
3.2.9. Europejski Bank Centralny 162
3.2.10. Europejski Bank Inwestycyjny 163
3.2.11. Europejski Fundusz Inwestycyjny 163
3.2.12. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju 163
3.2.13. Agencje Wspólnot Europejskich 164
Agencje ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa 164
Agencje ds. Współpracy Policyjnej i Sądowej
w Sprawach Kryminalnych 164
Biuro Wydawnictw Oficjalnych Wspólnot Europejskich 164
Europejskie Biuro ds. Selekcji Kadr 164
Rejestry dokumentów Parlamentu Europejskiego,
Rady Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej 164
3.2.14. Rzecznik Praw Obywatelskich 164
3.3. Strategia Zrównoważonego Rozwoju (ekorozwoju) 165
3.4. Formy organizacyjno-prawne i źródła finansowania ochrony środowiska
w przedsięwzięciach gospodarczych 166
3.4.1. Przepisy prawne 166
3.4.2. Działania administracyjne 166
a) Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000 167
b) System Koordynacji Informacji o Środowisku CORINE 167
c) Europejski System Zarządzania i Ekoaudytów EMAS 167
3.4.3. Działania Ekonomiczno-finansowe 167
a) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 168
b) Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej 168
c) Program Inteligentna Energia dla Europy IEE 168
3.5. Charakterystyka VI Programu działań Unii Europejskiej
w zakresie środowiska naturalnego 169
3.6. Zadania międzynarodowych organizacji ekologicznych 172
3.7. Obowiązki państw, zadania kół gospodarczych 172
3.8. Międzynarodowe bezpieczeństwo ekologiczne 173
4. Piśmiennictwo do rozdziału IV 174
Rozdział V
PODSTAWY PRAWNE PROEKOLOGICZNEJ DZIAŁALNOŚCI GMINY
1. Wprowadzenie 175
2. Charakterystyka ogólna dokumentu pt. „Polska 2025 – Długookresowa
strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju” 175
3. Synteza ustaw w zakresie dotyczącym gmin 176
4. Piśmiennictwo do rozdziału V 204
Literatura cytowana 207
Skorowidz rzeczowy 211
Notka biograficzna o Autorach 215
Dodatek
Materiały Ministerstwa Gospodarki dotyczące obowiązków gminy
związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest 217
