Rzym. Wędrówki z historią w tle
Rzym. Wędrówki z historią w tle to bardzo osobista książka Bożeny
Fabiani o mieście, w którym stale się coś rodziło, coś przekształcało, coś zapadało pod ziemię. To opowieść o osłoniętych tajemnicą dziejach najstarszych kościołów i innych zabytków, dziejach odczytywanych wciąż na nowo przed kolejne pokolenia badaczy. Spacerując po Wiecznym Mieście, trzeba patrzeć zarówno w górę, żeby nie przegapić na przykład uroczych kapliczek maryjnych na murach, jak i pod nogi, bo przeszłość w wielu miejscach zapadła się głęboko pod ziemię i trzeba za nią tam powędrować.
Rzym to miasto jedyne w swoim rodzaju; tu każdy kamień ma coś do powiedzenia – głazy pod stopami na via Appia sprzed dwóch tysięcy lat, czy niewiele od nich młodsze, niedawno zdjęte i wymienione na nowe, dachówki na bazylice Santa Maria Maggiore; ocalone dedykacje na pogańskich świątyniach i epitafia z katakumb; fasady bazylik i kardynalskich pałaców ze swymi herbami na frontonie, obficie zdobione wewnątrz; zwalone kolumny czy ukryte pod ziemią i mozolnie odkopywane pozostałości pierwszych kościołów. Niemal na każdej ulicy jest kościół, w którym można znaleźć coś ciekawego. To niewyczerpana kopalnia. Życia nie starczy na obejrzenie tego wszystkiego, nawet gdyby się tam urodzić, stale mieszkać, być archeologiem i mieć wstęp do podziemi i do skarbów sztuki w prywatnych apartamentach.
Autorka oprowadza czytelników po Rzymie, przedstawiając wybrane epizody z dziejów miasta: od narodzin chrześcijaństwa do
baroku, całkiem wyjątkowo sięgając nieco głębiej w czasy starożytne. Kładzie nacisk na zabytki wczesnochrześcijańskie, by powiązać je z okolicznościami narodzin chrześcijaństwa, a następnie pokazać ich późniejsze losy, opisując Rzym
papieży. Opowieść kończy na wieku XVII – trzy ostatnie rozdziały książki są poświęcone Rzymowi doby baroku. Bożena Fabiani nasyca tekst rozmaitymi szczegółami dotyczącymi mody, obyczajów, malarzy, przestępstw i egzekucji. Dzięki temu pokazuje życie miasta z bliska, objaśnia okoliczności, w jakich powstało to wszystko, co po wiekach trafiło do
przewodników.
OD AUTORKI 5
WĘDRÓWKA PIERWSZA. o wszystkim po trochu 10
Garść impresji 10
Wieczne Miasto - zjawisko w kulturze 13
WĘDROWKA DRUGA. Śladami pierwszych apostołów 24
Śladami Szymona Piotra 25
Gdzie mieszkał i gdzie się spotykał z wiernymi? 2'6
W jakim był więzieniu? 38
Gdzie zginął? 44
Inter duas metas 49
Gdzie został pochowany? 52
Dzieje bazyliki Piotrowej 54
Ciągnie się jak budowa Świętego Piotra 63
Konfesja Berniniego 66
Kolumnada 70
Groty 72
Scałowana Stopa 74
Obelisk - niemy świadek historii 76
WĘDROWKA TRZECIA. Na tropie Szawła z Tarsu 80
Przemiana 81
W Rzymie. Gdzie mieszkał? 84
Gdzie zginąl? 88
Grób 93
Dzieje bazyliki Pawłowej 96
Łukasz Ewangelista 108
WĘDROWKA CZWARTA. Geneza architektury sakralnej 110
Pierwszy kościół - Santa Maria in Trastevere 1 10
Domus ecclesiae i titulus l18
Narodziny bazyliki 121
Ich bożki to srebro i złoto 127
Spór o boginię 132
Na styku dwóch kultur 134
WĘDROWKA PIĄTA. Pierwsze bazyliki 138
Bazylika na Lateranie 138
Dzieje 140
Baptysterĺum 144
Antyczne wrota 147
Najazdy barbażyńców 150
Bazylika Świętego Krzyża Jerozolimskiego 152
Paradoksy historii 154
Piękna Helena i Krzyż 155
Kaplica Reiikwii 160
Titulus Crucis 162
WĘDRÓWKA SZÓSTA. Pierwsze tituli, 64
Colle Oppio 164
Bazyiika San Stefano Rotondo 167
Titulus Bizansa i Pammachiusza 170
Portret rodzinny z religią w tle 174
Dzieje kościoła 177
Titulus Klemensa 178
W poszukiwaniu przeszłości 181
Mozaika 183
Kaplica i legenda Świętej Katarzyny 185
Titulus Emilianae - Bazylika Santi Quattro Coronati 195
WĘDRÓWKA SIÓDMA. Katakumby 200
Cisza pełna historii 200
Geneza i struktura 204
Dzień śmierci - dniem narodzin 209
Oznaczanie grobu 212,
Epitafia _ ,,Bądź mi zdrowa, kochana!" 213
Postawa moralna 216
Liternictwo i emocje 218
Cmentarne archiwum 219
Zespoły Cmentarne 220
Legenda i historia 223
Odkrywcy katakumb 228
Antonio Bosio 228
Giovanni Battista de Rossi 232
Niezwykła historia pewnej płytki 233
Męczennicy i odstępcy - lapsi 231
Katakumby kolebką sztuki chrześcijańskiej 244
Worek pana hrabiego 258
WĘDRÓWKA ÓSMA. Bazyliki cmentarne 262
Bazylika Świętego Wawrzyńca za Murami 262,
Bazylika Świętej Agnieszki za Murami 268
Mauzoleum Świętej Konstancji 274
WĘDRÓWKA DZIEWIĄTA. Miasto kościołów 276
Kamienne księgi, cz. 1. 276
Na Kapitolu 278
Bazylika Santa Maria in Aracoeli 278
Na Forum 288
Bazylika Santi Cosma e Damiano 288
Bazylika Santa Maria Antiqua 291
Bazylika Santa Maria Nova - Santa Francesca Romana 293
Podwójna Madonna 295
Nad Tybrem 300
Bocca della Verità 300
Rotunda Herkulesa 302
Bazylika Santa Maria in Cosmedin 304
WĘDROWKA DZIESIĄTA. Kamienne księgi, cz. 2. 308
Awentyn 308
Bazylika Santa Sabina 308
Kościół Świętego Bonifacego i Świętego Aleksego 314
Kilka słów o ikonach 319
Eskwilin 326
Bazylika Santa Maria Maggiore 326
Legenda o Matce Bożej i o śniegu 328
Początki bazyliki 3?'9
Mozaika 331
Rzymskie Betlejem 335
Ikona Salus Populi Romani 336
Przeobrażenia i rozbudowa 336
Kościół Santa Prassede 341
W cieniu Panteonu 347
Santa Maria Sopra Minerva 347
Na Piazza Colonna 356
Bazylika Dodici Apostoli 356
Bazylika Santa Maria del Popolo 360
WĘDRÓWKA JEDENASTA. Na tropie antyku 366
Zagłada i ocalanie 366
Teatro di Marcello 370
Torri baronali -wieże rzymskich baronów 371
Oryginalny patronat - kolumna Marka Aureliusza 372
Kolumna Trajana 376
Mauzoleum Hadriana - Zamek Świętego Anioła 379
Od Marcina V do Sykstusa V 385
Pięknością Rzymu Są jego ruiny 385
Sykstus V - odmłodzony staruszek 39i
Termy Dioklecjana 393
Rejestr Flaminia 398
WĘDROWKA DWUNASTA. Roma barocca 400
Dwa oblicza miasta 400
Kościół Del Gesù - prawzór kościołów jezuickich 402
Sobór trydencki o Sztuce 404
Rzym Berniniego czy Borrominiego? 410
Święta Teresa w ekstazie, najsłynniejsza rzeźba Berniniego 412
Che tempo barocco! 414
Kwirynał i ,,niegodna" Madonna 419
Piazza Navona 422
WĘDROWKA TRZYNASTA. obyczaje 428
Obraz miasta 428
Barocco, czyli przesada 434
Rygory etykiety 439
Ruch,,spirituali'' 444
WĘDRÓWKA CZTERNASTA. Ludzie baroku 448
''Typowy człowiek baroku"? 448
O papiezu Innocentym X, hiszpańskim malarzu i wszechwładnej donnie Olimpii 449
Papieżyca z Piazza Navona 455
Przemoc w rodzinie - nieszczęsna Beatrice Cenci 462
Cud wspomagany czyli happening pobożnego kardynała 474
WĘDRÓWKA PIĘTNASTA. Kraina malarzy - okolice via Margutta 484
Caravaggio i historia pewnego obrazu 490
Narodziny obrazu i jego styl 493
Zachwyt po wiekach 498
Na tropie zguby 499
Irlandzka niespodzianka 501
Z wizytą w Pinakotece Watykańskiej 503
O kilku obrazach 506
ANEKS. Miniprzewodnik: Rzym w sześć dni 516
