System Prawa Samorządu Terytorialnego. Tom 3. Samodzielność samorządu terytorialnego – granice i perspektywy
Trzeci tom Systemu Prawa Samorządu Terytorialnego prezentuje zagadnienia granic i perspektyw samodzielności samorządu terytorialnego, w tym m.in.:• nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego,• kontrola administracyjna oraz kontrola zarządcza,• kierownictwo w samorządzie terytorialnym,• odpowiedzialność polityczna, finansowa, odszkodowawcza, karna organu, funkcjonariusza i osób piastujących funkcje,• sądowa ochrona samodzielności samorządu terytorialnego,• kontrola instancyjna i samorządowe kolegia odwoławcze,• mediacja administracyjna,• transformacja cyfrowa w samorządzie terytorialnym oraz kreatywne wykorzystywanie zasobów,• wyzwania stojące przed samorządem terytorialnym,• doktrynalne podstawy samorządu terytorialnego w państwach Unii Europejskiej.W skład zespołu reakcyjnego i autorskiego wchodzą wybitni przedstawiciele praktyki oraz nauki, gwarantując najwyższy poziom merytoryczny oraz wysoki walor praktyczny publikacji.Publikacja przeznaczona jest przede wszystkim dla przedstawicieli zawodów prawniczych: adwokatów, radców prawnych obsługujących podstawowe jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, sędziów. Zainteresuje także pracowników samorządowych, radnych oraz przedstawicieli nauki prawa.
Wykaz skrótów | str. 15
Rozdział 1
Nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego | str. 19
1.1. Istota nadzoru nad samorządem, uwarunkowania konstytucyjne oraz wynikające z EKSL | str. 25
1.1.1. Nadzór nad samorządem terytorialnym w świetle zasad ustrojowych | str. 25
1.1.2. Istota nadzoru w zdecentralizowanym państwie prawa | str. 26
1.1.3. Kontrola a nadzór | str. 28
1.1.4. Nadzór w świetle postanowień EKSL | str. 32
1.2. System środków nadzoru przyjęty przez polskiego prawodawcę | str. 36
1.2.1. Przedmiot nadzoru | str. 36
1.2.2. Kryteria nadzoru | str. 38
1.2.3. Organy nadzoru | str. 39
1.2.3.1. Kompetencje nadzorcze Prezesa Rady Ministrów jako organu nadzoru | str. 41
1.2.3.2. Kompetencje kontrolne oraz nadzorcze wojewody | str. 42
1.2.3.2.1. Środki kontrolne stosowane przez wojewodę | str. 43
1.2.3.2.2. Środki nadzoru stosowane przez wojewodę | str. 44
1.2.3.3. Kompetencje kontrolne oraz nadzorcze r.i.o. – uwagi ogólne | str. 46
1.2.3.3.1. Środki kontrolne stosowane przez r.i.o. | str. 46
1.2.3.3.2. Środki nadzoru stosowane przez r.i.o. | str. 47
1.2.4. Tryb podejmowania działań nadzorczych | str. 48
1.3. Charakterystyka środków nadzoru | str. 50
1.3.1. Szczególne środki nadzoru zapewniające jednolitość administracji samorządowej na poszczególnych poziomach administracji samorządowej oraz rządowej – zarówno centralnej, jak i terenowej | str. 50
1.3.1.1. Uwagi wstępne | str. 50
1.3.1.1.1. Charakter prawny aktów zajęcia stanowiska | str. 50
1.3.1.1.2. Akty zajęcia stanowiska w przepisach szczególnych | str. 53
1.3.1.2. Przesłanki współdziałania | str. 59
1.3.1.2.1. Podstawy prawne obowiązku współdziałania | str. 59
1.3.1.2.2. Przedmiot współdziałania | str. 61
1.3.1.2.3. Forma zajęcia stanowiska | str. 62
1.3.1.2.4. Uzależnienie „ważności” rozstrzygnięcia organu j.s.t. od zajęcia stanowiska przez inny organ | str. 75
1.3.1.2.5. Organy współdziałające (biernie i czynnie) | str. 77
1.3.1.2.5.1. Organ rozstrzygający (współdziałający biernie) | str. 77
1.3.1.2.5.2. Organy współdziałające | str. 78
1.3.1.3. Tryb współdziałania | str. 79
1.3.1.3.1. Termin na zajęcie stanowiska | str. 80
1.3.1.3.2. Domniemanie przyjęcia rozstrzygnięcia w przedstawionym brzmieniu | str. 81
1.3.1.3.3. Problem wypełniania luk w procedurze współdziałania | str. 82
1.3.1.4. Sądowa kontrola aktów zajęcia stanowiska | str. 82
1.3.2. Środki nadzoru dotyczące wadliwych rozstrzygnięć organów jednostek samorządu terytorialnego | str. 85
1.3.2.1. Stwierdzenie nieważności | str. 86
1.3.2.2. Stwierdzenie nieważności aktu organu j.s.t. w części | str. 89
1.3.2.3. Wskazanie na nieistotne naruszenie prawa | str. 89
1.3.2.4. Wstrzymanie wykonania aktu | str. 90
1.3.2.4.1. Cel i konsekwencje wtrzymania wykonalności | str. 90
1.3.2.4.2. Dopuszczalność wstrzymania wykonania aktu w czasie | str. 91
1.3.2.4.3. Przesłanki wstrzymania wykonania | str. 93
1.3.2.4.4. Dopuszczalność częściowego wstrzymania aktu j.s.t. | str. 93
1.3.2.4.5. Skuteczność nadzorczego wstrzymania wykonania aktu w czasie | str. 94
1.3.2.4.6. Forma wstrzymania wykonania | str. 95
1.3.3. Środki stosowane na wypadek zaniechania wykonywania obowiązków przez samorząd | str. 96
1.3.3.1. Charakterystyka ogólna środków nadzoru stosowanych w przypadku zaniechania wykonania obowiązków przez organy j.s.t. | str. 96
1.3.3.1.1. Wezwanie do wykonania obowiązku – istota | str. 96
1.3.3.1.2. Przesłanki materialne podejmowania działań nadzorczych na wypadek zaniechań organów j.s.t. | str. 98
1.3.3.1.3. Termin wkraczania nadzorczego na wypadek zaniechań wykonania obowiązków przez organy j.s.t. | str. 100
1.3.3.1.4. Określenie terminu wykonania zaniechanych działań | str. 102
1.3.3.1.5. Zarządzenie zastępcze – istota i konsekwencje | str. 103
1.3.4. Środki ad personam – personalne dotyczące nadzoru nad organami | str. 104
1.3.4.1. Uwagi wstępne | str. 104
1.3.4.2. Zawieszenie organów gminy oraz ustanowienie zarządu komisarycznego | str. 106
1.3.4.2.1. Podstawy prawne | str. 106
1.3.4.2.2. Przesłanki zawieszenia organów j.s.t. i ustanowienia zarządu komisarycznego | str. 106
1.3.4.2.3. Postępowanie nadzorcze | str. 109
1.3.4.2.4. Zawieszenie organów i ustanowienie zarządu komisarycznego | str. 112
1.3.4.2.5. Powołanie komisarza rządowego | str. 113
1.3.4.2.6. Prawomocność i wykonalność rozstrzygnięcia nadzorczego | str. 115
1.3.4.2.7. Zawieszenie organów j.s.t. i ustanowienie zarządu komisarycznego, powołanie komisarza rządowego na podstawie przepisów szczególnych | str. 115
1.3.4.3. Rozwiązanie organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji | str. 116
1.3.4.3.1. Podstawy prawne | str. 116
1.3.4.3.2. Przesłanki zastosowania środka | str. 117
1.3.4.3.3. Rozwiązanie organu stanowiącego j.s.t. | str. 119
1.3.4.3.4. Wyznaczenie osoby pełniącej funkcję rozwiązanych organów | str. 119
1.3.4.3.5. Prawomocność i wykonalność środka nadzorczego | str. 120
1.3.4.4. Odwołanie wójta, zarządu powiatu, zarządu województwa. Wyznaczenie osoby pełniącej funkcję wójta, zarządu powiatu, zarządu województwa | str. 121
1.3.4.4.1. Podstawy prawne i przesłanki | str. 121
1.3.4.4.2. Postępowanie | str. 122
1.3.4.4.3. Wyznaczenie „osoby” do pełnienia funkcji organu wykonawczego | str. 123
1.3.4.4.4. Prawomocność i wykonalność | str. 124
1.4. Kontrola sądowa działań nadzorczych jako wyraz sądowej ochrony samodzielności samorządu terytorialnego | str. 125
1.4.1. Uwagi wstępne | str. 125
1.4.2. Prawo dostępu do sądu w sprawach dotyczących aktów nadzoru nad samorządem terytorialnym | str. 127
1.4.2.1. Zakres działań nadzorczych podlegających kontroli sądu administracyjnego (przedmiot kontroli sądowej) | str. 127
1.4.2.1.1. Akty nadzoru podlegające zaskarżeniu na podstawie ustaw samorządowych | str. 129
1.4.2.1.2. Akty nadzoru podlegające zaskarżeniu na podstawie art. 3 § 2 pkt 7 p.p.s.a. | str. 131
1.4.2.2. Zdolność sądowa, zdolność procesowa | str. 135
1.4.2.3. Legitymacja skargowa jednostki samorządu terytorialnego | str. 142
1.4.2.4. Uchwała (zarządzenie) o wniesieniu skargi | str. 146
1.4.3. Prawo do właściwej procedury sądowej (wybrane zagadnienia) | str. 148
1.4.3.1. Wstrzymanie ex lege wykonalności nieprawomocnego aktu nadzoru | str. 148
1.4.3.2. Wstrzymanie wykonania aktu nadzoru | str. 149
1.4.3.3. Kontrola rozstrzygnięcia organu nadzoru wydanego w wyniku autokontroli | str. 150
1.4.3.4. Termin na wyznaczenie rozprawy, termin do rozpatrzenia sprawy | str. 151
1.4.4. Prawo do wyroku | str. 153
1.4.4.1. Podstawy uchylenia aktu nadzoru przez sąd administracyjny | str. 153
1.4.4.2. Rekonstrukcja wzorca legalnego (zgodnego z prawem) samorządowego aktu prawa miejscowego | str. 155
1.4.4.3. Prawo do wykonania wyroku sądowego | str. 159
Rozdział 2
Kontrola administracyjna w samorządzie terytorialnym | str. 161
2.1. Uwagi wprowadzające | str. 162
2.2. Kontrola w samorządzie terytorialnym na tle systemu kontroli administracji i jej ogólna charakterystyka | str. 169
2.3. Kontrola administracyjna samorządu terytorialnego sprawowana przez podmioty spoza struktur samorządu (tzw. kontrola zewnętrzna) | str. 176
2.4. Kontrola administracyjna w ramach struktury samorządu terytorialnego (kontrola wewnątrz administracji samorządowej) | str. 190
2.5. Kontrola wewnętrzna sensu stricto w samorządowych jednostkach organizacyjnych (sygnalizacja problemu) | str. 206
2.6. Podsumowanie | str. 209
Rozdział 3
Kontrola zarządcza | str. 213
3.1. Ewolucja koncepcji kontroli zarządczej | str. 215
3.2. Pojęcie kontroli zarządczej na gruncie regulacji prawnych | str. 216
3.3. Pojęcie kontroli zarządczej w nauce prawa | str. 219
3.4. Kontrola zarządcza jako kontrola wewnętrzna sensu stricto | str. 222
3.5. Architektura kontroli zarządczej | str. 224
3.6. Standardy kontroli zarządczej | str. 225
3.7. Odpowiedzialność za prawidłowe funkcjonowanie kontroli zarządczej | str. 235
3.8. Potrzeba wprowadzenia kontroli zarządczej w strukturach samorządu terytorialnego | str. 240
Rozdział 4
Kierownictwo w samorządzie terytorialnym | str. 243
4.1. Pojęcie i zakres kierownictwa | str. 246
4.1.1. Definicja kierownictwa | str. 246
4.1.2. Akty kierownictwa i środki kierownictwa | str. 249
4.1.3. Odróżnienie kierownictwa od nadzoru, kontroli i koordynacji | str. 251
4.1.4. Zjawiska pośrednie – pojedynczy środek kierownictwa | str. 252
4.1.5. Skuteczność kierownictwa | str. 252
4.1.6. Układy kierownictwa | str. 253
4.2. Kierownictwo w układzie makroadministracyjnym | str. 254
4.2.1. Uwagi wstępne | str. 254
4.2.2. Zależności organizacyjne w samorządzie terytorialnym a decentralizacja i zasada samodzielności | str. 255
4.2.3. Zależności organizacyjne w samorządzie terytorialnym a dekoncentracja | str. 258
4.2.4. Formy działania administracji publicznej właściwe dla kierownictwa w sferze makroadministracyjnej i w układach pośrednich | str. 261
4.2.4.1. Prawo wewnętrzne | str. 261
4.2.4.2. Zarządzenia: regulamin organizacyjny | str. 265
4.2.4.3. Zarządzenia: inne czynności | str. 266
4.2.4.4. Uchwały jako akty kierownictwa | str. 268
4.3. Układy pośrednie | str. 270
4.3.1. Układ: jednostka samorządu terytorialnego a jednostka organizacyjna | str. 270
4.3.2. Układ: jednostka samorządu terytorialnego a spółka | str. 273
4.3.3. Układy pośrednie w funkcjonowaniu m.st. Warszawy | str. 275
4.3.4. Inne zależności organizacyjne w układach pośrednich w samorządzie terytorialnym | str. 277
4.4. Kierownictwo w ramach zespolenia oraz w sytuacjach nadzwyczajnych | str. 277
4.4.1. Istota zespolenia w samorządzie terytorialnym | str. 278
4.4.2. Kierownictwo w ramach zarządzania kryzysowego | str. 279
4.4.3. Kierownictwo w stanie klęski żywiołowej | str. 282
4.4.4. Kierownictwo w stanie wyjątkowym i w stanie wojennym | str. 283
4.5. Kierownictwo w układzie mikroadministracyjnym | str. 284
4.5.1. Podstawa i zakres | str. 284
4.5.2. Akty kierownictwa i środki kierownictwa w układzie mikroadministracyjnym | str. 287
4.5.2.1. Akty generalne | str. 290
4.5.2.2. Akty indywidualne | str. 295
4.5.2.3. Miękkie środki kierowania | str. 307
4.5.2.4. Kultura stosowania środków kierownictwa | str. 312
Rozdział 5
Odpowiedzialność polityczna, finansowa, odszkodowawcza, karna (organu, funkcjonariusza i osób piastujących funkcje) | str. 313
5.1. Odpowiedzialność polityczna organów j.s.t. | str. 320
5.1.1. Założenia ustrojowe odpowiedzialności politycznej organów j.s.t. | str. 320
5.1.2. Odpowiedzialność polityczna | str. 324
5.1.3. Instrumenty odpowiedzialności politycznej organów j.s.t. | str. 330
5.1.4. Wotum zaufania | str. 332
5.1.5. Absolutorium | str. 338
5.1.6. Referendum odwoławcze | str. 342
5.1.7. Odpowiedzialność wyborcza | str. 348
5.2. Odpowiedzialność administracyjnoprawna (organu, funkcjonariusza i osób piastujących funkcje) | str. 350
5.2.1. Uwagi wstępne | str. 350
5.2.2. Odpowiedzialność organu administracji samorządowej | str. 357
5.2.3. Odpowiedzialność administracyjnoprawna funkcjonariusza i osób piastujących funkcje | str. 362
5.2.4. Wnioski | str. 379
5.3. Odpowiedzialność cywilnoprawna (organu, funkcjonariusza i osób piastujących funkcje) | str. 382
5.3.1. Odpowiedzialność odszkodowawcza jako podstawowy typ odpowiedzialności cywilnej organu władzy publicznej | str. 382
5.3.2. Regulacja odpowiedzialności za szkody wyrządzone działaniem władzy publicznej | str. 386
5.3.3. Podstawy i przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej za niezgodne z prawem działania przy wykonywaniu władzy publicznej | str. 389
5.3.3.1. Powiązanie prawne regulacji konstytucyjnej z przepisami Kodeksu cywilnego | str. 389
5.3.3.2. Wyrządzenie szkody jako okoliczność warunkująca odpowiedzialność władzy publicznej | str. 394
5.3.3.3. Zdarzenie niezgodne z prawem i jego powiązanie ze szkodą | str. 401
5.3.3.4. Zakres podmiotowy | str. 406
5.3.4. Odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego określonego w art. 4171 k.c. | str. 408
5.3.4.1. Wyrządzenie szkody przez wydanie aktu normatywnego, prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji | str. 408
5.3.4.2. Wyrządzenie szkody przez niewydanie orzeczenia lub decyzji albo aktu normatywnego | str. 412
5.3.4.3. Względy słuszności | str. 415
5.3.5. Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa | str. 419
5.3.5.1. Przesłanki regresowej odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych | str. 419
5.3.5.2. Procedura dochodzenia odpowiedzialności regresowej | str. 425
Rozdział 6
Sądowa ochrona samodzielności samorządu terytorialnego | str. 429
6.1. Istota samodzielności samorządu terytorialnego jako przedmiotu sądowej ochrony | str. 432
6.1.1. Pojęcie samodzielności jednostek samorządu terytorialnego | str. 432
6.1.2. Podmiotowość prawna samorządu terytorialnego | str. 436
6.1.3. Osobowość prawna samorządu terytorialnego | str. 442
6.1.4. Przestrzeń samodzielności samorządu terytorialnego | str. 446
6.1.5. Złożoność samodzielności samorządu terytorialnego | str. 447
6.2. Istota sądowej ochrony samodzielności samorządu terytorialnego | str. 455
6.3. Sądowa ochrona samodzielności samorządu terytorialnego jako gwarancja realizacji jego praw podmiotowych | str. 457
6.3.1. Ochrona samodzielności samorządu terytorialnego w postępowaniu przed sądem administracyjnym | str. 460
6.3.1.1. Legitymacja do złożenia skargi do sądu administracyjnego na akty nadzoru | str. 462
6.3.1.2. Legitymacja do występowania przed sądem administracyjnym w sporach kompetencyjnych i o właściwość | str. 464
6.3.1.3. Problem legitymacji do złożenia skargi do sądu administracyjnego na akty lub czynności z zakresu administracji publicznej | str. 466
6.3.1.4. Legitymacja w postępowaniu przed sądem administracyjnym „przeciwko” jednostce samorządu terytorialnego | str. 473
6.3.2. Legitymacja w postępowaniu przed sądem powszechnym | str. 474
6.3.3. Legitymacja w postępowaniu przed sądem karnym | str. 476
6.3.4. Legitymacja do uruchomienia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym | str. 476
6.4. Sądowa ochrona samodzielności samorządu terytorialnego jako zasada prawa | str. 483
Rozdział 7
Kontrola instancyjna i samorządowe kolegia odwoławcze | str. 487
7.1. Samorządowe kolegia odwoławcze: pojęcie, geneza i kształtowanie się w czasie ich samodzielności ustrojowej i proceduralnej | str. 492
7.1.1. Przesłanki, ustrój i organizacja kolegium odwoławczego przy sejmiku samorządowym, a następnie samorządowego kolegium odwoławczego jako prawna konsekwencja samodzielności gminy | str. 492
7.1.2. Wyjaśnienie metody prezentacji problemów badawczych | str. 508
7.1.3. Pierwszy etap – byt prawny kolegium odwoławczego przy sejmiku samorządowym od wprowadzenia go do porządku prawnego i reaktywacji gminy z dniem 27.05.1990 r. po wejście w życie ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych, tj. do dnia 6.12.1994 r. | str. 509
7.1.3.1. Podstawy konstytucyjne samorządu terytorialnego | str. 509
7.1.3.2. Decentralizacja i samodzielność gminy | str. 510
7.1.3.3. Decentralizacja wobec instytucji jurysdykcji administracyjnej | str. 512
7.1.3.4. Samodzielność ustrojowa kolegium odwoławczego przy sejmiku samorządowym | str. 514
7.1.4. Drugi etap – od wejścia w życie ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych z dniem 6.12.1994 r. do czasu reformy administracji publicznej 1998/1999 z dniem 1.01.1999 r. | str. 523
7.1.4.1. Otoczenie konstytucyjne i ustawowe samorządowych kolegiów odwoławczych | str. 523
7.1.4.2. Następstwo prawne. Poszerzenie zakresu orzekania samorządowych kolegiów odwoławczych o sprawy cywilne – wykorzystanie niezależności ustrojowej SKO w kierunku organu quasi-sądowego (trybunału administracyjnego) | str. 524
7.1.4.3. Pozostałe regulacje ustrojowe i proceduralne: SKO jako państwowe jednostki budżetowe, organy kolegium, niezależność kolegium jako funkcja niezależności przewodniczącego i niezależności członków kolegium, analiza więzów organizacyjnych SKO z sejmikiem i Prezesem Rady Ministrów, kolegium jako niezależny organ administracji państwowej (ale nie rządowej) | str. 526
7.1.5. Trzeci etap – nowelizacja statusu SKO po wprowadzeniu trzystopniowego samorządu terytorialnego do dzisiaj z uwzględnieniem problematyki zmian Kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie dwuinstancyjności postępowania administracyjnego i holistycznego miejsca SKO w systemie administracji publicznej i ewentualnie sądownictwa administracyjnego | str. 532
7.1.5.1. Podstawy konstytucyjne, otoczenie prawne i aksjologiczne | str. 532
7.1.5.2. Przyczyny i kierunek nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym. Właściwość miejscowa, rzeczowa i instancyjna SKO. Specyfika samodzielności proceduralnej SKO | str. 534
7.1.5.3. Rozwiązania ustrojowo-organizacyjne dotyczące organów i członków SKO. Redefinicja statusu i charakteru prawnego kolegium jako organu administracyjnego | str. 538
7.1.5.4. Niezależność SKO wobec nadzoru Prezesa Rady Ministrów – ustawa z 25.11.2004 r. o zmianie ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych | str. 542
7.1.6. Podsumowanie | str. 543
7.2. Postępowanie przed kolegiami odwoławczymi przy sejmikach samorządowych | str. 546
7.2.1. Organizacja i właściwość kolegiów odwoławczych | str. 546
7.2.2. Postępowanie przed kolegium odwoławczym | str. 551
7.3. Postępowanie przed samorządowymi kolegiami odwoławczymi | str. 556
7.3.1. Organizacja samorządowych kolegiów odwoławczych | str. 556
7.3.2. Właściwość samorządowych kolegiów odwoławczych | str. 562
7.3.3. Właściwość prezesa samorządowego kolegium odwoławczego | str. 570
7.3.4. Wyłączenie właściwości samorządowego kolegium odwoławczego i jego prezesa | str. 574
7.3.5. Zasady działania samorządowych kolegiów odwoławczych | str. 577
Rozdział 8
Mediacje administracyjne | str. 587
8.1. Istota mediacji administracyjnych w samorządzie terytorialnym | str. 588
8.2. Aksjologiczne uwarunkowania mediacji w praktyce działania organów samorządu terytorialnego | str. 590
8.3. Zakres mediacji administracyjnych | str. 594
8.4. Organ administracji samorządowej jako uczestnik mediacji | str. 599
8.5. Mediator w mediacjach administracyjnych | str. 600
8.6. Procedura stosowania mediacji administracyjnych | str. 603
8.7. Mediacje administracyjne – w kierunku egalitarnej komunikacji | str. 606
Rozdział 9
Transformacja cyfrowa | str. 609
9.1. Wprowadzenie | str. 613
9.2. Pojęcie transformacji cyfrowej i jej uwarunkowania prawne | str. 613
9.2.1. Pojęcie transformacji cyfrowej | str. 613
9.2.2. Regulacja transformacji cyfrowej w Unii Europejskiej | str. 616
9.3. Elektroniczne usługi administracji publicznej | str. 624
9.3.1. Regulacje prawne usług | str. 624
9.3.2. Pojęcie usług i ich rodzaje a zadania publiczne | str. 627
9.3.3. Rozwój elektronicznych usług publicznych | str. 631
9.3.4. Uwierzytelnienie (usługi zaufania, podpis osobisty, profil zaufany) | str. 635
9.3.5. Platformy elektroniczne i portale dostępowe | str. 639
9.3.6. Elektroniczne zarządzanie dokumentacją | str. 643
9.3.7. Doręczenia elektroniczne | str. 650
9.3.8. Rejestry i systemy informacyjne a zadania samorządu terytorialnego (interoperacyjność) | str. 656
9.3.9. Dostępność cyfrowa stron internetowych | str. 659
9.4. Cyberbezpieczeństwo w jednostkach samorządu terytorialnego | str. 661
9.4.1. Samorząd terytorialny wobec cyberzagrożeń | str. 661
9.4.2. Cyberbezpieczeństwo i incydenty – uwagi terminologiczne | str. 668
9.4.3. Regulacja cyberbezpieczeństwa jednostek samorządu terytorialnego | str. 673
9.4.4. Perspektywy | str. 677
9.5. Inteligentny rozwój samorządu terytorialnego | str. 678
9.5.1. Nowe ujęcie innowacji w jednostkach samorządu terytorialnego | str. 678
9.5.2. Strategie, plany i programy rozwoju inteligentnych miast i wsi | str. 681
9.5.3. Korzyści i zagrożenia związane z inteligentnym rozwojem jednostek samorządu | str. 686
Rozdział 10
Kreatywne wykorzystywanie zasobów. Drony, elektromobilność | str. 689
10.1. Kreatywność | str. 691
10.2. Rozwój w warunkach ograniczonych zasobów | str. 695
10.3. Prawna regulacja bezzałogowych statków powietrznych | str. 699
10.4. Lotnictwo cywilne i lotnictwo państwowe | str. 701
10.5. Drony – zagadnienia terminologiczne | str. 702
10.6. Kategorie lotów i klasy bezzałogowych statków powietrznych | str. 703
10.7. Loty w kategorii „otwartej” | str. 706
10.8. Loty w kategorii „szczególnej” | str. 707
10.9. Rejestracja operatorów, wymagane kompetencje pilotów | str. 711
10.10. Strefy geograficzne i koncepcja U-space | str. 713
10.11. Rozwój elektromobilności i infrastruktury paliw alternatywnych jako obszar kreatywnego zarządzania zasobami w samorządzie | str. 717
10.12. Kontekst polityki rozwoju i postulat spójności działań | str. 720
10.13. Rola samorządów w realizacji strategicznych celów w obszarze elektromobilności | str. 724
10.14. Rozwój infrastruktury ładowania pojazdów niskoemisyjnych | str. 725
10.15. Modernizacja floty użytkowanych pojazdów | str. 728
10.16. Kompetencje samorządów w zakresie ustanawiania szczególnych zasad użytkowania pojazdów niskoemisyjnych w ruchu drogowym | str. 736
10.17. Podsumowanie | str. 740
Rozdział 11
Wyzwania stojące przed samorządem terytorialnym | str. 743
11.1. O potrzebie i przyczynach zmian w samorządzie terytorialnym | str. 747
11.2. Wyzwania o charakterze wewnątrzpaństwowym | str. 749
11.2.1. Wyzwania demograficzne | str. 749
11.2.2. Wyzwania terytorialne | str. 755
11.2.3. Wyzwania w zakresie władztwa ustrojowego | str. 763
11.2.4. Wyzwania w zakresie władztwa zadaniowego | str. 767
11.2.5. Wyzwania w zakresie władztwa finansowego | str. 770
11.2.6. Wyzwania w zakresie władztwa personalnego. Profesjonalizacja kadr samorządowych | str. 771
11.2.7. Polityzacja samorządu – wyzwanie do usamodzielnienia się samorządu terytorialnego od nadmiernego wpływu partii politycznych | str. 775
Rozdział 12
Zewnętrzne i wewnętrzne problemy samorządu terytorialnego w świetle aktualnych wyzwań oraz ich możliwe rozwiązania | str. 783
12.1. Uwagi wstępne | str. 786
12.2. Polityzacja samorządu terytorialnego | str. 791
12.3. Kapitał ludzki i przywództwo | str. 792
12.4. Funkcje i kompetencje kierownicze | str. 795
12.5. Motywacja służby publicznej | str. 797
12.6. Transformacja cyfrowa | str. 799
12.7. Automatyzacja procesów decyzyjnych | str. 802
12.8. Dodatkowe źródła dochodów | str. 804
12.9. Zaangażowanie obywatelskie | str. 805
12.10. Kultura administracyjna | str. 810
12.11. Procesy i procedury administracyjne | str. 812
12.12. Zdolność administracyjna | str. 814
12.13. Reformy | str. 816
12.14. Zmiana organizacyjna | str. 819
12.15. Transfer obcych rozwiązań | str. 822
Rozdział 13
Doktrynalne podstawy samorządu terytorialnego w państwach UE | str. 825
13.1. Wprowadzenie | str. 829
13.2. Internacjonalizacja prawa | str. 834
13.3. Kształtowanie się wspólnej aparatury pojęciowej | str. 838
13.4. Modelowe rozwiązania | str. 840
13.4.1. Samodzielność samorządu | str. 841
13.4.2. Reformowanie samorządu | str. 849
13.4.3. Legitymizacja samorządu | str. 852
13.5. Podsumowanie | str. 855
Podsumowanie | str. 857
Informacja o Stowarzyszeniu KOPIPOL | str. 903
Autorzy | str. 907
