Wędrówka, podróż, migracja w języku i kulturze - 02 Migracje a dzieje języków i językowa mapa świata
Nomadyczność współczesnej (i nie tylko!) kultury stanowi trudny do podważenia fakt. Ludzie wędrują przez życie, ale i przemieszczają się w rozmaitych innych formach.
Podróże w sensie geograficznym, mentalnym, metaforycznym… wyznaczają kształt naszej egzystencji, nieodmiennie związanej z różnymi formami ruchu. Złożoność tej problematyki, jej wielowątkowość oraz nieoczywistość potwierdzają autorki i autorzy niniejszej monografii, którzy za przedmiot opisu i interpretacji wybrali różne odsłony wędrówki, podróży, migracji. Nierzadko, co warto podkreślić — odsłony to oryginalne, odkrywcze i niebanalne. Takie podejście do tematu tomu należy uznać z pewnością za jego wartość.
Zgromadzone teksty pogrupowano w siedmiu ogniwach tematycznych. Pierwsze ("Mapy i granice") obejmuje opracowania podejmujące z różnych perspektyw kwestie mapowania świata, ale też wytyczania granic — pojmowanych tu bardzo różnorodnie. Część druga ("Oblicza wędrówki") gromadzi teksty odnoszące się do wędrówki i wędrowania, tak w sensie dosłownym, jak i metaforycznym czy umownym. Ważnym z punktu widzenia problemów współczesności jest zagadnienie (e)migracji, nad którym także pochyliły się nasze autorki. Tej tematyki dotyczy ogniwo trzecie nazwane "(E)migrant i (e)
migracja". Tytułowe pojęcia tomu stały się przedmiotem namysłu naukowego jako konceptualizowane w systemie polszczyzny oraz jej realizacjach tekstowych — odzwierciedlają to studia pomieszczone w części czwartej ("Konceptualizacja wędrówki, podróży, migracji w języku i tekście"). Najobszerniej reprezentowane są opracowania poświęcone podróży jako tematu podejmowanego w różnych epokach, dyskursach i obszarach komunikacji. Znalazły się one w ogniwie piątym ("Pisanie (o) podróży"). Przedstawianie innych kultur, lądów i języków, ale także stanów wewnętrznych autorów to zagadnienie ważne i równie często podejmowane w niniejszym tomie, o czym świadczy część szósta zatytułowana "Rozmowa nieobecnych — podróż w dialogu". Tom zamyka ogniwo, w którym znalazły się studia poświęcone ważnej z punktu widzenia współczesnej humanistyki wędrówki form generycznych oraz tej odbywającej się w ich obrębie ("
Wędrówka gatunków, wędrówka w gatunku").
Książka adresowana jest do polonistów, slawistów i humanistów w ogóle oraz wszystkich zainteresowanych podróżami, wędrówkami i migracją.
Spis treści
Wprowadzenie (Ewa Biłas-Pleszak, Joanna Przyklenk, Artur Rejter, Katarzyna Sujkowska-Sobisz) / 9
Mapy i granice
Bożena Witosz: Centrum – prowincja, peryferie, marginesy. Wędrówka pojęć w świecie dyskursów, znaczeń i aksjologii / 13
Bogdan Walczak: Migracje a dzieje języków i językowa mapa świata / 25
Ewa Sławkowa: Wędrówki słów. Kilka zdań na temat pracy Émile’a Benveniste’a Le vocabulaire des institutions indo-européennes / 37
Małgorzata Karwatowska, Adam Siwiec: O mapie jako elemencie językowej i geopoetyckiej konstrukcji dyskursu eseistycznego (na podstawie lektury Mapy Andrzeja Niewiadomskiego) / 47
Oblicza wędrówki
Marta Wójcicka: Wędrówki (w) pamięci zbiorowej (na przykładzie motywu Kopciuszka) / 69
Artur Rejter: Wędrówka „ręka w łapę”. Intymistyczny wymiar dyskursu posthumanizmu / 81
Magdalena Graf: Interdyskursywność (jako wędrówka nazw, idei i pojęć) w polskiej powieści uniwersyteckiej / 95
Urszula Sokólska: Wokół nazw osób, które z domu na wędrówkę wyruszyły – kilka uwag leksykalno-semantycznych / 109
(E)migrant i (e)migracja
Małgorzata Gębka-Wolak: Trudne powroty do polszczyzny. Uwagi o przyczynach problemów językowych dzieci z polskich rodzin reemigranckich / 123
Marta Smykała: Obraz kryzysu migracyjnego i migranta w prasie niemieckiej na podstawie tygodnika „Die Zeit” / 139
Bernadetta Ciesek: Strategie kształtowania postaw wobec uchodźcy we współczesnym polskim dyskursie katolickim / 163
Konceptualizacja wędrówki, podróży, migracji w języku i tekście
Iwona Burkacka: Słowotwórczy obraz podróży i wędrówki / 181
Karolina Lisczyk: Najeździł się, ale czy się wyjeździł? O ekwiwalentach (?) semantycznych w grupie czasowników saturatywnych / 197
Izabela Domaciuk-Czarny: Onimiczne realizacje motywu quest w tekstach fantasy / 207
Wioletta Wilczek: Podróż w głąb ziemi. Wizerunek górnika dawniej i dziś / 219
Pisanie (o) podróży
Jolanta Klimek-Grądzka: Ku pożytecznej a bogatej może w treść [rodaków] zabawie – wielojęzyczność w Dziesięcioletniej podróży po Wschodzie Ignacego Pietraszewskiego / 237
Joanna Przyklenk: Podróż w poszukiwaniu tożsamości – geografia i mit we Wschodzie Andrzeja Stasiuka / 251
Wiesław Setlak: Żywioł nomadyczny w twórczości Edwarda Stachury (z perspektywy geopoetyki) / 267
Ewa Ficek: Podróż (i podróżowanie) oczyma blogerów. Refleksje nie tylko lingwistyczne / 283
Beata Duda: Budowanie wspólnoty podróży na przykładzie zjawiska carpoolingu – analiza komunikatów na stronach internetowych i forach dyskusyjnych poświęconych tematyce współdzielenia przejazdów / 297
Beata Grochala: O podróżowaniu i kibicowaniu przed telewizorem, czyli kolarska podróż przez Europę / 311
Rozmowa nieobecnych – podróż w dialogu
Danuta Kowalska: Czego możemy się dowiedzieć o języku mieszkańców Czarnego Lądu na podstawie Listów z Afryki Henryka Sienkiewicza? / 325
Magdalena Pietrzak: Językowe sposoby opisywania (przybliżania) obcej rzeczywistości w Listach z podróży do Ameryki Henryka Sienkiewicza / 345
Leonarda Mariak: Deskrypcje egzotyki krajów Wschodu w korespondencji prywatnej Sienkiewicza / 361
Barbara Kudra: Życie podróżą jest… – o wędrówce idei (na podstawie nieznanych, prywatnych, oryginalnych listów Jerzego Szaniawskiego z lat 1965–1970) / 377
Irmina Kotlarska: Wpływ sytuacji komunikacyjnej na kształt dialogu w Rozmowach podręcznych dla podróżujących do Londynu Polaków nieumiejących zupełnie języka angielskiego (1857) Franciszka Kuszla / 391
Wędrówka gatunków, wędrówka w gatunku
Magdalena Hawrysz: Konwencjonalne i niestandardowe elementy przewodnika Warszawa kobiet Sylwii Chutnik – perspektywa genologiczna / 407
Ewa Szkudlarek-Śmiechowicz: Podróżowanie na małym ekranie: od telewizyjnego magazynu podróżniczego do reality show / 423
Paweł Graf: Teoria i praktyka dyskursu turystycznego (na przykładzie Słowacji i Rzymu wpisanych w przewodniki) / 433
Alicja Bronder: Pande(me)mia – o strategiach migracyjnych memu internetowego w ujęciu genologicznym / 449
