Wielkie Pomorze. Wierzenia i religie
Świat ludzi to również świat Tajemnicy. Od pierwocin cywilizacji człowiek poszukiwał uzasadnienia dla swojego bytu, pragnął nadrzędnego sensu i poczucia harmonii. Na takie potrzeby już najdawniejsze społeczności odpowiadały, widząc ją we wszechmocnej naturze, panującej nad ludźmi siłami wody, ziemi, powietrza i ognia. Inni sądzili, że człowiek znajduje się w rękach bogów, co prawda objawiających się w słońcu, deszczu czy wietrze, lecz od nich niezależnych, przebywających poza nimi. Jeszcze inni wierzyli w jednego Boga, który jako byt absolutny ustanowił początek i zaplanował koniec… Wszystkie te postawy odnajdujemy w tradycjach kulturowych Pomorza, wszystkie domagają się namysłu i konsekwentnych badań, które tylko częściowo monografią niniejszą wypełniamy…
Podstawowe założenia wieloletniego projektu badawczego pt. Wielkie Pomorze polegają na interdyscyplinarnych studiach dotyczących tożsamości kulturowej, terytorialnej i narodowej tego regionu, rozumianego jako historyczne krainy rozciągające się pomiędzy dolnym biegiem Wisły na wschodzie a rzeką Reknitz na zachodzie, pomiędzy wybrzeżem Bałtyku na północy a linią rzek Noteci i Warty oraz historycznymi granicami Brandenburgii i Meklemburgii na południu. Po rozważeniu problematyki mitu przestrzeni Pomorza, kwestii tożsamości kulturowej oraz opisie najciekawszych ośrodków pomorskiej kultury artystycznej, przyszedł czas na analizy wierzeń i konfesji religijnej. Autorzy prezentowanej tutaj książki czynili to nie tylko odnosząc się do tradycji katolickiej i protestanckiej, ile i przy uwzględnieniu mniejszych liczebnie grup mennonitów czy żydów. Pojawiły się także dociekania dotyczące pomorskich kultów przedchrześcijańskich. Wszystkie wymieniane tutaj cele badawcze ukazują wieloaspektowe zjawiska rzeczywistości życia duchowego i religijnego Pomorza głównie za pomocą literatury polskiej, niemieckiej i kaszubskiej. Niejedyne to wszakże podejście, ponieważ problematykę naszą sytuujemy również w przestrzeni językoznawstwa czy muzyki (Ze Wstępu).
Współwydawca tomu: Instytut Kaszubski
ISBN 978-83-63368-55-5
Daniel Kalinowski, Słowo wstępne 5
Cezary Obracht-Prondzyński, Religijne praktyki Pomorzan: analiza zachowań w skali mikro 11
Adela Kuik-Kalinowska, Święte siły natury. O kilku motywach w literaturze kaszubskiej 24
PRZEDCHRZEŚCIJAŃSKIE TRADYCJE DUCHOWE 35
Rafał Foltyn, Weles, Trzygłów, Czernobog. Kult podziemi i zaświatów u Słowian nadbałtyckich 37
Jowita Kęcińska-Kaczmarek, Na literackim styku pogaństwa i chrześcijaństwa w powieściach historycznych (Rychliński, Bądkowski, Grabski, Kaczmarek) 58
Zuzanna Szwedek-Kwiecińska, Ile poganina w chrześcijaninie? Wokół powieści historycznych Lecha Bądkowskiego 72
Bożena Ugowska, Zwyczaje funeralne na Kaszubach w ujęciach
literatury kaszubskiej 87
Krystyna Lewna, Wątki słowiańskie w prozie Jana DrzeŜdŜona 106
Katarzyna Szymańska, Obrazy czarownicy w literaturze pomorskiej w kontekście wierzeń słowiańskich 128
DZIEDZICTWO CHRZEŚCIJAŃSTWA 145
Heiko Wartenberg, Die pommersche Erweckungsbewegung und ihre Auswirkungen auf den preußischen Staat 147
Anne Mareike Schönle, Evangelische Kirche in Brasilien – gestern und heute 161
Jan Turkiel, Mennonici – rekonesans po ideach. Biblijny Gër – mennonita? 177
Bożena Bugajna, Obrazy Boga w poezji kaszubskiej (motyw stworzenia) 186
Mariusz Domański, Wydawnictwa wyznaniowe środowiska słupskiego 200
Monika Zytke, Twórczość sakralna Andrzeja Cwojdzińskiego 228
Andrzej Chludziński, Niebo, piekło i ich wysłannicy w nazewnictwie pomorskim 241
RELIGIJNOŚĆ I ODPOWIEDZIALNOŚĆ 265
Małgorzata Grzywacz, Przestrzenie religijności ewangelickiej na Pomorzu Zachodnim w kontekście niemieckiego protestantyzmu okresu międzywojennego.
Przyczynek do badań nad reprezentacjami regionalnymi tzw.
aryjskiego chrześcijaństwa 267
Joanna Flinik, Wiara w służbie państwa. Literacki obraz społeczeństwa pomorskiego a ideologia narodowego socjalizmu w niemieckojęzycznej prozie pomorskiej 290
Daniel Kalinowski, Na rozstaju. O pismach religijnych rabina Maxa Josepha 303
Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk, żydowskie topografie pamięci miast pomorskiego pogranicza 326
Hans-Udo Vogler, Dietrich Bonhoeffer. Christ, Pfarrer im Widerstand gegen Hitler 348
OKRUCHY PAMIĘCI. FOTOGRAFIE Z WYSTAWY 361
FOTOGRAFIE KONFERENCYJNE 375
