Demokracja, decyzje, wybory

• Druk: Warszawa, 2003
• Autor: Jacek Haman
• Wydawca: Scholar

Monografia pt. Demokracja, decyzje, wybory jest pierwszą w polskiej literaturze naukowej syntetyczną pracą przedstawiającą wszechstronnie i kompetentnie wiedzę na temat demokratycznego podejmowania decyzji społecznych. Autor przedstawia w niej zarówno teoretyczne koncepcje demokracji, jak również typy systemów wyborczych; a następnie bada ich własności oraz analizuje społeczne konsekwencje systemów wyborczych dla kształtowania się systemu partyjnego oraz dla politycznej efektywności demokracji reprezentacyjnej.

prof. Grzegorz Lissowski

Uniwersytet Warszawski

Doskonała, unikatowa w polskiej literaturze naukowej książka. Podstawowa lektura dla wszystkich zajmujących się systemami głosowania i demokracją przedstawicielską.

prof. Piotr Świstak

University of Maryland

Ta książka to swoista biblia dla twórców i „użytkowników”systemów wyborczych. Autor analizuje blisko trzydzieści wariantów większościowych, proporcjonalnych i quasi-proporcjonalnych systemów wyborczych. Ukazuje, jak poszczególne parametry systemu wyborczego i ich rozmaite kombinacje, wpływają na wynik wyborów oraz jakie to ma konsekwencje dla teorii demokracji.

prof. Jacek Raciborski

Uniwersytet Warszawski

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Socjologia
• Język wydania: polski
• ISBN: 83-7383-035-9
• ISBN druku: 83-7838-035-9
• Liczba stron: 273

WSTĘP	11
CZĘŚĆ PIERWSZA. DEMOKRACJA I DEMOKRATYCZNE DECYZJE	15
	1. DEMOKRACJA: DEFINICJE I MODELE	15
		1.1. Demokracja – warunki konieczne	15
			1.1.1. Definicja Lincolna	15
			1.1.2. Kryteria demokracji	17
		1.2. Większość i mniejszość, efektywność i konsensus	19
			1.2.1. Dwie koncepcje teoretyczne	21
				1.2.1.1. Demokracja madisonowska	21
				1.2.1.2. „Decyzyjna teoria demokracji” Sartoriego	23
			1.2.2. Demokracja majorytarna i konsensualna: dwa modele empiryczne	27
			1.2.3. Modele empiryczne a koncepcje teoretyczne	32
	2. DECYZJE DEMOKRATYCZNE	35
		2.1. Teoria wyboru społecznego – podstawowe pojęcia	36
		2.2. Demokratyczne decyzje społeczne – ogólne warunki	39
			2.2.1. Równość	40
			2.2.2. Autonomia społeczeństwa	41
			2.2.3. Adekwatna reprezentacja	43
			2.2.4. Inne pożądane właściwości: optymalność Pareto i niezależność od alternatyw niezwiązanych	44
		2.3. Reguła większości	46
			2.3.1. Reguła większości a postulaty demokracji	46
			2.3.2. Decyzyjność reguły większości	48
		2.4. Poza regułą większości	50
		2.5. Czy demokracja jest możliwa?	53
CZĘŚĆ DRUGA. DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA I SYSTEMY WYBORCZE	57
	3.DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA	57
		3.1. Demokracja bezpośrednia a reprezentacyjna	57
		3.2. Cele i kryteria oceny procedur wyborczych	61
			3.2.1. Zgodność decyzji reprezentantów z hipotetyczną bezpośrednią decyzją wyborców	61
			3.2.2. Sprzyjanie sprawnemu działaniu parlamentu, ułatwienie procesu tworzenia rządu i wzmocnienie jego stabilności	62
			3.2.3. Stworzenie warunków dla budowania konsensusu wobec podejmowanych decyzji	62
			3.2.4. Sprzyjanie wyborowi „kompetentnych” reprezentantów	63
			3.2.5. Zapewnienie reprezentacji wszystkim istotnym grupom interesów	63
			3.2.6. Zrozumiałość i wiarygodność systemu wyborczego	64
		3.3. Dwa modele reprezentacji	65
			3.3.1. Reprezentacja proporcjonalna	65
				3.3.1.1. Preferencje wyborców a preferencje reprezentantów	65
				3.3.1.2. Czy rzeczywiście w interesie wyborców leży, by reprezentanci zawsze decydowali tak samo, jakby robili to bezpośrednio wyborcy?	67
				3.3.1.3. Matematyczna niemożliwość ścisłej proporcjonalności	67
			3.3.2. Reprezentacja „większościowa”	68
				3.3.2.1. Większościowe wybory parlamentarne	69
		3.4. Systemy wyborcze	71
			3.4.1. Struktura głosu	72
				3.4.1.1. Głosowanie na kandydatów a głosowanie na listy partyjne	72
				3.4.1.2. Ilu kandydatów może poprzeć wyborca?	73
				3.4.1.3. Kategoryczny lub stopniowalny charakter poparcia	73
			3.4.2. Formuła wyborcza	74
				3.4.2.1. Formuły proporcjonalne	74
				3.4.2.2. Formuły większościowe	74
				3.4.2.3. Formuły pośrednie (quasi-proporcjonalne)	75
			3.4.3. Struktura okręgów wyborczych	75
			3.4.4. Systemy wyborcze – od teorii do praktyki	76
	4.FORMUŁY WIĘKSZOŚCIOWE: WYBÓR JEDNEGO Z WIELU	81
		4.1. Funkcje społecznego wyboru: definicja i postulaty „demokratyczności”	81
		4.2. Podstawa informacyjna metod głosowania	85
		4.3. Koncepcje Bordy i Condorceta	86
			4.3.1. Metoda Bordy	87
			4.3.2. Koncepcje Condorceta	89
		4.4. Zgodność z regułą większości: Condorcetowskie funkcje społecznego wyboru	90
			4.4.1. Kryteria Condorceta	90
			4.4.2. Condorcetowskie metody głosowania	92
				4.4.2.1. Metoda Dodgsona	92
				4.4.2.2. Metoda maximinu	94
				4.4.2.3. Metoda Copelanda	94
				4.4.2.4. Metoda Schwartza	95
				4.4.2.5. Metoda Blacka	96
				4.4.2.6. Metoda Nansona	97
				4.4.2.7. Zmodyfikowana metoda Nansona	99
				4.4.2.8. Inne metody condorcetowskie	99
		4.5. Metody głosowania oparte na większości pierwszeństwa	100
			4.5.1. Metoda względnej większooeci (FPTP)	101
			4.5.2. Metoda większościowa z dogrywką	102
			4.5.3. Głosowanie alternatywne	103
			4.5.4. Metoda Bucklina	104
			4.5.5. Głosowanie aprobujące	105
		4.6. Metody głosowania a kryteria racjonalności	106
			4.6.1. Monotoniczność	106
			4.6.2. Optymalność Pareto	108
			4.6.3. Niezależność od alternatyw niezwiązanych i słaby aksjomat ujawnionej preferencji (WARP)	109
4.6.4. Zgodność  	110
      4.6.5. Uwaga bibliograficzna  	111
    4.7. Konkluzywność  	111
    4.8. Głosowanie strategiczne i manipulacje zewnętrzne  	113
      4.8.1. Głosowanie strategiczne  	113
        4.8.1.1. „Ustępowanie”  	115
        4.8.1.2. „Zagrzebywanie”  	116
        4.8.1.3. „Odpychanie”  	118
        4.8.1.4. Głosowanie aprobujące a zachowania strategiczne  	118
      4.8.2. Manipulacje zewnętrzne  	119
      4.8.3. Dlaczego manipulacje strategiczne stanowią zagrożenie dla demokracji?  	120
    4.9. Możliwości i perspektywy implementacji  	121
  5.FORMUŁY PROPORCJONALNE: KAŻDEMU (DOKŁADNIE) CO MU SIĘ NALEŻY  	124
    5.1. Metody największych reszt (metody z kwotą a priori)  	126
      5.1.1. Definicje i przykłady  	126
      5.1.2. Własności metod największych reszt  	129
    5.2. Metody dzielnikowe (metody z kwotą a posteriori)  	134
      5.2.1. Definicje i przykłady  	134
      5.2.2. Funkcja priorytetu  	139
      5.2.3. Własności metod dzielnikowych  	142
    5.3. Wpływ wielkości partii na wynik podziału  	143
    5.4. Znaczenie innych elementów systemu wyborczego  	146
    5.5. Podsumowanie  	148
  6. FORMUŁY QUASI-PROPORCJONALNE: TO, CO NAJLEPSZE I NAJGORSZE Z DWÓCH ŚWIATÓW  	150
    6.1. Pojedynczy głos przechodni (STV)  	151
      6.1.1. Procedura podziału mandatów  	152
      6.1.2. STV jako metoda proporcjonalna  	154
      6.1.3. Niemonotoniczność STV  	156
      6.1.4. STV: rozwiązania praktyczne i ich konsekwencje  	157
      6.1.5. STV a polski system wyborczy  	159
    6.2. Pojedynczy głos nieprzechodni (SNTV) i problemy koordynacji  	161
      6.2.1. Problemy koordynacji w SNTV  	161
      6.2.2. SNTV jako system quasi-proporcjonalny  	163
      6.2.3. Znaczenie SNTV  	164
    6.3. Inne metody quasi-proporcjonalne  	165
      6.3.1. Głosowanie kumulacyjne  	165
      6.3.2. Głosowanie blokowe  	166
      6.3.3. Głosowanie ograniczone  	168
    6.4. Metody quasi-proporcjonalne – podsumowanie  	169
  7.OKRĘG I I ZŁOŻONE SYSTEMY WYBORCZE  	171
    7.1. Okręgi wyborcze  	171
      7.1.1. Wielkość okręgów a wynik wyborów  	172
        7.1.1.1. Okręgi wyborcze a reprezentacja małych i dużych partii  	173
        7.1.1.2. Wielkość okręgów a system partyjny: uogólnienia reguły Duvergera  	175
        7.1.1.3. Okręgi wyborcze a niemonotoniczność wyborów  	175
      7.1.2. Praktyczne aspekty wyznaczania okręgów wyborczych  	177
        7.1.2.1. Granice okręgów wyborczych  	177
        7.1.2.2. Liczba mandatów w okręgach wyborczych  	178
        7.1.2.3. Manipulacje okręgami wyborczymi  	180
    7.2. Kompensacyjne i mieszane systemy wyborcze  	184
      7.2.1. Hierarchiczne struktury okręgów wyborczych  	184
      7.2.2. Systemy z hierarchiczną strukturą okręgów niewykorzystujące mechanizmów kompensacyjnych  	185
      7.2.3. Systemy z częściową kompensacją: wybory do Stortingu  	186
      7.2.4. Systemy z pełną kompensacją: wybory do Rady Narodowej Austrii  	188
    7.3. Dwa szczególne przypadki  	189
      7.3.1. System wyborczy Republiki Federalnej Niemiec  	189
        7.3.1.1. Ogólne założenia systemu wyborczego RFN  	190
        7.3.1.2. Podział proporcjonalno-większościowy czy czysto proporcjonalny? Znaczenie mandatów nadmiarowych  	192
        7.3.1.3. Strategiczne aspekty niemieckiego systemu wyborczego  	193
        7.3.1.4. Niemiecki system wyborczy – ideał czy oszustwo?  	195
      7.3.2. Wybory prezydenckie w USA  	196
        7.3.2.1. Kwestia powoływania prezydenta na Konwencji Konstytucyjnej 1787 r.  	196
        7.3.2.2. Ewolucja i współczesność systemu wyborów prezydenckich w USA  	198
        7.3.2.3. Kolegium Elektorów a specyfika wyborów w państwie federalnym  	200
CZĘŚĆ TRZECIA. SYSTEMY GŁOSOWANIA A KONTEKST SPOŁ ECZNY – MODELE I PRAKTYKA  	203
  8.REGUŁA WIĘKSZOŚCIOWA A OGRANICZANIE DZIEDZINY: MODELE PRZESTRZENNE  	203
    8.1. Reguła większości w przestrzeni jednowymiarowej: twierdzenie Blacka i jego uogólnienia  	205
    8.2. Reguła większości w przestrzeni wielowymiarowej  	211
    8.3. Stabilność a wymiana rządzących: kierunkowe modele przestrzenne  	222
    8.4. Modele kierunkowe a głosowanie powszechne: stabilność i zmiana  	227
      8.4.1. Modele kierunkowe a Twierdzenie o Medianowym Wyborcy  	228
      8.4.2. Stabilność i zmienność: długookresowe równowagi w modelach jednowymiarowych  	230
        8.4.2.1. Model Iversena  	230
        8.4.2.2. Model Rabinowitza–Macdonald  	232
        8.4.2.3. Model zunifikowany Merrilla i Grofmana  	233
    8.5. Modele przestrzenne – porównanie  	235
    8.6. Appendix  	238
  9.SYSTEMY WIĘKSZOŚCIOWE I REGUŁA DUVERGERA A MODELE PRZESTRZENNE  	242
    9.1. Czy wystarczy reguła Duvergera?  	242
    9.2. Stabilność systemów większościowych a przestrzenne modele głosowania  	246
      9.2.1. Wybory większościowe a stabilność systemu dwupartyjnego w modelu jednowymiarowym  	247
      9.2.2. Poza modelem jednowymiarowym  	249
      9.2.3. Przykład manipulacji strukturą sporu politycznego: kwestia niewolnictwa w polityce amerykańskiej  	250
  10. ZAKOŃCZENIE  	253
    10.1. Od teorii normatywnej…  	254
    10.2. …do systemów wyborczych  	256
    10.3. Systemy wyborcze a problem strategicznej manipulacji  	259
BIBLIOGRAFIA  	263
SKOROWIDZ NAZWISK  	270