Dziennikarze po komunizmie
Książka ta jest próbą określenia zawodowej i społecznej roli dziennikarzy w warunkach przemian demokratycznych w Polsce. Punktem wyjścia jest zdefiniowanie, kim jest dziennikarz we współczesnym świecie mediów oraz historyczne ujęcie tego problemu. Autor, posługując się perspektywą socjologiczną i politologiczną, wyodrębnia pewną grupę dziennikarzy jako elitę mediów, a następnie przez pryzmat elity stara się opisać ogół dziennikarzy jako warstwę społeczno-zawodową.
Jest to książka o dziennikarzach i dla dziennikarzy. Ale nie tylko – także, a może przede wszystkim, dla ludzi należących do świata mediów i ludzi uprawiających refleksję nad mediami: politologów, medioznawców, socjologów, specjalistów w zakresie kulturoznawstwa i komunikacji społecznej.
Książka Stanisława Mocka jest wnikliwym studium „czwartej władzy”. Autor nie unika najbardziej podstawowych problemów owego opiniotwórczego środowiska: jego niezależności od polityki, stosunku do inteligenckiego etosu czy radzenia sobie z dziedzictwem PRL-u. To książka interesująca nie tylko dla samych dziennikarzy, lecz także dla czytelników gazet, telewidzów i radiosłuchaczy. Polecam! (Edmund Wnuk-Lipiński)
W czasach, w których język debaty publicznej w Polsce został sprowadzony do poziomu wojny czarnego z białym, słusznego z niesłusznym, swojskiego z obcym, cokolwiek to zresztą znaczy, praca Stanisława Mocka, głęboka i subtelna, ożywia we mnie nadzieję, że świat jest mimo wszystko poznawalny. (Michał Komar)
Wprowadzenie 7
Rozdział I. Dziennikarstwo jako kategoria socjologiczna i politologiczna 18
1. Przedmiot badań – problemy teoretyczne, terminologiczne i definicyjne 18
2. Dziennikarstwo w systemie komunikacji społecznej 29
3. Dziennikarstwo w systemie społecznej kontroli 34
4. Dziennikarstwo jako kategoria zawodowa 41
5. Dziennikarstwo jako elita. Badania nad elitą dziennikarską 47
Rozdział II. Dziennikarstwo w Polsce. Historia i tradycja 57
1. Dziennikarstwo polskie w perspektywie historycznej 57
2. Dziennikarstwo a system polityczny PRL-u 61
3. Dekady dziennikarskiej działalności w okresie PRL-u. Prawdy i stereotypy 63
4. Od „Solidarności” do Okrągłego Stołu. Ku niezależności i wolności 82
5. Dziennikarstwo w PRL-u. Postawy dziennikarskie wobec rzeczywistości 87
Rozdział III. Dziennikarstwo w dobie demokratycznych przemian 93
1. Dziennikarstwo w demokratycznym ładzie medialnym po 1989 roku 93
2. Rekrutacja do zawodu dziennikarskiego: reprodukcja czy cyrkulacja? 99
3. Prawny i etyczny wymiar zawodu dziennikarskiego. Kodeksy zawodowe dziennikarzy 109
4. Zawód i „coś jeszcze”? Między służbą a rynkiem, między misją a komercją 118
Rozdział IV. Dziennikarze wobec społeczeństwa, społeczeństwo wobec dziennikarzy 133
1. Wizerunek dziennikarstwa i dziennikarzy w opinii społecznej 133
2. „Głowa w chmurach” czy „portfel w kieszeni”. Etos inteligencki w dziennikarskiej recepcji 140
3. Etos dziennikarski i jego odmiany. Wzór osobowy dziennikarza 155
4. Dziennikarskiego antybohatera przypadki 161
Rozdział V. Autonomia elity dziennikarskiej a niezależność dziennikarzy 164
1. Autonomia elity dziennikarskiej i jej zasoby 164
2. Niezależność z perspektywy świata zewnętrznego 168
3. Niezależność z perspektywy indywidualnej 174
4. Meandry dziennikarskiego przekazu. Między subiektywizmem a obiektywizmem 179
5. Mit i rzeczywistość dziennikarskiej niezależności 183
Rozdział VI. Dylematy dziennikarzy i dziennikarskich środowisk 192
1. Podziały dziennikarskiego świata 192
2. Czwarta władza: między polityką a społeczeństwem 197
3. Dziennikarskie blaski i cienie 205
4. Czwarta, pierwsza czy piąta władza? 214
Zakończenie 218
Aneks. Charakterystyka badania 224
Lista respondentów 229
Bibliografia 232
Skorowidz 251
