Eksperiencje nagości
Nagość jest czymś, co się zauważa, co przykuwa uwagę, przynajmniej osób doświadczających jako normy ubrania. Ale czy na pewno wiemy jak ludzie doświadczają nagości własnej? Jak doświadczają nagości innych? Czego szukają w nagości innego i jak znają własną nagość? Tylko na pierwszy rzut oka odpowiedzi są proste i banalne. To prawda, że w naszym kręgu kulturowym jest ona doświadczeniem w dużej mierze subiektywnym, intymnym i prywatnym. Autorce książki udaje się udowodnić, że ma też inną stronę. Codzienność ubrania skutecznie przesłania fakt, że nagość powstała w społecznej fabryce, która wytwarza kody i język narracji o niej, miejsca i ich charakter, sposoby postępowania i uczucia, oczekiwania względem innych, a nawet klasyfikacje i hierarchie.
Autorka pokazała, że nasze doświadczenia związane z nagością nie są dowolne ani zindywidualizowane w takim stopniu, jak zwykło się sądzić, są „pochłonięte” przez instytucje i historię, które nadają im kształt i znaczenie. Jest to praca prawdziwie socjologiczna. Pozwala również obejrzeć warsztat i rozterki badacza mierzącego się z ludzką intymnością.
Ewa Banaszak – doktor nauk humanistycznych (w zakresie socjologii). Czasem socjolog, a czasem socjolożka, absolwentka UAM w Poznaniu, doktorat obroniła na Uniwersytecie Wrocławskim, pracuje w Instytucie Socjologii UWr. Współredaktorka prac zajmujących się ciałem, cielesnością, seksualnością, płcią społeczno-kulturową oraz autorka i współautorka artykułów z socjologii ciała. Obszary jej zainteresowań są dość zróżnicowane: od kultury, komunikacji społeczno-kulturowej, socjologii ciała po ubranie i modę. Obecnie zajmuje się dociekaniami związanymi z ubraniem codziennym (Wrocław Fashion Project) oraz badaniami Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Prześladują ją myśli o kolejnym projekcie badawczym dotyczącym intymności. Nie ma czasu wolnego, ale lubi: własne życie prywatne, uprawianie ski-touringu i bycie na usługach dwóch leciwych kotek.
Wstęp 7
CZĘŚĆ I. ARCHITEKTONIKA DOŚWIADCZANIA CIAŁA
Prolegomena. Społeczeństwo w ciele,
ciało w społeczeństwie 13
Obraz człowieka 13
Otwarcie możliwości 16
Nadmiar i deficyt 17
Ręka warta więcej niż głowa? 20
Gest wokalny i jego natura 24
„Myślące posągi” 28
Smakowanie społeczeństwa? 35
Biologiczny sens retardacji 37
Istota „otwarta na świat” 41
Architektonika doświadczania ciała 44
Proza ciała 44
O doświadczaniu ciała po raz pierwszy 45
O doświadczaniu ciała po raz drugi: (hipo)teza o społecznym wpływie 50
Fizjologiczno-psychologiczno-socjologiczne montaże 55
Konwencjonalny gest i społeczna pamięć 59
Krótkie podsumowania 62
CZĘŚĆ II. SPOŁECZNE FABRYKI NAGOŚCI
Społeczne fabryki nagości 73
Poszukiwanie tematu 73
Archeologia nagości 74
Alternatywa dla znanego świata 81
Historia pisana na marginesach 90
Antropologia nagości 92
Urządzenie ubranie–nagość 97
Metodologia badań 105
Wprowadzenie 105
Konstrukcja rzeczywistości 106
Podjęcie tematu 112
Zbieranie potocznych produkcji jednostki 116
Próba czy informatorzy 122
In situ. Z notatnika badacza 129
Czy to prawda, co oni kłamią? 138
W poszukiwaniu materiałów. Od banalnych wypowiedzi do wiedzy
socjologicznej 142
CZĘŚĆ III. EKSPERIENCJE NAGOŚCI
Odwrócony plan 149
Czy wstyd jest passé? 153
Pierwsze odpowiedzi 153
Pisanie na powierzchni sfery 155
Nie mam problemu z nagością 169
Szczególna udręka wstydu w pojęciach abstrakcyjnych 179
Etyka vel estetyka 185
Sygnifikatory wstydu i rytuał nagości 192
Nagość przez małe i duże „n” 196
Czyje oczy? 203
Raz, dwa, trzy… kto patrzy… 203
Lustro 207
O zdarzeniach niespecjalnie uskrzydlających 210
O miejscach dedykowanych nagości 220
Nagość, która nie robi wrażenia 230
Ten pierwszy raz 243
(Nie)zasłużona apoteoza nagości 249
Zmiana myślenia 249
Wpisanie we wspólnotę 251
Tabu nagości 255
Tajemnicza sprawa gaci 260
Nagość jest moja, ciało jest moje 266
Latać nago 272
Graniczne przestrzenie kultury 274
Nagość w rodzinie 283
Status tego, co poznane 283
Bliskość i dystans: kochankowie/małżonkowie i ich relacje 284
Dystans i bliskość: rodzice i dzieci 304
Tabu kazirodztwa 315
Samo tak wyszło 325
Z kobiety w matkę 331
Zakończenie 337
Literatura 371
Aneks 381
Indeks osobowy 385
