Żyć i pracować w domu pomocy społecznej. Socjologiczne studium interakcji personelu z upośledzonymi umysłowo

• Druk: Łódź, 2013
• Autor: Jakub Niedbalski
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Książka Jakuba Niedbalskiego to imponujące studium empiryczne przeprowadzone zgodnie z zasadami metodologii teorii ugruntowanej. Autor dokonuje wszechstronnej, pogłębionej analizy miejsca, w którym z całą jaskrawością wychodzą na jaw reguły rządzące konstruowaniem ładu społecznego. Miejscem tym jest dom pomocy społecznej dla osób upośledzonych umysłowo. Oglądając to miejsce możemy, podążając za wskazaniami Autora, odnaleźć reguły, którymi na co dzień posługujemy się w naszym społecznym życiu – jednak zwielokrotnione, przerysowane, a więc tym bardziej przemawiające do naszej ospałej wyobraźni.

Autor książki symbolizuje postawę, zgodnie z którą o upośledzeniu umysłowym może wypowiadać się tylko ktoś, kto z upośledzonymi „zjadł beczkę soli”. Mam nieodparte wrażenie, że większość specjalistów od „niepełnosprawności intelektualnej” upośledzonego człowieka widziała tylko z daleka, a w dodatku na krótko. Książka Jakuba Niedbalskiego ma szansę stać się publikacją, która to zmieni.
Z recenzji prof. dr hab. Elżbiety Zakrzewskiej-Manterys

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Socjologia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-7525-900-1
• ISBN druku: 978-83-7525-900-1
• Liczba stron: 306

Wstęp	9

Rozdział I. Podstawy teoretyczne badań 	13

1.1.	Ład społeczny w teorii myśli socjologicznej 	14
1.2.	Ład społeczny w ujęciu normatywnym 	16
1.3.	Ład społeczny w ujęciu interpretatywnym 	20
1.3.1.	Symboliczny interakcjonizm a problematyka ładu społecznego 	20
1.3.2.	Ład społeczny w socjologii fenomenologicznej i etnometodologii 	24
1.3.3.	Ład interakcji i porządek społeczny w koncepcji Ervinga Goffmana 	27
1.3.4.	Instytucjonalne ujęcie ładu społecznego w koncepcji Petera Bergera i Thomasa Luckmanna 	32
1.4.	Ład interakcji i porządek społeczny – podsumowanie 	34

Rozdział II. Niepełnosprawność intelektualna w ujęciu naukowym i społecznej percepcji 	35

2.1.	Upośledzenie umysłowe w dyskursie naukowym 	36
2.2.	Przyczyny upośledzenia umysłowego i ich klasyfikacje – ujęcie interdyscyplinarne 	43
2.3.	Upośledzenie umysłowe a choroba psychiczna – podobieństwa i różnice 	47
2.4.	Niepełnosprawność intelektualna jako kategoria społeczna 	49
2.5.	Miejsce osoby niepełnosprawnej intelektualnie w społeczeństwie 	51
2.6.	Realizacja idei podmiotowości osoby upośledzonej umysłowo 	55

Rozdział III. Miejsce osoby niepełnosprawnej intelektualniew systemie pomocy społecznej 	61

3.1.	Polityka państwa wobec osób niepełnosprawnych intelektualnie – rozwiązania systemowe 	62
3.2.	Instytucjonalizacja opieki nad osobami upośledzonymi umysłowo 	67
3.2.1.	Dom pomocy społecznej w strukturze polityki społecznej i systemie prawa 	68
3.2.2.	Realizacja zadań pomocowych w instytucjonalnych w warunkach domu pomocy społecznej 	71
3.3.	Miejsce osoby upośledzonej umysłowo w instytucjonalnym systemie pomocy społecznej – podsumowanie 	74

Rozdział IV. Metodologia badań 	79

4.1.	Cel i przedmiot badań 	79
4.2.	Charakterystyka terenu badań 	79
4.3.	Techniki badawcze 	81
4.3.1.	Wywiad swobodny 	82
4.3.2.	Obserwacja uczestnicząca 	84
4.3.3.	Analiza materiałów zastanych 	85
4.4.	Metody jakościowe zastosowane w badaniu środowiska osób upośledzonych umysłowo	86
4.4.1.	Metodologia teorii ugruntowanej	89
4.4.2.	Badanie etnograficzne	91
4.4.3.	Etnografia a teoria ugruntowana – porównanie metod	94
4.5.	Uzasadnienie wyboru określonych metod i technik badawczych	97
4.6.	Charakterystyka badań w środowisku osób upośledzonych umysłowo	98
4.6.1.	Poziom percepcji i kompetencje językowe badanych a zdobywanie danych empirycznych	98
4.6.2.	Neutralność a zaangażowanie emocjonalne badacza-obserwatora	100
4.6.3.	Przemiana roli oraz dynamika tożsamości badacza	101
4.7.	Etyka badań a niepełnosprawność intelektualna – moralne granice eksploracji terenowej	104

Rozdział V. Porozumiewanie się, rozumienie, porozumienie – proces budowania ładu interakcji w społecznej przestrzeni DPS	107

5.1.	Analiza funkcji komunikacyjnych	107
5.1.1.	Sens i znaczenie komunikowania się w instytucji opiekuńczej	107
5.1.2.	Rodzaje i sposoby porozumiewania się podopiecznych z opiekunami	110
5.1.3.	Reguły komunikowania się personelu z mieszkańcami	119
5.1.4.	Poziomy porozumienia – problematyka intencjonalność i istotności komunikatu	122
5.1.5.	Znaczenie aktu komunikacji i porozumiewania się – podsumowanie	123
5.2.	Konstruowanie „rzeczywistości” instytucjonalnej DPS	125
5.2.1.	Rekonstruowanie biografii mieszkańca	125
5.2.2.	Reinterpretacje znaczeń dokonywane na poziomie językowo-pojęciowym	131
5.2.3.	Proces typifikacji i kategoryzowania	137
5.2.4.	Środowiskowe normy i metanormy	142
5.2.5.	Instytucjonalne rytuały i zwyczaje	145
5.2.6.	System wartości funkcjonujących w domu pomocy społecznej	147
5.3.	Negocjacyjny wymiar relacji interpersonalnych	151
5.3.1.	Relacje partnerskie a wymagania profesjonalizacji pracy	151
5.3.2.	Percepcja potrzeb podopiecznych i ich realizacja przez personel	154
5.3.3.	Podejmowanie ról quasi-rodzinnych versus perspektywa zadaniowa	160
5.4.	Porozumiewanie się, rozumienie, porozumienie – podsumowanie	166

Rozdział VI. Elementy (dez-)organizujące ład społeczny DPS	169

6.1.	Kontekst niepewność relacji interpersonalnych personelu i podopiecznych	169
6.2.	Aktywne działania mieszkańców destabilizujące porządek instytucjonalny	173
6.2.1.	Sytuacje konfliktowe i konflikty	174
6.2.2.	Agresja i autoagresja podopiecznych	178
6.3.	Zaniechania działań mieszkańców prowadzących do destabilizacji instytucjonalnego porządku	182
6.3.1.	Bierność i wycofanie podopiecznych	183
6.3.2.	Roszczeniowa postawa mieszkańców	187
6.4.	Emocjonalny kontekst pracy personelu	190
6.4.1.	Odwrażliwiająca rutynizacja pracownika	192
6.4.2.	Emocjonalna nadwrażliwość pracownika	194
6.5.	Konsekwencje emocji w miejscu pracy	196
6.5.1.	Błędy popełnianie przez personel jako efekt zaangażowania emocjonalnego	196
6.5.2.	Konsekwencje interpersonalne popełnianych błędów	198
6.5.3.	Emocje w miejscu pracy – stres i destrukcja tożsamości zawodowej	201

Rozdział VII. Kontrola i podporządkowanie versus autonomia i niezależność	207

7.1.	Ład interakcji – między autonomią a kontrolą	207
7.2.	Płaszczyzny kontroli i autonomii w domu pomocy społecznej	220
7.2.1.	Przestrzeń i czas	220
7.2.2.	Ciało i cielesność	225
7.2.3.	Manipulowanie i zarządzanie wrażeniami	230
7.2.4.	Rola autorytetu i bliskich relacji	234
7.2.5.	Samodzielność, niezależność – aktywność mieszkańców	238
7.3.	Kontrola versus autonomia – podsumowanie	241

Rozdział VIII. Dom pomocy społecznej i jego otoczenie	245

8.1.	Przestrzenne i systemowe powiązania oraz społeczne zależności	245
8.2.	Mikrośrodowisko społeczne otoczenia domu pomocy	248
8.3.	Reguły wzajemności i obszary sporne – społeczny wymiar otoczenia DPS	251

Rozdział IX. Proces socjalizacji pracownika i mieszkańca	255

9.1.	Nabywanie umiejętności przystosowawczych	255
9.2.	Przenikanie się życia zawodowego i prywatnego osób zatrudnionych w domu pomocy	257
9.3.	Wydarzenia przełomowe w biografii pracownika domu pomocy społecznej	259
9.4.	Satysfakcja z pracy jako element budowania i podtrzymywania tożsamości zawodowej pracownika DPS	261
9.5.	Proces socjalizacji pracownika i mieszkańca – podobieństwa i różnice	263
9.5.1.	Dom pomocy społecznej jako miejsce życia oraz miejsce pracy	263
9.5.2.	Nabywanie perspektywy mieszkańca przez osobę upośledzoną umysłowo	265
9.5.2.1.	Proces przyjmowania roli i stawania się członkiem instytucji opiekuńczej	265
9.5.2.2.	Instytucjonalne uwarunkowania percepcji siebie osób upośledzonych  umysłowo	267
9.5.2.3.	Rola środowiska społecznego oraz otoczenia instytucjonalnego w procesie stawania się mieszkańcem domu pomocy	270
9.5.3.	Praca, zawód, profesjonalizm – proces stawania się pracownikiem domu pomocy społecznej dla osób upośledzonych umysłowo	276

Podsumowanie	285
Bibliografia 291
Spis tabel	303
Aneksy	305