Hodowla, chów i użytkowanie kóz
Koza, obok owcy, jest najdawniej udomowionym zwierzęciem gospodarskim na świecie i do dziś w wielu regionach ma duże znaczenie gospodarcze. Dowodem na to jest wielkość populacji tego gatunku, szacowana na ponad 1 mld. Różnorodność ras i głównych kierunków użytkowych – od dominującego na świecie mlecznego, przez mięsny, wełnisty i puchowy aż do pociągowego – wpływają na atrakcyjność chowu oraz rentowność produkcji tych zwierząt. Cechy wykształcone w procesie ewolucji pozwoliły kozom dostosować się do bardzo różnych warunków środowiskowych i wpłynęły na rozprzestrzenienie tego gatunku na świecie.
Największą zaletą kozy domowej są jej małe wymagania bytowe, znacznie niższe niż innych przeżuwaczy, zwłaszcza bydła i owiec. Kozy wyróżniają się wśród wyżej wymienionych gatunków zaradnością, samodzielnością i lepszym przystosowaniem do życia na swobodzie. Zainteresowanie chowem kóz w Europie jest spowodowane m.in. wysoką wartością odżywczą i biologiczną koziego mleka oraz jego zastosowaniem w diecie osób uczulonych na specyficzne białka mleka krowiego. Nie bez znaczenia jest także rosnąca moda na żywność ekologiczną, pozyskiwaną od zwierząt utrzymywanych w sposób zbliżony do naturalnego. Istotnym czynnikiem są oczywiście walory smakowe wytwarzanych produktów – mleka, serów i mięsa, a także brak ograniczeń (kontyngentów) produkcyjnych dotyczących mleka koziego w krajach Unii Europejskiej.
Na szczęście bezpowrotnie minęły czasy, w których uważano, że wypas kóz powoduje degradację wartości biologicznej danego obszaru i erozję gleby. Dziś wiadomo, że jest wręcz odwrotnie – racjonalny wypas kóz, często w powiązaniu z innym gatunkiem zwierząt (np. owcami), coraz powszechniej stosuje się w pielęgnacji krajobrazu, ponieważ zapobiega zarastaniu obszarów odłogowanych niepożądanymi gatunkami roślin. Na coraz większą skalę stosuje się go m.in. w wysoko uprzemysłowionych krajach Europy Zachodniej. W niektórych stanach USA kozy są wykorzystywane także do pielęgnacji pasów przeciwpożarowych, odgradzających sąsiadujące ze sobą duże obszary leśne.
W podręczniku, którego autorami są wybitni polscy i zagraniczni specjaliści, kompleksowo omówiono zagadnienia hodowli i chowu kóz, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki rozrodu, żywienia, pielęgnacji oraz charakterystycznych dla tego gatunku zachowań zwierząt. Szczegółowo opracowany rozdział na temat pozyskiwania i przetwórstwa mleka koziego wzbogaca aktualną wiedzę z dziedziny mlecznego użytkowania kóz. Zagadnienia genetyki populacji oraz programów hodowlanych dla kóz mlecznych umożliwiają poznanie najnowszych dokonań i trendów w aktualnie realizowanych pracach hodowlanych. W obszernym rozdziale poświęconym chorobom kóz szczegółowo opisano etiologię, epidemiologię oraz zapobieganie i zwalczanie m.in. słabo poznanych i opisanych jednostek chorobowych, takich jak CAE czy zakażenie wirusem Schmallenberga. Zagadnienia ochrony zdrowia kóz w aktualnym wydaniu podręcznika poszerzono o podrozdział poświęcony zasadom zwalczania chorób pasożytniczych.
Bardzo istotny jest uaktualniony rozdział dotyczący postępów cytogenetyki i genetyki molekularnej. Poznanie organizacji genomu kozy, oprócz znaczenia czysto poznawczego, ma także aspekt praktyczny, a eksperymenty z dziedziny transgenezy potwierdzają możliwość produkcji w gruczole mlekowym kozy peptydów o znaczeniu leczniczym.
Opracowanie wzbogaca efektowny i starannie dobrany materiał ilustracyjny. Fotografie te podnoszą walory naukowo-dydaktyczne publikacji jako podręcznika akademickiego, adresowanego głównie do studentów zootechniki, biologii i weterynarii.
- Kategorie:
- Redakcja: Jacek Antoni Wójtowski
- ISBN: 978-83-67112-52-9
- ISBN druku: 978-83-7160-985-5
- Liczba stron: 478
-
Sposób dostarczenia produktu elektronicznegoProdukty elektroniczne takie jak Ebooki czy Audiobooki są udostępniane online po opłaceniu zamówienia kartą lub przelewem na stronie Twoje konto > Biblioteka.Pliki można pobrać zazwyczaj w ciągu kilku-kilkunastu minut po uzyskaniu poprawnej autoryzacji płatności, choć w przypadku niektórych publikacji elektronicznych czas oczekiwania może być nieco dłuższy.Sprzedaż terytorialna towarów elektronicznych jest regulowana wyłącznie ograniczeniami terytorialnymi licencji konkretnych produktów.
-
Ważne informacje techniczneMinimalne wymagania sprzętowe:procesor: architektura x86 1GHz lub odpowiedniki w pozostałych architekturachPamięć operacyjna: 512MBMonitor i karta graficzna: zgodny ze standardem XGA, minimalna rozdzielczość 1024x768 16bitDysk twardy: dowolny obsługujący system operacyjny z minimalnie 100MB wolnego miejscaMysz lub inny manipulator + klawiaturaKarta sieciowa/modem: umożliwiająca dostęp do sieci Internet z prędkością 512kb/sMinimalne wymagania oprogramowania:System Operacyjny: System MS Windows 95 i wyżej, Linux z X.ORG, MacOS 9 lub wyżej, najnowsze systemy mobilne: Android, iPhone, SymbianOS, Windows MobilePrzeglądarka internetowa: Internet Explorer 7 lub wyżej, Opera 9 i wyżej, FireFox 2 i wyżej, Chrome 1.0 i wyżej, Safari 5Przeglądarka z obsługą ciasteczek i włączoną obsługą JavaScriptZalecany plugin Flash Player w wersji 10.0 lub wyżej.Informacja o formatach plików:
- PDF - format polecany do czytania na laptopach oraz komputerach stacjonarnych.
- EPUB - format pliku, który umożliwia czytanie książek elektronicznych na urządzeniach z mniejszymi ekranami (np. e-czytnik lub smartfon), dając możliwość dopasowania tekstu do wielkości urządzenia i preferencji użytkownika.
- MOBI - format zapisu firmy Mobipocket, który można pobrać na dowolne urządzenie elektroniczne (np.e-czytnik Kindle) z zainstalowanym programem (np. MobiPocket Reader) pozwalającym czytać pliki MOBI.
- Audiobooki w formacie MP3 - format pliku, przeznaczony do odsłuchu nagrań audio.
Rodzaje zabezpieczeń plików:- Watermark - (znak wodny) to zaszyfrowana informacja o użytkowniku, który zakupił produkt. Dzięki temu łatwo jest zidentyfikować użytkownika, który rozpowszechnił produkt w sposób niezgodny z prawem. Ten rodzaj zabezpieczenia jest zdecydowanie bardziej przyjazny dla użytkownika, ponieważ aby otworzyć książkę zabezpieczoną Watermarkiem nie jest potrzebne konto Adobe ID oraz autoryzacja urządzenia.
- Brak zabezpieczenia - część oferowanych w naszym sklepie plików nie posiada zabezpieczeń. Zazwyczaj tego typu pliki można pobierać ograniczoną ilość razy, określaną przez dostawcę publikacji elektronicznych. W przypadku zbyt dużej ilości pobrań plików na stronie WWW pojawia się stosowny komunikat.
PRZEDMOWA DO TRZECIEGO WYDANIA (Jacek Wójtowski) 15 WSTĘP (Jacek Antoni Wójtowski) 17 I POCHODZENIE I UDOMOWIENIE KÓZ (Jacek Wójtowski) 19 Literatura 24 II GOSPODARCZE ZNACZENIE HODOWLI KÓZ NA ŚWIECIE (Jacek Antoni Wójtowski) 25 Literatura 34 III TYPY UŻYTKOWE KÓZ (Roman Niżnikowski) 37 3.1. Wstęp 37 3.2. Mleczny kierunek użytkowy 38 3.3. Mięsny kierunek użytkowy 39 3.4. Wełnisty kierunek użytkowy 41 3.5. Puchowy kierunek użytkowy 42 3.6. Kierunek wszechstronnie użytkowy (ogólnoużytkowy) 43 Literatura 44 IV RASY KÓZ UTRZYMYWANYCH W EUROPIE (Jacek Antoni Wójtowski) 45 4.1. Polska 45 4.2. Szwajcaria 49 4.3. Niemcy 51 4.4. Francja 52 4.5. Hiszpania 53 4.6. Włochy 55 4.7. Grecja 56 4.8. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej 58 Literatura 59 V POZAEUROPEJSKIE RASY KÓZ (Przemysław Hińca, Jacek Antoni Wójtowski) 61 5.1. Azja 61 5.1.1. Wprowadzenie 61 5.1.2. Charakterystyka chowu i hodowli kóz w wybranych państwach azjatyckich 62 5.2. Afryka 63 5.3. Ameryka Południowa 67 5.4. Ameryka Północna 68 5.5. Australia i Nowa Zelandia 69 Literatura 71 VI ROZRÓD (Piotr Ślósarz, Jacek Antoni Wójtowski) 73 6.1. Biologiczne podstawy rozrodu kóz 73 6.1.1. Wprowadzenie 73 6.1.2. Układ rozrodczy kozy 75 6.1.3. Układ rozrodczy kozła 76 6.1.4. Dojrzałość płciowa 79 6.1.5. Dojrzałość rozpłodowa 80 6.1.6. Cykl rujowy – sezonowość rozrodu, oznaki rui 80 6.1.7. Objawy rui 84 6.2. Dobór par do rozpłodu i systemy pokrywania kóz 85 6.2.1. Kryteria doboru par do rozpłodu 85 6.2.2. Systemy krycia i stanowienia 85 6.2.3. Biotechniczne metody intensyfikacji rozrodu 90 6.3. Ciąża 94 6.4. Poród 96 6.5. Odchów koźląt przy matkach 98 6.5.1. Odpajanie koźląt 98 6.6. Odłączanie koźląt – metody odchowu 98 6.7. Upadki koźląt 99 Literatura 100 VII ŻYWIENIE KÓZ (Zygmunt Maciej Kowalski) 103 7.1. Zwyczaje i upodobania żywieniowe kóz 103 7.1.1. Strawność składników pokarmowych 103 7.2. Zapotrzebowanie kóz na składniki pokarmowe i zdolność pobrania paszy 107 7.2.1. Wprowadzenie 107 7.2.2. Zapotrzebowanie na energię 107 7.2.3. Zapotrzebowanie na białko 113 7.2.4. Zdolność pobrania paszy (ZPP) 114 7.2.5. Zapotrzebowanie na składniki mineralne 116 7.2.6. Zapotrzebowanie kozłów na składniki pokarmowe. Żywienie kozłów 118 7.2.7. Zapotrzebowanie kóz na wodę 119 7.3. Pasze stosowane w żywieniu kóz 120 7.3.1. Pasze „nietypowe” 120 7.3.2. Zielonki 120 7.3.3. Siano 122 7.3.4. Słomy 123 7.3.5. Kiszonki 123 7.3.6. Okopowe 124 7.3.7. Pasze treściwe 125 7.3.8. Pasze mineralne 126 7.4. Żywienie dorosłych kóz 127 7.4.1. Żywienie w okresie zasuszenia 127 7.4.2. Żywienie kóz w okresie wczesnej laktacji 131 7.4.3. Żywienie po okresie szczytu laktacji 136 7.4.4. Żywienie kóz karmiących koźlęta tuczone (opasane) 137 7.5. Żywienie koźląt 137 7.5.1. Zapotrzebowanie koźląt na składniki pokarmowe 137 7.5.2. Wykoty i pojenie siarą 138 7.5.3. Systemy odchowu koźląt 140 7.5.4. Sposoby pojenia koźląt 144 7.5.5. Pozostałe pasze w odchowie koźląt 145 7.5.6. Odsadzanie 146 7.6. Żywienie młodzieży hodowlanej 147 7.7. Żywienie koźląt tuczonych 149 7.7.1. Wpływ żywienia na jakość tuszy koźlęcej 149 7.7.2. Systemy tuczu koźląt 151 Literatura 152 VIII PASTWISKOWE ŻYWIENIE KÓZ (Roman Niżnikowski, Jacek Antoni Wójtowski) 157 Literatura 162 IX PIELĘGNACJA KRAJOBRAZU (Thomas Stumpf, Christian Brüne, Jacek Antoni Wójtowski) 163 Literatura 170 X UŻYTKOWANIE MLECZNE KÓZ (Jacek Antoni Wójtowski) 171 10.1. Fizjologia wytwarzania i wydzielania mleka 171 10.2. Wydajność mleka 172 10.3. Długość laktacji 172 10.4. Sezonowość produkcji mleka 174 10.5. Czynniki wpływające na mleczność kóz 174 10.5.1. Masa ciała 174 10.5.2. Wiek 176 10.5.3. Wielkość, typ i budowa wymienia 177 10.5.4. Pora roku, temperatura otoczenia 180 10.5.5. Wielkość miotu 180 10.5.6. Poziom żywienia 181 10.6. Skład chemiczny mleka 182 10.6.1. Skład podstawowy 182 10.6.2. Tłuszcz 182 10.6.3. Białko 184 10.6.4. Składniki mineralne 185 10.6.5. Witaminy 186 10.7. Pozyskiwanie mleka 186 10.7.1. Dój ręczny 186 10.7.2. Dój mechaniczny 189 10.7.3. Instalacje przenośne 189 10.7.4. Instalacje statyczne 190 10.8. Higiena doju 193 10.8.1. Higiena doju ręcznego 193 10.8.2. Higiena doju mechanicznego 193 10.9. Postępowanie z mlekiem po doju 195 10.10. Kontrola użytkowości mlecznej 195 10.11. Warunki Unii Europejskiej dotyczące produkcji mleka koziego 196 10.12. Wymagania dotyczące zdrowotności zwierząt w przypadku mleka surowego 196 10.13. Zachowanie higieny w gospodarstwie 197 Literatura 199 XI PRZYDATNOŚĆ MLEKA KOZIEGO DO PRZETWÓRSTWA (Jacek Antoni Wójtowski, Sylwia Bielińska-Nowak) 203 11.1. Zagospodarowanie mleka koziego 203 11.2. Jakość mikrobiologiczna i higieniczna mleka koziego 206 11.3. Właściwości mleka koziego istotne dla przetwórstwa 208 11.4. Przydatność mleka koziego do produkcji serów 210 11.5. Przydatność mleka koziego do produkcji napojów fermentowanych 211 11.6. Przydatność mleka koziego do produkcji lodów 213 11.7. Przydatność mleka koziego do produkcji mleka UHT 215 11.8. Przyfermowy przerób mleka koziego 215 11.8.1. Wyposażenie 215 11.8.2. Przyfermowa produkcja mlecznych napojów fermentowanych 216 11.8.3. Przyfermowa produkcja serów 217 Literatura 219 XII UŻYTKOWANIE MIĘSNE (Roman Niżnikowski) 223 12.1. Poziom produkcji 223 12.2. Czynniki wpływające na jakość mięsną 224 12.3. Metody oceny wartości mięsnej 227 Literatura 232 XIII UŻYTKOWANIE WEŁNISTE I PUCHOWE (Jacek Antoni Wójtowski) 235 13.1. Budowa okrywy włosowej 235 13.2. Mohair 236 13.2.1. Typy anatomiczne włókien 236 13.2.2. Historia hodowli kozy angorskiej 240 13.2.3. Chów kóz angorskich 241 13.3. Kaszmir 243 13.3.1. Charakterystyka wełny kaszmirskiej 243 13.3.2. Hodowla kozy kaszmirskiej 245 13.4. Kaszgora 248 Literatura 249 XIV SKÓRY KOZIE (Roman Niżnikowski) 251 Literatura 255 XV WYBRANE ZAGADNIENIA CYTOGENETYKI I GENETYKI MOLEKULARNEJ (Marek Świtoński) 257 15.1. Wstęp 257 15.2. Organizacja genomu 258 15.2.1. Trzy poziomy badań 258 15.2.2. Kariotyp 258 15.2.3. Markerowa mapa genomu 260 15.2.4. Sekwencja genomu jądrowego i mitochondrialnego 262 15.2.5. Wykorzystanie polimorfizmu DNA w badaniach porównawczych 263 15.3. Nieprawidłowości chromosomowe 266 15.4. Podłoże genetyczne obojnactwa 267 15.5. Polimorfizm genów i ich związek z cechami użytkowymi 269 15.5.1. Wprowadzenie 269 15.5.2. Polimorfizm genów białek mleka 270 15.5.3. Polimorfizm genu białka prionowego i oporność na trzęsawkę 274 15.6. Modyfikowanie genomu (transgeneza) 275 Literatura 277 XVI ZAGADNIENIA GENETYKI POPULACJI I GENETYKI ILOŚCIOWEJ W HODOWLI KÓZ (Tomasz Szwaczkowski) 283 16.1. Modele dziedziczenia cech 283 16.1.1. Wprowadzenie 283 16.1.2. Modele dziedziczenia oparte na informacjach o znanych loci markerowych 285 16.1.3. Poligeniczny model dziedziczenia 289 16.1.4. Mieszany model dziedziczenia 290 16.2. Zmienność cech determinowanych przez wiele genów 292 16.2.1. Inbred i jego skutki 292 16.2.2. Parametry genetyczne 298 16.2.2.1. Komponenty zmienności fenotypowej 298 16.2.2.2. Definicje parametrów genetycznych i metody oceny 301 16.2.2.3. Parametry genetyczne cech użytkowości mlecznej 305 16.2.2.4. Parametry genetyczne masy ciała 307 16.2.2.5. Parametry genetyczne cech reprodukcyjnych 309 16.2.2.6. Parametry genetyczne użytkowości wełnistej 310 16.2.2.7. Parametry genetyczne cech pokroju 311 16.3. Ocena potencjału genetycznego 312 16.3.1. Podejście konwencjonalne 312 16.3.2. Wartość genomowa 314 16.4. Wybrane elementy pracy hodowlanej i ocena ich efektywności 318 Literatura 321 XVII PROGRAMY HODOWLANE DLA KÓZ MLECZNYCH (Emilia Bagnicka, Marek Łukaszewicz) 325 17.1. Cele hodowlane 325 17.2. Program hodowlany dla kóz mlecznych we Francji 328 17.3. Program hodowlany dla kóz mlecznych w Hiszpanii 335 17.4. Program hodowlany dla kóz mlecznych w Norwegii 338 17.5. Program hodowlany dla kóz mlecznych w USA 345 17.6. Program hodowlany dla kóz mlecznych w Kanadzie 352 17.7. Hodowla kóz w Polsce 355 Literatura 360 XVIII ZACHOWANIE KÓZ (Sylwia Bielińska-Nowak, Jacek Antoni Wójtowski) 365 18.1. Typy zachowań 365 18.2. Hierarchia stadna i czynniki na nią wpływające 367 18.3. Zachowanie płciowe 368 18.4. Zachowanie kóz i koźląt w okresie okołoporodowym 368 18.5. Zachowanie pastwiskowe 370 18.6. Inne zachowania 370 Literatura 371 XIX PIELĘGNACJA KÓZ (Maria Kęszycka-Markiewicz, Jacek Antoni Wójtowski) 373 19.1. Znakowanie 373 19.2. Dekornizacja 377 19.3. Usuwanie gruczołów piżmowych 379 19.4. Kastracja 379 19.5. Korekcja racic 380 19.6. Pielęgnacja okrywy włosowej i skóry 381 19.7. Inne zabiegi pielęgnacyjne 382 Literatura 382 XX BUDYNKI INWENTARSKIE I POMIESZCZENIA DLA KÓZ (Sylwia Bielińska-Nowak, Maria Kêszycka-Markiewicz, Jacek Antoni Wójtowski) 383 20.1. Koziarnia 383 20.2. Wyposażenie budynku inwentarskiego 389 20.3. Mikroklimat koziarni 390 20.4. Wymagania dla poszczególnych grup technologicznych 391 20.5. Pomieszczenia pomocnicze 392 Literatura 393 XXI CHOROBY KÓZ (Jarosław Kaba, Marcin Mickiewicz*) 395 21.1. Profilaktyka w stadzie kóz 395 21.1.1. Wprowadzenie 395 21.1.2. Ocena stanu zdrowia kóz w stadzie 396 21.1.3. Charakterystyka stanu zdrowia populacji kóz w Polsce 398 21.1.4. Zasady zwalczania chorób u kóz 405 21.2. Wybrane choroby zakaźne kóz 419 21.2.1. Bruceloza 419 21.2.2. Choroba Johnego 420 21.2.3. Choroba niebieskiego języka 421 21.2.4. Enterotoksemia beztlenowcowa 423 21.2.5. Enzootyczne ronienie 425 21.2.6. Enzootyczne zapalenie płuc 426 21.2.7. Gorączka Q 427 21.2.8. Gruźlica 429 21.2.9. Listerioza 429 21.2.10. Niesztowica 430 21.2.11. Serowaciejące zapalenie węzłów chłonnych 432 21.2.12. Tężec 434 21.2.13. Wirusowe zapalenie stawów i mózgu kóz 435 21.2.14. Zakażenie wirusem Schmallenberg 439 21.2.15. Zakaźne zapalenie spojówek i rogówki 440 21.2.16. Zapalenie wymienia 441 21.3. Wybrane choroby pasożytnicze kóz 443 21.3.1. Choroba motylicza i choroba motyliczkowa 443 21.3.2. Inwazja kleszczy 444 21.3.3. Kokcydioza 445 21.3.4. Nużyca 446 21.3.5. Robaczyca płuc 447 21.3.6. Robaczyca żołądkowo-jelitowa 449 21.3.7. Wągrzyca 450 21.3.8. Wszołowica i wszawica 451 21.4. Wybrane choroby wewnętrzne kóz 452 21.4.1. Kamica moczowa 452 21.4.2. Poliencefalomalacja 453 21.4.3. Włókniste zwyrodnienie kości 454 21.4.4. Wole 455 Literatura 456 INDEKS RZECZOWY 467