Imperium tekstu

• Druk: Warszawa, 2019
• Autor: Marcin Matczak
• Wydawca: Scholar

Marcin Matczak jest profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, zajmuje się teorią interpretacji prawniczej i problematyką stosowania prawa przez sądy. W najnowszej książce przedstawia koncepcję wykładni i stosowania prawa, zgodnie z którą prawo postuluje całościową wizję świata, a zadaniem prawnika jest jej pełna realizacja. Oznacza to, że prawidłowa wykładnia prawa nie może być formalistyczna, ale musi realizować całościowy cel prawa, uwzględniać zmiany, które zachodzą w naszej wiedzy o świecie i języku, a także oceniać praktyczne konsekwencje decyzji interpretacyjnej. W tej koncepcji wykładni prawnik nie jest jedynie „ustami ustawy”, ale pełni dużo ważniejszą rolę: we współpracy z prawodawcą tworzy rzeczywistość, w której chce żyć dane społeczeństwo.

Ta książka dowodzi, że o trudnych problemach można pisać w sposób jasny i komunikatywny. W połączeniu z rozległą wiedzą Autora, nie tylko teoretycznoprawną, ale również filozoficzną, oraz polemicznymi inklinacjami daje to pracę wielowątkową, i choć problemowo niełatwą, to jednak taką, którą z satysfakcją się czyta – która swoją dyskursywnością i oryginalnością formułowanych poglądów po prostu czytającego wciąga. Ponadto czytelnik ma przekonanie, że jest to praca ważna, poznawczo doniosła nie tylko z punktu widzenia osiągnięć polskiej teorii i filozofii prawa.
z recenzji prof. Andrzeja Batora

Praca jest wyrazem i pochodną niezwykłej erudycji Autora, zarówno w wymiarze teorii języka, jak i teorii prawa. Fascynująca intelektualnie jest analityczna konfrontacja zjawiska ze sfery języka i zjawiska ze sfery rezultatu jego użycia. Podkreślić pragnę znaczenie koncepcji „imperium tekstu” dla istoty wykładni prawa. To jest – z mojej perspektywy jako byłego sędziego – ten rodzaj wywodu, który powinien być przedmiotem obowiązkowej lektury każdego adepta sztuki sądzenia. Także dlatego, że kolejny raz ukazuje – nie dla każdego oczywiste – znaczenie teorii prawa dla praktyki prawniczej.
z recenzji prof. Mirosława Wyrzykowskiego

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-65390-86-8
• ISBN druku: 978-83-65390-86-8
• Liczba stron: 416

Spis treści

Słowo wstępne 11
Wprowadzenie metodologiczne 17
1. Język jako struktura kontra język jako użycie (zdarzenie) 17
2. Internalizm semantyczny kontra eksternalizm semantyczny 24
3. Mowa (oralność) kontra tekst (pisemność) jako modele języka 30
4. Tekst prawny jako fundament rozważań 35
Część I. Krytyka teorii zastanych
Rozdział 1. Intencja prawodawcy – analiza krytyczna 41
1.1. Wprowadzenie 41
1.2. Paradygmat Grice’owski w prawoznawstwie 41
1.3. Krytyka paradygmatu Grice’owskiego 44
1.4. Niemożliwość interpretacji konwersacyjnej 57
1.5. Nieadekwatność klasycznej teorii aktów mowy do analizy języka
pisanego 59
1.6. Błędy synchroniczności i adyskursywności w analizie języka prawnego 66
1.7. Podsumowanie 71
Rozdział 2. Intencja legislacyjna jako illokucyjna intencja minimalna 73
2.1. Wprowadzenie 73
2.2. Trzy aspekty aktu mowy i związane z nimi intencje 73
2.3. Pisemność w prawie a intencja legislacyjna 76
2.4. Intencja legislacyjna jako intencja illokucyjna 77
2.5. Przykłady nierozróżniania trzech typów intencji 81
2.6. Intencje a motywy 82
2.7. Intencja legislacyjna a Arystotelesowskie pojęcie „telos” 86
2.8. Trzy rodzaje intencji a tzw. intencja zbiorowa 88
2.9. Intencja legislacyjna a problem z normatywnością (po raz pierwszy) 90
2.10. Podsumowanie 93
Rozdział 3. Prawodawca a tekst prawny 95
3.1. Wprowadzenie 95
3.2. Skąd się bierze znaczenie tekstu prawnego? 95
3.3. Historia użyć jako determinanta znaczenia. Koncepcja lineaży 97
3.4. Semioza Peirce’a i rośnięcie znaków 106
3.5. Koncepcje Millikan i Peirce’a a prawoznawstwo 110
3.6. Argumenty przeciwko eksternalizmowi semantycznemu 112
3.7. Tekst prawny jako artefakt 116
3.8. Podsumowanie 119
Rozdział 4. Przepis prawny a norma prawna – analiza krytyczna 121
4.1. Wprowadzenie 121
4.2. Problem atomizmu syntaktycznego 121
4.3. Dyskursywność reguł prawnych w koncepcji M. Zielińskiego 123
4.4. Ontologiczny status normy prawnej: wyrażenie czy znaczenie wyrażenia? 126
4.5. Struktura znaczenia zamiast struktury wyrażenia 132
4.6. Norma prawna jako znaczenie zbioru przepisów prawnych a obraz świata 142
4.7. Norma jako reprezentacja mentalna a tradycyjne ujęcie normy prawnej 148
4.8. Podsumowanie 154
Część II. Proponowana teoria
Rozdział 5. Tekst prawny jako opis świata możliwego postulowanego przez
prawodawcę 157
5.1. Wprowadzenie 157
5.2. Tekst prawny a przyszłość danego społeczeństwa 158
5.3. Główne tezy koncepcji 161
5.4. Tworzenie prawa jako opisywanie świata postulowanego 179
5.5. Opisowość języka prawa a problem z normatywnością (po raz drugi) 192
5.6. Podsumowanie 197
Rozdział 6. Świat tekstu prawnego 199
6.1. Wprowadzenie 199
6.2. Czym jest świat tekstu prawnego – teoria światów możliwych 201
6.3. Założenia co do cech świata możliwego postulowanego przez tekst prawny 203
6.4. Argumentacja prawnicza a cechy świata możliwego tekstu prawnego 217
6.5. Świat możliwy postulowany przez tekst prawny a tzw. ważenie zasad 237
6.6. Świat tekstu prawnego a tzw. fakty instytucjonalne 242
6.7. Podsumowanie 250
Część III. Teoria w praktyce
Rozdział 7. Interpretacja prawnicza jako rekonstrukcja świata tekstu prawnego 255
7.1. Wprowadzenie 255
7.2. Interpretacja prawa jako konstruowanie reprezentacji mentalnej świata
tekstu prawnego 256
7.3. Nowe ujęcie zwykłego znaczenia tekstu prawnego 262
7.4. Tekstualizm „wyrafinowany” – nieformalistyczna wizja interpretacji
prawniczej 276
7.5. Wykładnia systemowa. Koherencja lokalna i koherencja globalna
w interpretacji prawniczej 282
7.6. Miejsce wykładni celowościowej i funkcjonalnej w omawianej teorii 288
7.7. Dynamiczność interpretacji prawniczej 294
7.8. Podsumowanie: hermeneutyczny charakter interpretacji prawniczej 310
Rozdział 8. Stosowanie prawa jako urzeczywistnianie świata tekstu prawnego 315
8.1. Wprowadzenie 315
8.2. Etapy stosowania prawa w świetle prezentowanej teorii 316
8.3. Praktyka prawnicza sensu stricto i sensu largo 326
8.4. Wąskie i szerokie rozumienie praktyki prawniczej 332
8.5. Tradycja prawnicza a proces stosowania prawa 334
8.6. Precedensowość w języku prawnym 342
8.7. Orzeczenia sądów zagranicznych jako precedensy niewiążące 344
8.8. Podsumowanie 348
Rozdział 9. Rola prawników w odtwarzaniu obrazu świata tekstu prawnego 351
9.1. Wprowadzenie 351
9.2. Reguła uznania jako precedensowa praktyka prawnicza 351
9.3. Umysł prawnika a dyskrecjonalność w urzeczywistnianiu świata tekstu
prawnego 378
9.4. Podsumowanie 385
Zakończenie 389
Bibliografia 395
Indeks nazwisk 411