Integracja europejska w świetle Traktatu z Lizbony
Podręcznik obejmuje wiedzę o systemie instytucjonalnym i mechanizmach funkcjonowania Unii Europejskiej po przyjęciu Traktatu z Lizbony. Autorzy przedstawili: genezę i rozwój integracji w Europie; charakter prawny, zasady działania i członkostwo w UE; prawo UE i jej system instytucjonalny; zasady obowiązujące w stosunkach zewnętrznych UE; sposoby finansowania UE; swobody rynku wewnętrznego UE; Wspólną Politykę Handlową oraz Wspólną Politykę Rolną; politykę spójności; wspólne reguły konkurencji; Unię Gospodarczą i Walutową UE.
Podręcznik jest przeznaczony dla studentów ekonomii, zarządzania, stosunków międzynarodowych, europeistyki, międzynarodowych stosunków gospodarczych, politologii, dziennikarstwa.
„Autorom udało się uwzględnić najnowsze zjawiska, jakie pojawiły się i trwają do dziś, a ich skutki trwać zapewne będą jeszcze co najmniej kilka lat, nawet ostatnie wydarzenia związane ze światowym kryzysem finansowym, w tym i kryzysem gospodarczym strefy euro”.
Prof. dr hab. Wiesław Czyżowicz
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Wstęp
Wykaz skrótów
Rozdział 1. Pojęcie, formy, efekty i koncepcje integracji europejskiej, Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska, Krystyna Michałowska-Gorywoda
1.1. Pojęcie i formy międzynarodowej integracji gospodarczej
1.2. Wzajemne preferencje handlowe a dyskryminacja w ugrupowaniach integracyjnych
1.3. Efekty integracji handlowej
1.3.1. Efekty krótkookresowe (statyczne) unii celnej
1.3.2. Efekty długookresowe (dynamiczne) unii celnej
1.4. Koncepcje integracji europejskiej
1.4.1. Okres do II wojny światowej – zarys ogólny
1.4.2. Przyczyny i uwarunkowania tworzenia ugrupowań integracyjnych w Europie Zachodniej
1.4.3. Próby integracji polityczno-gospodarczej w Europie Środkowej i Wschodniej
1.5. Utworzenie Wspólnot Europejskich jako fundamentu współczesnej integracji europejskiej
1.6. Rozwój składu członkowskiego Wspólnot Europejskich
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 2. Budowa, charakter prawny, członkostwo, cele i zasady działania Unii Europejskiej, Krystyna Michałowska-Gorywoda
2.1. Geneza ustanowienia Unii Europejskiej
2.1.1. Rozwój podstaw prawnych UE
2.1.2. Traktat z Lizbony
2.2. Struktura i charakter prawny UE
2.3. Podmiotowość prawna UE
2.4. Cele i zasady funkcjonowania Unii
2.5. Wartości UE
2.6. Członkostwo w UE
2.6.1. Przystąpienie do UE
2.6.2. Państwa kandydujące do UE
2.6.3. Wystąpienie państwa z UE
2.6.4. Wykluczenie państwa z UE
2.7. Obywatelstwo Unii
2.8. Zakres terytorialny obowiązywania TUE
2.9. Rodzaje kompetencji i zasady ich podziału pomiędzy UE a jej państwa członkowskie
2.10. Zasady wzmocnionej współpracy
2.11. Języki i symbole UE
2.11.1. Języki
2.11.2. Symbole
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 3. Prawo Unii Europejskiej, Jan Barcz
3.1. Struktura prawa UE i źródła prawa
3.1.1. Struktura prawa UE
3.1.2. Unijne prawo pierwotne
3.1.3. Unijne prawo pochodne
3.2. Rola parlamentów narodowych państw członkowskich
3.3. Prawo UE a prawo krajowe państw członkowskich
3.3.1. Zasady wykonywania prawa unijnego
3.3.2. Zasada pierwszeństwa prawa unijnego wobec prawa krajowego państw członkowskich
3.3.3. Zasada skutku bezpośredniego prawa unijnego
3.4. System ochrony prawnej w UE
3.4.1. Struktura i właściwość sądów unijnych
3.4.2. Jurysdykcja w sprawach spornych
3.4.3. Jurysdykcja w sprawach niespornych
3.4.4. Zakres właściwości poszczególnych sądów unijnych
3.5. Prawo UE a prawo polskie w świetle Konstytucji RP z 1997 r.
3.5.1. Podstawa prawna przystąpienia Polski do UE
3.5.2. Procedura związania się przez Polskę traktatem akcesyjnym i traktatami rewizyjnymi
3.5.3. Pierwszeństwo prawa unijnego wobec prawa polskiego
3.5.4. Problem nowelizacji Konstytucji RP w związku z członkostwem w UE
Pytania i zadania
Rozdział 4. System instytucjonalny Unii Europejskiej, Krystyna Michałowska-Gorywoda
4.1. Kształtowanie się systemu instytucjonalnego UE
4.2. Zarys systemu instytucjonalnego UE
4.2.1. Parlament Europejski
4.2.2. Rada Europejska
4.2.3. Rada Unii
4.2.4. Komisja Europejska
4.2.5. System instytucji wymiaru sprawiedliwości UE
4.2.6. Trybunał Obrachunkowy
4.2.7. Organy doradcze wspólne dla kilku instytucji
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 5. Ramy prawno-instytucjonalne stosunków zewnętrznych Unii Europejskiej, Jan Barcz
5.1. Wprowadzenie
5.2. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa
5.2.1. Rozwój WPZiB
5.2.2. WPZiB po wejściu w życie Traktatu z Lizbony
5.3. Europejska Polityka Sąsiedztwa
5.4. Struktura i podstawy prawne „działań zewnętrznych Unii”
5.5. Podsumowanie
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 6. Finansowanie Unii Europejskiej, Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska
6.1. Ogólna charakterystyka systemu finansowania UE
6.2. Zasady sporządzania budżetu ogólnego UE
6.3. Procedura uchwalania budżetu ogólnego i kontrola jego realizacji
6.4. Ewolucja systemu dochodów budżetu UE
6.5. Ewolucja wydatków z budżetu UE
6.5.1. Główne kierunki zmian struktury wydatków z budżetu UE
6.5.2. Struktura wydatków z budżetu UE na mocy Perspektywy finansowej na lata 2007–2013
6.6. Znaczenie budżetu ogólnego dla procesu integracji w UE i dla jej państw członkowskich
6.7. Perspektywy zmian dochodów i wydatków budżetu UE
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 7. Swobody rynku wewnętrznego, Jan Barcz
7.1. Pojęcie i struktura rynku wewnętrznego
7.1.1. Pojęcie rynku wewnętrznego
7.1.2. Struktura rynku wewnętrznego
7.2. Społeczny wymiar UE
7.3. Zasady działania rynku wewnętrznego
7.3.1. Zasada zakazu dyskryminacji
7.3.2. Zasada zakazu ograniczeń
7.3.3. Zasada lojalności
7.3.4. Zasada pomocniczości i proporcjonalności
7.4. Zbliżenie prawa krajowego państw członkowskich (harmonizacja prawa)
7.5. Swoboda przepływu towarów
7.5.1. Unia celna i Wspólna Taryfa Celna
7.5.2. Struktura i zakres swobody przepływu towarów
7.5.3. Pojęcie towaru i reguły pochodzenia towaru
7.5.4. Zakaz nakładania ceł oraz opłat o skutku równoważnym
7.5.5. Ograniczenia ilościowe w przywozie i wywozie oraz środki o skutku równoważnym
7.5.6. Dopuszczalne ograniczenia swobody przepływu towarów
7.6. Swoboda przepływu osób
7.6.1. Uwagi wstępne
7.6.2. Swoboda przepływu pracowników
7.6.3. Swoboda obywatela Unii do przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich UE
7.7. Swoboda przedsiębiorczości
7.7.1. Pojęcie przedsiębiorczości
7.7.2. Swoboda przedsiębiorczości a inne swobody
7.7.3. Adresaci obowiązków i praw wynikających ze swobody przedsiębiorczości
7.7.4. Zakres zakazu dyskryminacji i ograniczeń
7.7.5. Uprawnienia akcesoryjne
7.7.6. Wyjątki od działania swobody przedsiębiorczości
7.8. Regulacje dotyczące swobody przepływu pracowników i swobody przedsiębiorczości
7.8.1. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego
7.8.2. Uznawanie kwalifikacji
7.9. Swoboda świadczenia usług
7.9.1. Rozwój swobody
7.9.2. Pojęcie „usługi”
7.9.3. Swoboda świadczenia usług a inne swobody
7.9.4. Podmioty uprawnione do korzystania ze swobody
7.9.5. Zakres zakazu dyskryminacji i zakazu ograniczeń
7.9.6. Wyłączenia ze swobody
7.9.7. Perspektywy
7.10. Swoboda przepływu kapitału i płatności
7.10.1. Rozwój
7.10.2. Pojęcie kapitału i płatności (bieżących)
7.10.3. Skuteczność swobody, zakaz dyskryminacji i zakres zakazu ograniczeń
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 8. Wspólna Polityka Handlowa oraz ekonomiczne aspekty swobodnego przepływu towarów w UE, Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska
8.1. Cele i etapy integracji w sferze obrotu towarowego
8.2. Zasady funkcjonowania unii celnej
8.3. Integracja w sferze handlu a zasady GATT/WTO
8.4. Zasady Wspólnej Polityki Handlowej i jej zakres przedmiotowy
8.5. Taryfowe środki ochrony przed importem
8.6. Pozataryfowe instrumenty ochrony przed importem
8.6.1. Dumping i środki antydumpingowe
8.6.2. Subsydia i środki antysubsydyjne
8.6.3. Ochrona przed nadmiernym importem
8.6.4. Podobieństwa i różnice między różnymi środkami protekcji uwarunkowanej
8.6.5. Bezpośrednie i pośrednie skutki protekcjonizmu uwarunkowanego
8.7. Przeciwdziałanie barierom handlowym stosowanym przez partnerów
8.8. Koordynacja polityki eksportowej
8.9. Ekonomiczne aspekty swobodnego przepływu towarów na rynku wewnętrznym UE
8.9.1. Zniesienie barier fizycznych
8.9.2. Zniesienie barier technicznych
8.9.3. Eliminacja barier fiskalnych
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 9. Wspólna Polityka Rolna, Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska
9.1. Przyczyny, cele i zasady Wspólnej Polityki Rolnej
9.1.1. Przyczyny utworzenia WPR
9.1.2. Cele WPR
9.1.3. Zasady działania WPR
9.2. Filary WPR i ich finansowanie
9.3. Ewolucja Wspólnej Polityki Rolnej i jej efekty
9.3.1. Pierwszy okres (1962–1992)
9.3.2. Reforma Mac Sharry’ego w latach 1992–1996
9.3.3. Reforma WPR w ramach Agendy 2000
9.3.4. Reforma WPR uzgodniona w 2003 r. w Luksemburgu
9.4. Zmiany roli głównych instrumentów WPR w ujęciu finansowym
9.5. Przegląd Wspólnej Polityki Rolnej w 2008 r.
9.6. Przyszłość WPR
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 10. Polityka spójności, Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska
10.1. Przyczyny prowadzenia polityki spójności w świetle teorii
10.2. Etapy rozwoju polityki regionalnej w UE
10.3. Zasady polityki spójności
10.4. Instrumenty finansowe polityki spójności w latach 2007–2013
10.4.1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – EFRR
10.4.2. Europejski Fundusz Społeczny – EFS
10.4.3. Fundusz Spójności
10.5. Cele polityki spójności w latach 2007–2013
10.5.1. Konwergencja
10.5.2. Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie
10.5.3. Europejska współpraca terytorialna
10.6. Procedury i zarządzanie środkami na realizację polityki spójności
10.7. Środki na politykę spójności w latach 2007–2013 dla Polski
10.8. Efekty pomocy strukturalnej
10.9. Dyskusja nad przyszłością polityki spójności
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 11. Wspólne reguły konkurencji, Jan Barcz
11.1. Rola reguł konkurencji na rynku wewnętrznym UE i ich systematyzacja
11.2. Reguły konkurencji skierowane do przedsiębiorstw
11.2.1. Zakazane porozumienia między przedsiębiorstwami
11.2.2. Zakaz nadużywania pozycji dominującej
11.2.3. Stosowanie zakazu porozumień między przedsiębiorstwami i nadużywania pozycji dominującej
11.2.4. Kontrola koncentracji przedsiębiorstw
11.3. Reguły konkurencji skierowane do państw
11.3.1. Zakazana pomoc publiczna
11.3.2. Nakaz dostosowania monopoli państwowych
11.3.3. Państwa członkowskie a przedsiębiorstwa publiczne
11.3.4. Przedsiębiorstwa zarządzające usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym lub mające charakter monopolu skarbowego
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 12. Unia Gospodarcza i Walutowa, Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska, Krystyna Michałowska-Gorywoda
12.1. Istota unii walutowej, jej przyczyny i efekty
12.1.1. Istota unii walutowej
12.1.2. Spodziewane efekty utworzenia unii walutowej (korzyści i koszty)
12.1.3. Przyczyny budowy Unii Gospodarczej i Walutowej w procesie integracji europejskiej
12.2. Rozwój integracji walutowej w ramach EWG
12.2.1. Europejski System Walutowy
12.2.2. Plan Delorsa
12.3. Podstawa prawna, etapy i zasady utworzenia UGiW
12.4. Instytucje UGiW
12.5. Polityka pieniężna
12.6. Polityka kursowa
12.7. Koordynacja polityki gospodarczej w ramach UE
12.7.1. Ogólne wytyczne polityki gospodarczej
12.7.2. Dyscyplina budżetowa – Pakt Stabilności i Wzrostu
12.8. Funkcjonowanie Unii Gospodarczej i Walutowej a kryzys finansowy i gospodarczy
12.8.1. Strategia Europa 2020
12.8.2. Decyzja o utworzeniu Europejskiego Mechanizmu Stabilności
12.8.3. Pakt euro plus
12.8.4. Wzmocnienie zarządzania gospodarczego w ramach Paktu Stabilności i Wzrostu
12.9. Dostosowania do spełnienia kryteriów konwergencji w państwach kandydujących do strefy euro
Literatura
Pytania i zadania
Rozdział 13. Inne polityki unijne i działania wewnętrzne, Jan Barcz
13.1. Struktura i zmiany wprowadzone na mocy Traktatu z Lizbony
13.2. Wybrane polityki sektorów infrastrukturalnych
13.2.1. Wspólna Polityka Transportowa
13.2.2. Sieci transeuropejskie
13.2.3. Polityka energetyczna
13.3. Polityki społeczne
13.3.1. Polityka w dziedzinie zatrudnienia
13.3.2. Polityka społeczna
13.3.3. Polityka w dziedzinie edukacji, kształcenia zawodowego, młodzieży i sportu
13.3.4. Polityka w dziedzinie kultury
13.3.5. Polityka w dziedzinie zdrowia publicznego
13.3.6. Polityka w dziedzinie ochrony konsumentów
13.3.7. Polityka przemysłowa
13.3.8. Polityka w dziedzinie badań i rozwoju technologicznego oraz przestrzeni kosmicznej
13.3.9. Polityka w dziedzinie środowiska
13.3.10. Polityka w dziedzinie turystyki
13.3.11. Polityka w dziedzinie ochrony ludności
13.3.12. Współpraca administracyjna
13.4. Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości UE
Literatura
Pytania i zadania
Indeks rzeczowy
