Katalonia. Między pragmatyką konfliktu a tożsamością
Książka Mai Biernackiej jest zwięzłą, dobrze skonstruowaną i napisaną rozprawą, poświęconą współczesnej Katalonii, targanej potężnymi konfliktami (...). Omawia problemy bardzo ważne i nad wyraz aktualne (...). Dostarcza informacji o kształcie współczesnego państwa hiszpańskiego oraz sporach o prawne umocowanie pojęcia narodu i narodowości. Są tu m.in. odwołania do historii Hiszpanii, prawna i porównawczo-językowa analiza dokumentów wyznaczających ustrój państwa, a wreszcie przedstawienie własnych badań empirycznych. (...).
Maja Biernacka dobrze i bez uproszczeń pokazuje w swych badaniach rzeczywistość. Są one źródłem informacji o poglądach mieszkańców Katalonii pokazując dowodnie olbrzymie zróżnicowanie wiedzy, stopnia znajomości języka katalońskiego i zakresu dyglosji, postaw, deklarowanych oczekiwań, możliwych zachowań i wyborów politycznych (...). Wyniki badań dobrze tłumaczą przebieg niedawnych wydarzeń politycznych i społecznych i pomagają Czytelnikowi zrozumieć skomplikowaną sytuację Katalonii (...). Badania mają także walor ogólniejszy, dostarczając argumentów w tak ostatnio żywej, zarówno w literaturze polskiej jak i światowej, teoretycznej debacie na temat narodu i grup etnicznych (...).
Na szczególne podkreślenie zasługują kompetencje językowe Autorki, rzadko który badacz byłby w stanie przeprowadzić w języku obcym tak rozbudowane wywiady, wymagające specyficznego słownictwa (...).
z recenzji prof. dr. hab. Marka Ziółkowskiego
Książka Mai Biernackiej jest bardzo ciekawa i wartościowa (...). Wypełnia lukę w istniejącym stanie wiedzy na gruncie dyscypliny naukowej, jaką jest socjologia. Wybór tematu badawczego uważam za interesujący, trafny i nowatorski (...). Ogromną wartością pracy jest odniesienie się do badań własnych, które Autorka przeprowadziła w Katalonii, stanowią one bardzo istotny materiał źródłowy.
Ze względu na aktualność poruszanej tematyki książka ma szansę stać się publikacją, po którą chętnie będą sięgać Czytelnicy. Może być polecana studentom takich kierunków jak socjologia, politologia czy bezpieczeństwo.
z recenzji dr hab. Małgorzaty Myśliwiec, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Maja Biernacka – socjolog (doktorat – Instytut Studiów Politycznych PAN), tłumacz (studia translatorskie – Instytut Lingwistyki Stosowanej UW), lektor i licencjonowany egzaminator języka angielskiego (Pearson 2006), a także licencjonowany pilot wycieczek zagranicznych (UKFiT 3/1992). Autorka licznych artykułów publikowanych m.in. w czasopismach: Kultura i Społeczeństwo (2016), Kultura Popularna (2016), Polityka i Społeczeństwo (2016), Czas Kultury (2016, 2017), Przegląd Socjologii Jakościowej (2017), Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny (2017), Przegląd Humanistyczny (2017), Sensus Historiae (2017), Studia Historica Gedanensia (2017), Kultura i Edukacja (2017), Journal of Urban Ethnology (2017), Politeja (2018).
Autorka książek: Człowiek korporacji. Od normatywizmu do afirmacji własnego Ja (2009) oraz Hiszpania wielokulturowa. Problemy z odmiennością (2012), redaktor naukowa i współautorka tomu Od Ameryki Łacińskiej do Gwinei Równikowej. Tożsamość, granice, naród (2017). Adiunkt w Instytucie Socjologii i Kognitywistyki Uniwersytetu w Białymstoku, wykłada również w Collegium Civitas, mieszka w Warszawie.
Spis treści
Wstęp 9
Rozdział 1 – –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Kształt współczesnego państwa hiszpańskiego.
Konsensus i kwestie zapalne 15
1.1. Od frankistowskiego unitaryzmu do państwa autonomii 17
1.2. Hiszpania jako państwo autonomii 20
1.3. Proces autonomiczny, czyli o trybie oddolnym
i odgórnym formowania wspólnot 23
1.4. Semantyczne przeobrażenia pojęcia „autonomia”… jako signum
temporis transformacji systemowej w Hiszpanii 24
1.5. In brevi. Paradoks pojęcia „autonomia” a podział terytorialny
Hiszpanii 26
Rozdział 2 – –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Czym jest w Hiszpanii naród? Oś sporu o Katalonię 28
2.1. Naród czy narody Hiszpanii? 28
2.2. Lud i ludy Hiszpanii 30
2.3. Spór o projekt nowego statutu Wspólnoty Autonomicznej
Katalonii…. Ku reformie konstytucyjnej? 32
2.4. Konstytucja Hiszpanii w służbie pluralizmu politycznego
i kulturowego 35
2.5. Czy Katalonia może „wypisać się” z Hiszpanii? Zapora
konstytucyjna wobec konkurencyjnych form ustrojowych 39
2.6. Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym… a ograniczenie możliwości
wyrażania dążeń secesjonistycznych 40
2.7. Flaga a dążenia niepodległościowe…. Czy katalońskie symbole
stanowią kontestację Hiszpanii w przestrzeni publicznej? 41
Rozdział 3 – –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Katalonizm a secesjonizm kataloński.
Aparat pojęciowy i geneza zjawiska 47
3.1. Katalonizm jako termin zbiorczy.
Wykraczając poza secesjonizm 50
3.2. Katalonizm polityczny i jego warianty 53
3.3. Katalonizm kulturowy 54
3.4. La Renaixença i kształtowanie się katalońskiej
idei narodowej 55
3.5. „Oda a la Pàtria”, czyli o roli języka… w tworzeniu się
katalońskiej świadomości narodowej 59
3.6. Początki katalonizmu politycznego….
Czy wyłącznie chodziło o niepodległość? 60
3.7. Katalonizm a nacjonalizm kataloński.
Wykraczając poza ideę narodową 66
3.8. Katalonizm a europejskość.
Aspiracje cywilizacyjne jako czynnik secesjonizmu 68
Rozdział 4 – –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Reperkusje substancjalizmu…,
czyli o dychotomicznych wizjach odmienności
narodowo-etnicznej 72
4.1. Substancjalizm a kategorie narodowo-etniczne 74
4.2. Wbrew substancjalizmowi. Co zrobić z ludzką
podmiotowością? 77
4.3. Tożsamość terytorialna a więzy ze wspólnotą wyobrażoną 79
4.4. Odrębność narodowo-etniczna? 80
4.5. Język a tożsamość 83
4.6. Co zrobić z substancją etniczną?…
Od holizmu do indywidualizmu metodologicznego 84
Rozdział 5 – –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Koncepcja Krain Katalońskich i jej ciężar ideowy 86
5.1. Pankatalonizm, czyli co może oznaczać Katalonia 86
5.2. Katalońska wspólnota wyobrażeniowa
i jej odniesienia terytorialne 87
5.3. Katalońska Aragonia czy aragońska Katalonia?
Język i tożsamość 90
5.4. Walencja i jej powiązania z Katalonią 93
5.5. Baleary i podtrzymywanie katalońskiego dziedzictwa 95
5.6. Katalońskie dziedzictwo poza granicami
państwa hiszpańskiego 101
5.7. Krainy Katalońskie jako przedmiot postulatów…
w partyjnych manifestach ideowych 104
5.8. Naród bez państwa, czyli „poćwiartowanie”...
i okupacja Krain Katalońskich w manifeście ideowym ERC 106
5.9. Krainy Katalońskie i „wyzwolenie klasy robotniczej”…
w manifeście ideowym PSAN 111
5.10. Między nauką a interesem symbolicznym….
O akademickim umocowaniu idei Krain Katalońskich 113
5.11. Fantasmagoria Krain Katalońskich, czyli o wizji krytycznej
secesjonizmu 114
Rozdział 6 – –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Badania własne
na terenie Wspólnoty Autonomicznej Katalonii 116
6.1. Wprowadzenie i zakres badań. Cel, hipotezy
i pytania badawcze 116
6.2. Dobór próby i charakterystyka osób badanych 117
6.3. Metoda, procedura badawcza, pytania i hipotezy 120
6.4. Dodatkowe uwarunkowania procedury badawczej 122
6.5. Wyniki badań własnych 126
6.6. Weryfikacja hipotez i wnioski 184
Zakończenie 189
Aneks
Część pierwsza 194
Część druga 206
Literatura 211
Indeks nazwisk 245
Indeks rzeczowy 256
