Koncepcja "skargi zbiorowej" w prawie ochrony środowiska

• Druk: 2013
• Autor: Barbara Iwańska
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

Książka stanowi monograficzne opracowanie koncepcji "skargi zbiorowej" w prawie ochrony środowiska - rozumianej jako instytucja prawna mająca na celu ochronę środowiska stanowiącego "dobro wspólne".






Koncepcja ta ukazana została w szerszym kontekście problematyki ochrony środowiska jako przedmiotu regulacji prawnej. W opracowaniu nawiązano do systemu gwarancji prawnych ochrony środowiska, przy równoczesnym założeniu zasadniczego rozróżnienia: z jednej strony - koncepcji tzw. egoistycznej ochrony środowiska, z drugiej - koncepcji tzw. altruistycznej ochrony środowiska oraz wynikającego stad niezbędnego zróżnicowania stosowanych w tej dziedzinie rozwiązań materialno- oraz formalnoprawnych.






W publikacji obok aspektów teoretycznych zostały przedstawione podstawowe zagadnienia praktyczne z zakresu omawianej problematyki. Zaprezentowano także dorobek polskiej i zagranicznej doktryny prawniczej, przepisy prawa krajowego, unijnego i międzynarodowego oraz orzecznictwo sadów polskich i europejskich.






Adresaci:

Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla osób i instytucji zainteresowanych prawna problematyka ochrony środowiska, w tym szczególnie dla pracowników naukowych oraz pracowników administracji publicznej i organizacji ekologicznych posiadających status prawnych rzeczników ochrony środowiska.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-264-5407-3
• ISBN druku: 978-83-264-4111-0
• EAN: 9788326454073
• Liczba stron: 720

Wykaz skrótów 
 str. 17

Wprowadzenie 
 str. 27

Rozdział I
"Środowisko" jako przedmiot regulacji prawnej 
 str. 37

1. Uwagi wprowadzające 
 str. 37

2. Środowisko jako przedmiot regulacji prawnej na gruncie prawa polskiego 
 str. 40

2.1. "Przyroda" i "ochrona przyrody" w ujęciu ochrony konserwatorskiej i kompleksowej 
 str. 42

2.2. "Środowisko" (naturalne) i "ochrona środowiska" w ujęciu polskiej koncepcji ochrony środowiska i ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska 
 str. 44

2.3. "Środowisko" jako przedmiot regulacji prawnej w aktualnym stanie prawnym (po wejściu w życie ustawy - Prawo ochrony środowiska) 
 str. 49

3. Pojęcie środowiska na gruncie prawa Unii Europejskiej 
 str. 56

3.1. Pojęcie środowiska w prawie pozytywnym 
 str. 56

3.2. Pojęcie środowiska w literaturze prawniczej dotyczącej prawa unijnego 
 str. 59

4. Zakres przestrzenny/terytorialny pojęcia środowiska jako przedmiotu regulacji prawnej 
 str. 61

5. Motywy ochrony 
 str. 67

5.1. "Środowisko" jako przedmiot refleksji współczesnej filozofii moralnej 
 str. 67

5.2. Motywy ochrony środowiska w prawie ochrony środowiska 
 str. 71

6. Podsumowanie 
 str. 84

Rozdział II
Środowisko jako dobro publiczne i jako dobro wspólne 
 str. 87

1. Środowisko z punktu widzenia koncepcji prawnej tzw. rzeczy (dóbr) publicznych 
 str. 87

1.1. Środowisko jako dobro (publiczne) w ujęciu ekonomii 
 str. 88

1.2. Środowisko z punktu widzenia koncepcji prawnej tzw. rzeczy (dóbr) publicznych 
 str. 91

1.2.1. Koncepcja prawna tzw. rzeczy (dóbr) publicznych w polskiej i obcej nauce prawa publicznego 
 str. 91 

1.2.2. Środowisko z punktu widzenia koncepcji prawnej tzw. rzeczy (dóbr) publicznych oraz zasady korzystania ze środowiska i jego ochrony 
 str. 99

2. Środowisko jako wartość obiektywna, stanowiąca dobro wspólne 
 str. 105

2.1 Pojęcie dobra wspólnego w doktrynie prawa i orzecznictwie 
 str. 105

2.2. Środowisko i ochrona środowiska jako wartość obiektywna, stanowiąca dobro wspólne 
 str. 114

3. Pojęcia obowiązku, uprawnienia i kompetencji 
 str. 129

4. Podsumowanie 
 str. 138

Rozdział III
Ochrona środowiska jako kompetencja organów władzy publicznej (uprawnienie i obowiązek) 
 str. 142

1. Uwagi wprowadzające 
 str. 142

2. Ochrona środowiska jako kompetencja władzy ustawodawczej 
 str. 144

3. Ochrona środowiska jako kompetencja organów administracji publicznej 
 str. 150

3.1. Pojęcie administracji publicznej oraz typy jednostek organizacyjnych administracji publicznej 
 str. 150

3.2. Ochrona środowiska jako kompetencja organów ochrony środowiska 
 str. 156

3.3. Prywatyzacja zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska a prywatyzacja środowiska jako dobra wspólnego 
 str. 162

4. Ochrona środowiska jako kompetencja organów władzy sądowniczej 
 str. 166

5. Ochrona środowiska jako kompetencja instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej 
 str. 168

6. Podsumowanie 
 str. 173

Rozdział IV
Ochrona środowiska jako powinność podmiotu korzystającego ze środowiska i obowiązek powszechny 
 str. 177

1. Ochrona środowiska jako powinność podmiotu korzystającego ze środowiska i obowiązek powszechny 
 str. 177

2. Podsumowanie 
 str. 185

Rozdział V
Ochrona środowiska jako możność prawna (uprawnienie) 
 str. 187

1. Uwagi wprowadzające 
 str. 187

2. Koncepcja tzw. egoistycznej ochrony środowiska 
 str. 190

2.1. Uwagi wprowadzające 
 str. 190

2.2. Koncepcja egoistycznej ochrony środowiska w prawie międzynarodowym 
 str. 194

2.3. Koncepcja egoistycznej ochrony środowiska w prawie Unii Europejskiej 
 str. 206

2.3.1. Uwagi wprowadzające 
 str. 206

2.3.2. Egoistyczna ochrona środowiska przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej 
 str. 208

2.3.3. Europeizacja egoistycznej ochrony środowiska na poziomie państw członkowskich 
 str. 223

2.4. Koncepcja egoistycznej ochrony środowiska w prawie polskim 
 str. 235

2.4.1. Koncepcja egoistycznej ochrony środowiska w polskim prawie cywilnym 
 str. 235

2.4.2. Koncepcja egoistycznej ochrony środowiska w polskim prawie administracyjnym 
 str. 240

2.4.3. Egoistyczna ochrona środowiska w polskim prawie karnym 
 str. 249

2.4.4. Egoistyczna ochrona środowiska w polskim prawie konstytucyjnym 
 str. 251

3. Koncepcja tzw. altruistycznej ochrony środowiska 
 str. 252

3.1. Istota koncepcji altruistycznej ochrony środowiska i jej przejawy - uwagi wprowadzające 
 str. 252

3.2. Koncepcja altruistycznej ochrony środowiska w świetle środowiskowej zasady kooperacji 
 str. 256

3.3. Podstawy prawnomaterialne realizacji koncepcji altruistycznej ochrony środowiska - aspekty podmiotowe 
 str. 262

3.3.1. Działania powszechne w ochronie środowiska na zasadzie actio popularis 
 str. 263

3.3.2. Działania zrzeszeń ochrony środowiska jako forma prawna podejmowania zorganizowanych działań społecznych na rzecz ochrony środowiska 
 str. 267

3.3.3. Rzecznik ochrony środowiska jako forma prawna instytucjonalizacji działań społecznych na rzecz ochrony środowiska 
 str. 275

3.4. Podstawy prawnomaterialne realizacji koncepcji altruistycznej ochrony środowiska - aspekty przedmiotowe 
 str. 280

3.5. Podstawy prawnoformalne korzystania z określonych form prawnych altruistycznej ochrony środowiska 
 str. 287

3.5.1. Formalnoprawne gwarancje dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie 
 str. 288

3.5.2. Formalnoprawne gwarancje udziału społeczeństwa w sprawach z zakresu ochrony środowiska 
 str. 290

3.5.3. Podstawy formalnoprawne altruistycznej ochrony środowiska przed sądem 
 str. 299

3.5.4. Instytucja prawna skarg i wniosków jako zinstytucjonalizowana forma kontroli społecznej administracji publicznej 
 str. 299

3.5.5. Instytucja prawna "zgłoszenia zagrożenia lub zaistnienia szkody w środowisku" 
 str. 301

3.5.6. Przywilej nawiązujący do konstrukcji amicus curiae 
 str. 302

4. Instytucja prawna "prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej" jako narzędzie realizacji koncepcji altruistycznej ochrony środowiska 
 str. 304

4.1. Pojęcie prawnośrodowiskowej (altruistycznej) skargi zbiorowej 
 str. 304

4.2. Pojęcie instytucji prawnej prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej 
 str. 307

4.3. Uzasadnienie dla wprowadzenia prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej 
 str. 309

4.3.1. "Dwuznaczna sytuacja w kwestii reprezentacji interesów" 
 str. 309

4.3.2. Deficyt w egzekwowaniu prawa ochrony środowiska 
 str. 311

4.4. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa a kwestia pierwotnej odpowiedzialności państwa za dobro wspólne 
 str. 321

4.5. Typy skarg zbiorowych w sprawach z zakresu ochrony środowiska 
 str. 324

4.6. Podstawy prawnomaterialne i prawnoformalne korzystania z prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej 
 str. 326

4.6.1. Podmiotowe aspekty korzystania z prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej 
 str. 326

4.6.2. Przedmiotowe aspekty korzystania z prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej 
 str. 335

4.6.3. Prawnoformalne aspekty korzystania z prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej 
 str. 337

5. Podsumowanie 
 str. 345

Rozdział VI
Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa w konwencji z Aarhus 
 str. 355

1. Uwagi wprowadzające 
 str. 355

2. Konwencja z Aarhus - przedmiot i cel 
 str. 357

3. Prawnośrodowiskowe skargi zbiorowe w konwencji z Aarhus 
 str. 360

4. Konwencyjny standard ochrony prawnej środowiska jako dobra wspólnego - jego przestrzeganie i związanie nim 
 str. 366

5. Mechanizmy wykonywania i przestrzegania konwencji z Aarhus oraz klauzula rozstrzygania sporów 
 str. 368

6. Podsumowanie 
 str. 370

Rozdział VII
Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa w prawie Unii Europejskiej 
 str. 372

1. Uwagi wprowadzające 
 str. 372

1.1. Ochrona środowiska jako przedmiot regulacji prawnej w Unii Europejskiej 
 str. 372

1.2. Kompetencje Unii do stanowienia prawa a prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa 
 str. 375

1.2.1. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa a cele polityki Unii w dziedzinie ochrony środowiska 
 str. 376

1.2.2. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa a zasady subsydiarności i proporcjonalności 
 str. 379

1.2.3. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa a zasada autonomii proceduralnej 
 str. 381

1.2.4. Pozycja konwencji z Aarhus w prawie Unii Europejskiej 
 str. 383

1.3. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa a podział kompetencji między Unią Europejską a państwami członkowskimi do stosowania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej 
 str. 392

1.3.1. Unijna administracja w obszarze ochrony środowiska 
 str. 393

1.3.2. Unijna administracja ochrony środowiska a prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa 
 str. 395

1.4. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa a podział kompetencji między Unię Europejską a państwa członkowskie w zakresie władzy sądowniczej 
 str. 400

2. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa na płaszczyźnie Unii Europejskiej 
 str. 402

2.1. Uwagi wprowadzające - zakres podmiotowy i przedmiotowy skargi na nieważność aktu unijnego (art. 263 akapit czwarty TFUE) i skargi na bezczynność (art. 265 akapit trzeci TFUE) 
 str. 402

2.2. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa na nieważność aktu unijnego 
 str. 409

2.2.1. Uwagi wprowadzające 
 str. 409

2.2.2. Sprawa T-461/93, An Taisce - The National Trust for Ireland i World Wide Fund for Nature przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich 
 str. 411

2.2.3. Sprawa T-585/93, Greenpeace i in. przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich oraz sprawa C-321/95 P, Greenpeace Council i in. przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich 
 str. 412

2.2.4. Sprawa T-94/04, EEB i in. przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich oraz sprawy połączone T-236/04 oraz T-241/04, EEB i Stichting Natuur en Milieu przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich 
 str. 419

2.2.5. Sprawa T-91/07, WWF-UK Ltd przeciwko Radzie Unii Europejskiej 
 str. 425

2.2.6. Podsumowanie przywołanego orzecznictwa 
 str. 427

2.3. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa w świetle rozporządzenia Aarhus 
 str. 430

2.3.1. Uwagi wprowadzające 
 str. 430

2.3.2. Wewnętrzna procedura odwoławcza - aspekt podmiotowy 
 str. 433

2.3.3. Zakres przedmiotowy wniosku o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej 
 str. 437

2.3.4. Przedmiot i tryb postępowania w sprawie wniosku o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej 
 str. 452

2.4. Podsumowanie - prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa na poziomie Unii Europejskiej 
 str. 460

2.4.1. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 
 str. 460

2.4.2. Pozasądowe środki kontroli przestrzegania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej 
 str. 464

2.3. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa na poziomie krajowym 
 str. 470

3.1. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa w trybie art. 11 dyrektywy OOŚ 
 str. 471

3.1.1. Dyrektywa OOŚ - uwagi wprowadzające 
 str. 471

3.1.2. Zakres podmiotowy prawa do skargi zbiorowej w trybie art. 11 dyrektywy OOŚ (dawny art. 10a dyrektywy 85/337/EWG) 
 str. 473

3.1.3. Zakres przedmiotowy i podstawy prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej w trybie art. 11 dyrektywy OOŚ 
 str. 478

3.1.4. Pozostałe wymagania dotyczące prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej wnoszonej w trybie art. 11 dyrektywy OOŚ 
 str. 482

3.2. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa w trybie art. 16 dyrektywy IPPC 
 str. 486

3.2.1. Zakres przedmiotowy i cel dyrektywy IPPC 
 str. 486

3.2.2. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa w trybie art. 16 dyrektywy IPPC 
 str. 487

3.3. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa w trybie art. 13 dyrektywy o szkodach 
 str. 489

3.3.1. Uwagi wprowadzające 
 str. 489

3.3.2. Prawo żądania podjęcia działań 
 str. 492

3.3.3. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa w trybie art. 13 dyrektywy o szkodach 
 str. 493

3.4. Prawnośrodowiskowa (unijna) skarga zbiorowa w trybie projektu dyrektywy w sprawie dostępu do sądu

(tzw. dyrektywy Aarhus) - regulacja horyzontalna 
 str. 494

3.4.1. Uwagi wprowadzające 
 str. 494

3.4.2. Zakres podmiotowy prawa do skargi zbiorowej w projekcie dyrektywy Aarhus 
 str. 496

3.4.3. Zakres przedmiotowy prawa do skargi zbiorowej w projekcie dyrektywy Aarhus 
 str. 497

3.4.4. Dwuetapowy tryb weryfikacji działań/zaniechań organów publicznych naruszających prawo ochrony środowiska w świetle projektu dyrektywy Aarhus 
 str. 499

3.5. Podsumowanie rozważań dotyczących prawnośrodowiskowej (unijnej) skargi zbiorowej na poziomie krajowym 
 str. 501

3.5.1. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa na poziomie państw członkowskich - aspekt statyczny i dynamiczny 
 str. 501

3.5.2. Granice związania państw członkowskich prawem Unii Europejskiej w zakresie prawnośrodowiskowych skarg zbiorowych w sprawach ochrony środowiska 
 str. 504

3.5.3. Pojęcia sądu lub innego niezależnego i bezstronnego organu ustanowionego przez prawo 
 str. 506

3.5.4. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa a zasada autonomii proceduralnej 
 str. 511

3.5.5. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa a obowiązek prounijnej wykładni, a zasada bezpośredniego skutku, a odpowiedzialność odszkodowawcza państw członkowskich 
 str. 513

Rozdział VIII
Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa na gruncie prawa polskiego 
 str. 533

1. Uwagi wprowadzające 
 str. 533

2. Zrzeszenia ochrony środowiska na gruncie prawa polskiego 
 str. 535

2.1. Postać wspólnego czynnego udziału jednostek w życiu społecznym 
 str. 535

2.2. Cele wspólnej działalności 
 str. 541

3. Rzecznik Praw Obywatelskich i prokurator jako rzecznicy ochrony środowiska 
 str. 547

3.1. Rzecznik Praw Obywatelskich 
 str. 547

3.2. Prokurator 
 str. 550

4. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa jako instrument altruistycznej ochrony środowiska przed sądami administracyjnymi 
 str. 551

4.1. Uwagi wprowadzające 
 str. 551

4.2. Organizacje ekologiczne w postępowaniu sądowoadministracyjnym 
 str. 554

4.2.1. Prawo do wniesienia prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej na podstawie art. 50 § 1 p.p.s.a.

(lex generalis) 
 str. 556

4.2.2. Prawo do wniesienia prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej na podstawie art. 44 ust. 3 ustawy o informacji o środowisku (lex specialis) 
 str. 560

4.2.3. Udział organizacji ekologicznej w postępowaniu sądowoadministracyjnym na prawach strony (art. 33 § 2 p.p.s.a.) 
 str. 562

4.3. Rzecznicy ochrony środowiska w postępowaniu sądowoadministracyjnym 
 str. 567

4.3.1. Uprawnienie Rzecznika Praw Obywatelskich i prokuratora do wniesienia prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej 
 str. 567

4.3.2. Uprawnienie do wnoszenia skarg przez wyspecjalizowane organy władzy publicznej 
 str. 572

4.4. Dalsze wybrane aspekty związane z realizacją altruistycznej ochrony środowiska przed sądami administracyjnymi 
 str. 574

4.4.1. Przesłanki dopuszczalności wniesienia prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej 
 str. 574

4.4.2. Skutki wniesienia prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej - ochrona tymczasowa 
 str. 576

4.4.3. Cofnięcie prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej 
 str. 580

4.4.4. Zakres badania (granice rozpoznania i orzekania) 
 str. 581

4.4.5. Koszty postępowania 
 str. 586

4.4.6. Altruistyczna ochrona środowiska a instytucja wznowienia postępowania i skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia 
 str. 589

5. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa jako instrument altruistycznej ochrony środowiska przed sądami cywilnymi 
 str. 591

5.1. Uwagi wprowadzające 
 str. 591

5.2. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa w przepisach prawa ochrony środowiska dotyczących odpowiedzialności cywilnoprawnej w ochronie środowiska 
 str. 592

5.2.1 Podstawy prawne prawnośrodowiskowej skargi zbiorowej w prawie ochrony środowiska 
 str. 593

5.2.2. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa - aspekt podmiotowy 
 str. 595

5.2.3. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa - przesłanki roszczeń 
 str. 598

5.2.4. Prawnośrodowiskowa skarga zbiorowa - sposoby realizacji roszczeń 
 str. 608

5.3. Środki służące altruistycznej ochronie środowiska w przepisach kodeksu postępowania cywilnego 
 str. 613

5.3.1 Uprawnienia prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich 
 str. 614

5.3.2. Uprawnienia organizacji ekologicznych 
 str. 616

6. Altruistyczna ochrona środowiska przed sądami karnymi 
 str. 618

7. Podsumowanie 
 str. 622

Uwagi podsumowujące 
 str. 633

Wykaz powołanych aktów prawnych 
 str. 649

Orzecznictwo 
 str. 657

Bibliografia 
 str. 679