Neuronauka o podstawach człowieczeństwa
Co czyni nas ludźmi? – zastanawia się w swojej najnowszej książce słynny neurolog V. S. Ramachandran, badając mózg zwłaszcza wtedy, gdy dzieje się w nim coś niezwykłego. Najrozmaitsze zaburzenia – czy to wrodzone, czy będące skutkiem nieszczęśliwych wypadków – mówią nam bowiem wiele o mechanizmach działania mózgu. Stanowią również punkt wyjścia dla zrazu fantastycznie brzmiących przypuszczeń, które często znajdują później nie tylko potwierdzenie empiryczne, ale i praktyczne zastosowanie w terapii.
Wybitny znawca problemów związanych z kończynami fantomowymi przedstawia tu swoje koncepcje na temat neuronalnego podłoża procesów umysłowych odróżniających nas od zwierząt. Opisuje hipotezę dotyczącą funkcji tzw. neuronów lustrzanych, które jego zdaniem są podstawowym czynnikiem warunkującym powstanie i rozwój języka, a tym samym szeroko pojętej kultury. W kolejnych rozdziałach tej książki wyjaśnia mechanizmy percepcji wzrokowej i estetyki, synestezji, autyzmu, samoświadomości i jej zaburzeń, dokumentując swoje rozważania opisami fascynujących przypadków medycznych oraz pomysłowych eksperymentów naukowych.
Książka ta – napisana żywym, jasnym i obrazowym, a miejscami nawet żartobliwym językiem – jest znakomitą lekturą dla wszystkich osób zainteresowanych wiedzą o mózgu, zarówno laików, jak i studentów oraz specjalistów z różnych dziedzin: lekarzy, neurokognitywistów, psychologów i filozofów. Wciąga jak powieść dzięki niezwykłym umiejętnościom popularyzatorskim autora, który ma dar wynajdywania zaskakujących skojarzeń, często w swej prostocie wręcz olśniewających.
Każda małpa może sięgnąć po banana, ale tylko ludzie potrafią sięgać gwiazd. Małpy żyją, walczą, rozmnażają się i umierają w lasach - i tyle. Ludzie piszą, badają, tworzą i poszukują. Składamy geny, rozszczepiamy atomy, wystrzeliwujemy rakiety. Jak półtorakilogramowa masa galarety, która mieści się w dłoniach, może wyobrażać sobie anioły, kontemplować sens nieskończoności, a nawet kwestionować swoje miejsce w kosmosie? Szczególny podziw budzi fakt, że każdy mózg, także twój, składa się z atomów, które powstały w jądrach niezliczonych, odległych gwiazd przed miliardami lat. Cząstki te dryfowały przez eony i lata świetlne, dopóki grawitacja i przypadek nie połączyły ich ze sobą tu i teraz. Atomy te tworzą pewien konglomerat - twój mózg - który potrafi nie tylko dumać nad tymi samymi gwiazdami, które dały mu początek, lecz również myśleć o swojej własnej zdolności myślenia i zdumiewać się własną zdolnością zdumiewania się. Mówi się, że wraz z pojawieniem się ludzi wszechświat nagle stał się świadomy samego siebie. I to doprawdy jest największa tajemnica.
Z Wprowadzenia
******
The Tell-Tale Brain: A Neuroscientist’s Quest for What Makes Us Human
A story about the neural basis of the processes taking place in the human brain which distinguish humans from the animal world. According to the author, a neurologist and a brain expert,
mirror neurons responsible for the ability to understand intentions and imitate other people determine the emergence and development of
language, and, thus, the broadly defined culture. V.S. Ramachandran explains the mechanisms of visual perception and aesthetics, synesthesia,
autism, self-awareness, and the feeling of leaving one's own body, and documents his reflections with descriptions of specific, fascinating medical cases.
