Odmienne czy zwyczajne?
Publikacja jest wynikiem trzyletniego projektu badawczego zatytułowanego „Rodziny z wyboru w Polsce” dotyczącego życia rodzin nieheteroseksualnych. Sam termin „rodziny z wyboru” służy do nazwania różnorodności nieheteronormatywnych form związków intymnych i jest próbą upowszechnienia używanej na Zachodzie terminologii w odniesieniu do rodzin osób nieheteroseksualnych.
Jednym z podstawowych celów publikacji jest pokazanie złożoności i różnorodności konfiguracji rodzinnych i intymnych tworzonych przez osoby nieheteroseksualne oraz zrozumienie wyzwań, z którymi zmagają się w codziennym życiu. Zamiast z góry zakładać, jak żyją osoby nieheteroseksualne i uznawać, że nie tworzą one rodzin – co stanowi dominującą tendencję w większości polskich badań opinii publicznej i w wielu publikacjach polskiej socjologii rodziny, Autorka stara się zgłębić, jak osoby LGBT definiują swoje rodziny, w jaki sposób je tworzą i nadają znaczenie poprzez swoje codzienne aktywności oraz czego sami potrzebują i w jaki sposób chcieliby być społecznie i prawnie rozpoznani.
To podejście teoretyczno-metodologiczne wpisuje się w nurt „nowych studiów nad rodziną” (New Family Studies) postulujących odrzucenie tradycyjnego pojęcia „rodziny” jako ideologicznie obciążonego. Nowe studia nad rodziną wzywają do kompleksowego rozumienia rodziny oraz podkreślają znaczenie rzeczywistych i codziennych praktyk dla dynamicznych przemian życia rodzinnego. Dzięki rozpoznaniu konfiguracji rodzinnych, które były dotychczas niewidzialne dla socjologii rodziny lub uznawane za odstępstwo od normy, zyskujemy nowe spojrzenie na rzeczywistość społeczną.
Autorka przygląda się, jak wygląda życie codzienne rodzinne osób nieheteroseksualnych w różnych jego obszarach (intymność, rodzicielstwo, jawność i dyskryminacja, relacje rodzinne i sieci wsparcia, trajektorie życiowe, etc.), jakie praktyki rodzinne są istotne dla poszczególnych obszarów, jakie strategie prezentowania własnej rodzinności w nich dominują. Ten dynamiczny, kontekstualny, wielowymiarowy obraz rodziny pozwala zupełnie inaczej niż w dotychczasowych debatach odpowiedzieć na pytanie, czy rodziny nieheteroseksualne są podobne (paradygmat asymilacji) czy inne (paradygmat różnicy, subwersji) od rodzin heteroseksualnych.
Książka Joanny Mizielińskiej może być ważnym głosem w debacie publicznej na temat związków partnerskich i sytuacji osób nieheteroseksualnych w Polsce. 53 wywiady biograficzne oraz badanie etnograficzne, którego materiał składał się z 129 wywiadów z parami i indywidualnych, około 651 notatek obserwacyjnych, ponad stu fotografii, 41 map rodziny, 21 map, gdzie zaznaczono miejsca ważne dla rodzin i 21 raportów etnograficznych – to potężny materiał badawczy i cenne źródło informacji dla wszystkich, którzy gotowi są zweryfikować obiegowe opnie na temat życia osób niehetroseksualnych w Polsce.
Wytyczony przez prof. Mizielińską i jej zespół nurt badań przyczynia się rozwoju nowych studiów nad rodzinami, a proponowane podejście koncentracji badań na praktykach rodzinnych i relacjach uwydatnia ważność procesualnego, dynamicznego myślenia o rodzinie. Odmienne czy zwyczajne to prekursorskie opracowanie łączące refleksje nad seksualnością z refleksją nad studiami nad rodziną, strategiami i praktykami rodzicielskimi. Szczególnie ważne jest zastosowane w publikacji bogate instrumentarium pojęciowe; eksploracja pojęć takich ja „rodzinna szafa” i „przezroczysta szafa”, zwyczajna rodzina, które pozwalają zrozumieć relacje rodzinne i reakcje na coming out. Książka będzie cenną lekturą dla czytelników zainteresowanych gender studies, socjologią rodziny oraz studiami feministycznymi, a także pomocą dla dydaktyków prowadzących zajęcia w ramach szeroko pojętych nauk humanistycznych i społecznych.
Prof. dr hab. Krystyna Slany,
Uniwersytet Jagielloński
Praca jest przygotowana na bardzo wysokim poziomie merytorycznym, ukazuje czytelnikom współczesne nurty badawcze w socjologii rodziny, odkrywa świat rodzin, które do tej pory nie tylko funkcjonowały w Polsce w niewidoczny sposób, lecz także były bardzo marginalnie traktowane w badaniach i publikacjach naukowych.
Dr hab. Małgorzata Bieńkowska,
Uniwersytet w Białymstoku
