Otyłość i jej powikłania
Podręcznik w kompleksowy i niezwykle praktyczny sposób przedstawia najważniejsze elementy nowoczesnej diagnostyki choroby otyłościowej, leczenia niefarmakologicznego oraz aktualnych standardów farmakoterapii i leczenia bariatrycznego. Pokazuje pełen obraz wyzwań związanych z postępującą chorobą otyłościową uzupełniony praktycznymi uwagami licznych specjalistów m.in.: endokrynologów, diabetologów, kardiologów, hipertensjologów, gastroenterologów, hepatologów, psychiatrów, dermatologów, lekarzy chorób zakaźnych, seksuologów, którzy odnoszą się do poszczególnych powikłań i zagrożeń związanych z otyłością. Zawartość merytoryczna książki oparta jest na standardach diagnostycznych i terapeutycznych uznanych towarzystw medycznych, znajduje też odzwierciedlenie w aktualnej światowej literaturze, spełnia wszystkie kryteria zgodne z duchem Evidence Based Medicine. Podręcznik ma patronat Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości i rekomendowany jest wszystkim profesjonalistom zajmującym się leczeniem otyłości, osobom zainteresowanym podnoszeniem swoich kwalifikacji zawodowych oraz studentom.
Część I. Choroba otyłościowa – rozpoznanie, patogeneza i konsekwencje kliniczne 1
1. Definicja, epidemiologia i diagnostyka choroby otyłościowej Lucyna Ostrowska, Beata Zyśk 3
Definicja nadwagi i otyłości 3
Otyłość na przestrzeni wieków 5
Epidemiologia choroby otyłościowej 13
Rozpoznanie i metody diagnostyczne choroby otyłościowej 19
2. Tkanka tłuszczowa jako ważny narząd w organizmie człowieka Lucyna Ostrowska 53
Tkanka tłuszczowa – powstawanie i rozwój 53
Rodzaje tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka 56
Funkcje tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka 61
Regulacja tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka 66
Aktywność endokrynna tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka 72
Zaburzenia funkcji tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka 80
3. Etiologia i patogeneza choroby otyłościowej Lucyna Ostrowska 87
Etiologia choroby otyłościowej 87
Patogeneza choroby otyłościowej 120
4. Zaburzenia łaknienia związane z nadmierną masą ciała Monika Bąk-Sosnowska 149
Przyczyny zaburzeń odżywiania 151
Klasyfikacja zaburzeń odżywiania związanych z przejadaniem się 152
Żarłoczność psychiczna 152
Zaburzenie z napadami objadania 155
Uzależnienie od pożywienia 157
Zespół jedzenia nocnego 159
5. Powikłania choroby otyłościowej Paweł Bogdański, Marta Walczak, Joanna Michałowska 161
Choroby układu sercowo-naczyniowego 164
Choroby układu oddechowego 175
Choroby układu pokarmowego 177
Choroby układu wewnątrzwydzielniczego 180
Choroby nerek i dróg moczowych 183
Choroby układu krwiotwórczego 186
Choroby układu kostno-stawowego 188
Choroby układu nerwowego 189
Choroby zakaźne i zaburzenia immunologiczne 190
Choroby nowotworowe 192
6. Choroba otyłościowa – skutki społeczne, psychologiczne i ekonomiczne 199
Systemowe i ekonomiczne aspekty choroby otyłościowej Jakub Gierczyński 199
Otyłość – grzech łakomstwa czy choroba? Margit Kossobudzka 213
Część II. Leczenie choroby otyłościowej 223
7. Leczenie niefarmakologiczne choroby otyłościowej 225
Leczenie dietetyczne choroby otyłościowej Magdalena Białkowska 225
Aktywność fizyczna w chorobie otyłościowej 241
Arkadiusz Brzozowski, Tomasz Chomiuk
Suplementy diety w terapii wspomagającej leczenie choroby otyłościowej 250
Monika Szulińska, Matylda Kręgielska-Narożna
Psychologiczne aspekty leczenia choroby otyłościowej 267
Monika Bąk-Sosnowska
8. Terapia zaburzeń odżywiania Ewa Wojtyna 281
Zaburzenia odżywiania a otyłość 281
Konceptualizacja przypadku a wybór metody leczenia 282
Farmakologiczne aspekty leczenia zaburzeń odżywiania 286
Psychoterapeutyczne aspekty leczenia zaburzeń odżywiania 290
Utrzymanie zdrowych nawyków w kontekście leczenia zaburzeń odżywiania 294
9. Farmakoterapia choroby otyłościowej Paweł Bogdański, Monika Szulińska 299
Cele farmakoterapii otyłości 299
Wskazania do farmakoterapii otyłości 299
Czas terapii 300
Ocena skuteczności farmakoterapii w codziennej praktyce klinicznej 300
Cechy leku odpowiedniego dla długotrwałego leczenia otyłości 301
Orlistat (Xenical) 302
Chlorowodorek bupropionu i chlorowodorek naltreksonu (Mysimba) 308
Analog ludzkiego glukagonopodobnego peptydu 1 – liraglutyd (Saxenda) 320
Wybór opcji terapeutycznej 337
Redukcja masy ciała i dowody na utrzymanie zredukowanej masy ciała 337
Wpływ farmakoterapii na choroby współistniejące 338
Farmakoterapia otyłości – wpływ na pozostałe czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego 340
Wpływ farmakoterapii na zdrowie psychiczne i jakość życia 342
Algorytm decyzyjny – lek z wyboru u pacjentów chorujących na otyłość 342
10. Farmakokinetyka wybranych leków stosowanych w leczeniu otyłości i chorób towarzyszących Halina Car, Emil Trofimiuk, Piotr Nowicki 347
Farmakokinetyka leków, najistotniejsze parametry i ich znaczenie w zdrowiu i otyłości 348
Wybrane grupy leków o zmienionych parametrach farmakokinetycznych stosowane u osób chorujących na otyłość 374
Charakterystyka wybranych leków stosowanych w leczeniu otyłości ze szczególnym uwzględnieniem ich parametrów farmakokinetycznych 374
Dawkowanie wybranych leków stosowanych w leczeniu cukrzycy u pacjentów z otyłością 396
Dawkowanie wybranych leków działających w ośrodkowym układzie nerwowym u pacjentów chorujących na otyłość 398
Dawkowanie wybranych antybiotyków i chemioterapeutyków stosowanych u pacjentów chorujących na otyłość 401
Dawkowanie wybranych leków stosowanych w schorzeniach układu oddechowego u pacjentów chorujących na otyłość 408
Dawkowanie wybranych leków stosowanych w schorzeniach układu krążenia u pacjentów chorujących na otyłość 409
Dawkowanie wybranych leków przeciwzakrzepowych, przeciwpłytkowych i fibrynolitycznych stosowanych u pacjentów chorujących na otyłość 414
Dawkowanie wybranych leków przeciwbólowych stosowanych u pacjentów chorujących na otyłość 415
11. Chirurgia bariatryczna 421
Chorzy na otyłość olbrzymią w dobie pandemii COVID-19 Mariusz Wyleżoł 422
Wskazania i przygotowanie do operacji bariatrycznej Mariusz Wyleżoł 424
Metody i wyniki chirurgicznego leczenia chorych na otyłość olbrzymią Mariusz Wyleżoł 440
Opieka nad chorym po operacji bariatrycznej Mariusz Wyleżoł 456
Rola dietetyka w leczeniu chorego na otyłość olbrzymią przed i po operacji bariatrycznej Iwona Boniecka 472
Rola psychologa i neurologopedy w leczeniu chorego na otyłość olbrzymią Przemysław I. Skowroński, Anna Lis-Skowrońska, Mariusz Wyleżo 505
Rola fizjoterapeuty w leczeniu chorego na otyłość olbrzymią Aleksandra Kochańska, Katarzyna Wilczyńska, Hanna Wiszniewska, Mariusz Wyleżoł 526
Farmakoterapia pacjentów po operacji bariatrycznej Tomasz Tomkalski 543
Część III. Standardy diagnostyczne i terapeutyczne powikłań otyłości w pytaniach i odpowiedziach 561
12. Sercowo-naczyniowe powikłania choroby otyłościowej 563
Nadciśnienie tętnicze a otyłość Jacek Lewandowski, Piotr Sobieraj 563
Aterogenna dyslipidemia – możliwości diagnostyczne i terapeutyczne Marcin Barylski, Artur Mamcarz 581
Choroba wieńcowa u otyłego pacjenta – wyzwanie dla współczesnej kardiologii Małgorzata Buksińska-Lisik, Dominik Wretowski, Grzegorz Suwalski, Przemysław Kwasiborski 593
Otyłość a niewydolność serca Marcin Wełnicki, Artur Mamcarz 614
Migotanie przedsionków a otyłość Michał Kowara, Marcin Grabowski 624
Powikłania zakrzepowo-zatorowe w otyłości Justyna Domienik-Karłowicz, Piotr Pruszczyk 631
Rehabilitacja kardiologiczna u chorych z otyłością – cele, metody, ograniczenia Maciej Janiszewski, Ewa Wujek-Krajewska, Marek Kuch 636
13. Zaburzenia tolerancji glukozy647
Insulinooporność, stan przedcukrzycowy Monika Karczewska-Kupczewska, Irina Kowalska 647
Cukrzyca typu 2 Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz 664
14. Powikłania otyłości ze strony przewodu pokarmowego Mirosław Jarosz 683
Jakie są powikłania otyłości ze strony przewodu pokarmowego? 683
Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby 684
Marskość 690
Rak wątrobowokomórkowy 691
Kamica żółciowa 693
Rak pęcherzyka żółciowego 696
Ostre zapalenie trzustki 697
Rak trzustki 698
Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa 699
Zapalenie nadżerkowe przełyku 702
Przełyk Barretta 703
Rak przełyku 704
Zapalenie nadżerkowe żołądka 706
Rak żołądka 706
Choroba trzewna 707
Biegunka 709
Zespół jelita nadwrażliwego 710
Choroba uchyłkowa 714
Polipy 715
Rak jelita grubego 716
Zaburzenia defekacji (nietrzymanie stolca) 717
15. Otyłość u chorego z nowotworem złośliwym Aleksandra Kapała, Magdalena Jodkiewicz, Agnieszka Surwiłło-Snarska 723
Czy otyłość ma związek z zachorowaniem na raka? 723
Czy otyłość ma wpływ na rokowanie chorego z nowotworem złośliwym? 724
Czy otyłość ma znaczenie u chorych poddanych zabiegom chirurgicznym z powodu nowotworu złośliwego? 724
Czy „cukier żywi raka”? 725
Czy osoba chora na raka może się odchudzać? 725
Jakie są zasadnicze elementy diet odchudzających proponowanych pacjentom onkologicznym? 725
Czy w procesie redukcji masy ciała konieczne jest włączenie aktywności fizycznej? 726
Jak praktycznie wygląda opieka dietetyczna nad chorym otyłym z nowotworem złośliwym w poradni metabolicznej Narodowego Instytutu Onkologii w Warszawie? 727
Jakie badania wykonuje się u chorych kwalifikowanych do diet redukcyjnych? 728
Jakie leki są stosowane w leczeniu otyłości u chorego z nowotworem złośliwym? 728
Czy osoba z nowotworem złośliwym może być poddana operacji bariatrycznej? 730
Jakie są wskazania do suplementacji witaminami, pierwiastkami śladowymi i minerałami u chorych stosujących diety redukcyjne? 730
Czy i kiedy pacjent otyły z nowotworem złośliwym wymaga wsparcia psychologa? 731
16. Otyłość a choroby narządu ruchu 733
Osteoporoza Maria Rell-Bakalarska, Małgorzata Wieteska 733
Hiperurykemia i dna moczanowa Ewa Walewska, Maria Rell-Bakalarska 741
Choroba zwyrodnieniowa stawów Robert Rupiński 751
17. Otyłość w dermatologii Agnieszka Beata Serwin 763
Czy otyłość wpływa na prawidłowe funkcje skóry? 763
Jakie zmiany skórne występują często u osób otyłych? 764
Czy otyłość wpływa na zwiększone ryzyko infekcji skóry? 765
Czy otyłość jest czynnikiem ryzyka rozwoju łuszczycy? 767
Czy otyłość może wpływać na obraz kliniczny i przebieg łuszczycy? 769
Czy otyłość może wpływać na skuteczność leczenia chorób skóry? 770
Czy łuszczyca wiąże się z zespołem metabolicznym i jego powikłaniami? 771
Czy otyłość może wiązać się z nieprawidłowym owłosieniem? 772
Czy otyłość może być powiązana z chorobami łojotokowymi skóry? 772
Czy leczenie chorób skóry może wiązać się z rozwojem otyłości? 774
18. Otyłość w ginekologii i położnictwie 777
Otyłość w ginekologii Medard M. Lech 777
Otyłość w położnictwie Ewa Wender-Ożegowska 800
19. Choroby układu endokrynnego u pacjenta z otyłością 819
Choroba Hashimoto, niedoczynność tarczycy a otyłość Anna Popławska-Kita 820
Wpływ otyłości na nadnercza Beata Matyjaszek-Matuszek 835
Wpływ otyłości na gonady Monika Lenart-Lipińska, Beata Matyjaszek-Matuszek 841
Zaburzenia podwzgórzowo-przysadkowe w otyłości Beata Matyjaszek-Matuszek 850
Zależność między parathormonem a witaminą D u pacjenta z otyłością Beata Matyjaszek-Matuszek 854
20. Zaburzenia układu oddechowego i bezdech senny w otyłości Tomasz Piorunek, Beata Brajer-Luftmann, Tomasz Trafas 859
Czy otyłość zaburza parametry wentylacyjne płuc? 859
Czy otyłość ma wpływ na wymianę gazową w płucach? 860
Czy otyła osoba częściej chrapie? 861
Czy otyłość wpływa na przebieg astmy? 862
Czy otyłość może mieć wpływ na przebieg przewlekłej obturacyjnej choroby płuc? 863
Czy otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuca i może mieć wpływ na rokowanie? 864
Czy otyłość może doprowadzić do zespołu obturacyjnego bezdechu sennego? 866
Czy otyłość może doprowadzić do zespołu hipowentylacji? 870
21. Nefropatia związana z otyłością w pytaniach i odpowiedziach Michał Holecki 875
Czy otyłość stanowi istotny problem dla nerek? 875
Jakie zmiany czynnościowe i morfologiczne obserwuje się w nerkach u chorych z otyłością? 876
Czy ilość tkanki tłuszczowej lub stopień otyłości mają znaczenie w rozwoju nefropatii? 877
Jakie zmiany histologiczne obserwuje się w nerkach chorych z otyłością? 877
Czy istnieją wskaźniki ryzyka rozwoju nefropatii związanej z otyłością? 877
W jaki sposób oceniać czynność nerek u chorych z otyłością? 878
Jaki jest przebieg i rokowanie nefropatii związanej z otyłością? 878
Czy zapobieganie rozwojowi nefropatii związanej z otyłością jest możliwe? 879
22. Otyłość wieku starszego. Otyłość sarkopeniczna Zyta Beata Wojszel 881
Jak często problem otyłości dotyczy osób starszych? 881
W jaki sposób fizjologiczne zmiany zachodzące w procesie starzenia przyczyniają się do rozwoju otyłości u osób starszych? 882
Czy wskaźnik masy ciała jest dobrym wskaźnikiem, na podstawie którego powinno się oceniać stan odżywienia i szacować konsekwencje otyłości u starszych pacjentów? 883
Jakie są następstwa otyłości u osób w starszym wieku? 884
Co to jest zespół słabości? 884
Dlaczego otyłość jest czynnikiem ryzyka upośledzenia funkcji poznawczych i otępienia? 885
Czy otyłość może mieć jakieś korzystne następstwa w starości? 886
Co to jest otyłość sarkopeniczna? 887
Jakie są skutki otyłości sarkopenicznej? 887
W jaki sposób można rozpoznać otyłość sarkopeniczną? 887
Komu należy zalecać utratę nadmiernej masy ciała w starości? 888
Jakie są korzyści utraty nadmiernej masy ciała w starości? 889
Jakie jest ryzyko związane z zamierzoną utratą nadmiernej masy ciała w starości?
Czego należy się obawiać? 889
Jakie są możliwości terapeutyczne w otyłości występującej u osób starszych? 890
Jak należy prowadzić terapię dietą, by zmniejszyć ryzyko powstania zespołu otyłości sarkopenicznej i w sytuacji występowania tego stanu? 890
Jakie formy aktywności fizycznej powinno się zalecać osobom starszym? 891
Dlaczego ważne jest połączenie restrykcji kalorycznych z ćwiczeniami fizycznymi
podczas terapii otyłości u chorych w starszym wieku? 891
Co utrudnia wdrożenie zmian w zakresie stylu życia u osób starszych? 892
Czy operacje bariatryczne należy traktować jako bezpieczną metodę w terapii otyłości u osób starszych? 892
23. Otyłość a zaburzenia psychiczne Agata Szulc, Piotr Gałecki 895
Czy każdy może świadomie kontrolować jedzenie? 895
Co to jest napadowe objadanie się? Czym się różni od bulimii psychicznej? 897
Czy można się uzależnić od jedzenia? 899
Czy istnieje emocjonalne jedzenie? 901
Czy otyłość powoduje depresję? Czy może odwrotnie? 903
Czy otyłość może powodować otępienie? 907
Czy otyłość u osób ze schizofrenią powinien leczyć psychiatra? 908
24. Otyłość a zaburzenia seksualne Michał Lew-Starowicz 913
Czy otyłość sprzyja występowaniu dysfunkcji seksualnych? 913
Jakie uwarunkowania biologiczne związane z otyłością wpływają na występowanie zaburzeń seksualnych? 914
Jakie czynniki psychologiczne wpływają na seksualność osób z otyłością? 915
Jakie korzyści dla życia seksualnego wynikają z redukcji nadwagi? 915
25. Otyłość a choroby neurologiczne Joanna Cegielska, Katarzyna Stopińska, Izabela Domitrz 919
Udar mózgu – różne aspekty otyłości w przebiegu naczyniowych chorób mózgu 923
Choroby zwyrodnieniowe ośrodkowego układu nerwowego 932
Choroby obwodowego układu nerwowego i mięśni 936
Bóle głowy 948
26. Otyłość a choroby zakaźne Anatol Panasiuk 955
Czy otyłość predysponuje do infekcji? 955
Czy płeć wpływa na odporność? 956
Czy dystrybucja tkanki tłuszczowej odgrywa rolę w zakażeniu? 956
Czy osoby z otyłością są bardziej zagrożone w czasie zakażenia SARS-CoV-2? 956
Czy otyli mają wyższe ryzyko zachorowania na grypę? 958
Co determinuje wyższe ryzyko infekcji układu oddechowego w otyłości? 959
Otyłość i niedobór masy ciała jako czynniki ryzyka infekcji 959
Czy otyłość zwiększa podatność na zakażenia szpitalne? 960
Jak wygląda kwestia szczepień u osób z otyłością? 961
Czy otyłość może mieć wpływ na nieswoiste zapalenie jelit? 961
27. Otyłość a schorzenia narządu wzroku Małgorzata Mrugacz 963
Jaki typ zaćmy dominuje u chorych z otyłością? 963
Czy otyłość stanowi czynnik ryzyka występowania i progresji zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem? 966
Jakie mogą być powikłania cukrzycy w narządzie wzroku u chorych na otyłość? 967
Jakie są charakterystyczne zmiany w oczach u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i chorujących na otyłość? 969
Czy otyłość może wpływać na powstanie zespołu suchego oka? 970
Czy istnieje związek między jaskrą i otyłością? 972
Czy otyłość u dzieci może stwarzać ryzyko wystąpienia zmian ocznych? 974
Jaką rolę odgrywają zabiegi bariatryczne w powstawaniu zmian ocznych? 975
Czy znamię naczyniówki może mieć związek z otyłością? 976
28. Problemy ratownika medycznego w postępowaniu z chorym na otyłość w opiece przedszpitalnej Jerzy Robert Ładny, Klaudiusz Nadolny, Robert Niebrzydowski 979
Czy otyłość brzuszna (centralna), związana ze zwiększeniem ilości trzewnej tkanki tłuszczowej, może być istotnym czynnikiem predykcyjnym zwiększonego ryzyka zgonu? 979
Jaka jest epidemiologia interwencji zespołów ratownictwa medycznego u pacjentów bariatrycznych? 980
Na czym polegają najczęstsze problemy dotyczące czynności medycznych udzielanych osobom otyłym? 981
Na czym polegają trudności w transporcie pacjenta otyłego? 981
Jaki jest stan wyposażenia jednostek ratownictwa medycznego w Polsce? 983
Jaki sprzęt medyczny powinien znajdować się na wyposażeniu karetki bariatrycznej? 985
Jak dużym problemem dla zespołów ratownictwa medycznego są pacjenci z powikłaniami po zabiegach bariatrycznych? 986
Jaki jest wpływ otyłości pacjenta na przebieg i skuteczność medycznych czynności ratunkowych? 987
Czy nadwaga i otyłość pogarszają rokowania ofiar wypadków i katastrof? 989
Co ma wpływ na farmakokinetykę leków u osób otyłych? 989
29. Otyłość u dzieci w pytaniach i odpowiedziach Paweł Matusik 993
Jaki jest prawidłowy przyrost masy ciała i rozwój tkanki tłuszczowej u dzieci i młodzieży? 994
Jakie są kryteria diagnostyczne w przypadku podejrzenia nadwagi, otyłości i otyłości
ciężkiej lub olbrzymiej w populacji pediatrycznej? 995
Jakie są środowiskowe przyczyny rozwoju otyłości u dzieci i młodzieży? 997
Jakie badania diagnostyczne wykonać u dziecka chorującego na otyłość? 999
Czy u dzieci i młodzieży możemy rozpoznawać zespół metaboliczny? 1000
Lekarz czy dietetyk – kto powinien zajmować się leczeniem żywieniowym dzieci z nadwagą i otyłością? 1002
Jak w praktyce zwiększać aktywność fizyczną u dzieci i młodzieży chorującej na otyłość? 1003
Kiedy dziecko z otyłością kierować do psychologa? 1004
Kiedy dziecko z otyłością kierować do poradni specjalistycznej? 1004
Czy otyłość ciężką lub olbrzymią u dzieci można leczyć za pomocą operacji bariatrycznych? 1005
Jakie jest miejsce farmakoterapii w leczeniu otyłości i jej powikłań u dzieci i młodzieży? 1006
Skorowidz 1013
