Polonistyczna dydaktyka ogólna

• Druk: Łódź, 2019
• Redakcja naukowa: Jolanta Fiszbak
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Książka stanowi kompendium dydaktyczne dla studentów przygotowujących się do roli nauczyciela-polonisty. Autorzy odwołują się do najnowszego stanu badań różnych dyscyplin: językoznawstwa, literaturoznawstwa, dydaktyki języka polskiego, pedagogiki, psychologii, a ponadto wiążą dydaktykę polonistyczną z dydaktyką ogólną. Publikacja zawiera wskazówki dotyczące stosowania na lekcjach języka polskiego metod ogólnodydaktycznych oraz konieczności wykorzystywania cyfrowego środowiska nauczania.
Sensem podręcznika polonistycznej dydaktyki jest uporządkowanie i powiązanie celów i metod kształcenia kulturowo-literackiego i kulturowo-językowego, wyjaśnienie celowości i sensu działań nauczyciela, ukierunkowywanie jego refleksji metodycznej. Książka została więc zredagowana zgodnie z dobrze umotywowaną logiką wywodu, obejmującego pełne spektrum wyznaczonej tytułem problematyki, czyli: zagadnienia dotyczące ucznia i nauczyciela, metod i zasad oraz form nauczania, podręczników, podstawy programowej, organizacji lekcji i pracy domowej, środków dydaktycznych, wreszcie ewaluacji wyników kształcenia. [...] Autorzy Polonistycznej dydaktyki ogólnej są praktykami, toteż mają rozeznanie zarówno możliwości psychofizycznych uczniów, jak i braków w świadomości dydaktycznej studentów i nauczycieli. Trafnie wyjaśniają te problemy, które wciąż jeszcze są niewystarczająco przez kandydatów na nauczycieli rozumiane, m.in. gdy uświadamiają rolę preambuły do podstawy programowej oraz podkreślają, że nauczyciel ma prawo wprowadzać innowacje do realizowanego programu nauczania [...] czy opracować program autorski [...]. Przykłady dobrali celowo – tak, aby inspirowały do aktualizowania literackiej klasyki i myślenia o języku w kategoriach współczesnej lingwistyki kulturowej.
Ze Wstępu prof. dr hab. Anny Slósarz

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Edukacja, pedagogika, szkolnictwo
• Redakcja: Jolanta Fiszbak
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-8142-322-9
• ISBN druku: 978-83-8142-321-2
• Liczba stron: 502

Pobierz spis treści»

Wstęp	11

1. Podstawowa terminologia 	37
1.1. Dydaktyka	37
1.1.1. Interdyscyplinarny charakter dydaktyki	38
1.2. Metodyka	38
1.2.1. Dylematy (po)nowoczesnej metodyki 	40
1.3. Uczenie się	42
1.4. Nauczanie	44
1.5. Kształcenie	46
1.5.1. Samokształcenie	47
1.6. Wychowanie	49
1.6.1. Wychowanie bezstresowe	51
1.6.2. Wychowanie patriotyczne	52

2. Uczeń	65
2.1. Podmiotowość ucznia, potrzeby i formy aktywności	66
2.1.1. Podmiotowość ucznia	66
2.1.2. Potrzeby ucznia	70
2.1.3. Rodzaje aktywności ucznia na lekcji	73
2.1.4. Style uczenia się	78
2.1.5. Wykorzystanie teorii inteligencji wielorakiej	81
2.2. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, niepowodzenia szkolne	83
2.2.1. Uczeń zdolny	83
2.2.2. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE)	86
2.2.3. Niepowodzenia szkolne	90
2.2.3.1. Przyczyny niepowodzeń szkolnych	92
2.3. Uczeń (w) Sieci	97
2.3.1. Nowe technologie w pracy z uczniem: blog	103
2.3.2. E-portfolio jako forma dokumentowania osiągnięć	104

3. Podstawa programowa i program nauczania	109
3.1. Podstawa programowa	109
3.2. Preambuła do podstawy programowej	110
3.3. Podstawa programowa a program nauczania	118
3.4. Program nauczania jako dokument	118
3.5. Konstruowanie i budowa programu nauczania	119

4. Lekcja	125
4.1. Zarys teorii lekcji	125
4.1.1. Definicja	125
4.1.2. Cechy specyficzne i niespecyficzne	126
4.1.3. Ogniwa lekcyjne	127
4.1.4. Struktura lekcji 	128
4.1.5. Wpływ szkoły Herbartowskiej i Deweyowskiej na współczesną lekcję	129
4.1.6. Typologie lekcji	130
4.1.7. Lekcja kreatorska	135
4.2. Lekcja języka polskiego	137
4.2.1. Typy lekcji języka polskiego	137
4.2.2. Wymiary języka polskiego jako przedmiotu nauczania 	140

5. Dialog lekcyjny i zadania dla ucznia	145
5.1. Rodzaje pytań stawianych na lekcji	147
5.2. Cechy pytań dydaktycznych	152
5.3. Sytuacja dialogu na lekcji	154

6. Cele lekcji języka polskiego	161
6.1. Cele kształcenia ogólnego	161
6.2. Polonistyczne cele nauczania i wychowania	163
6.3. Cele dydaktyczne lekcji 	168
6.3.1. Tradycyjny podział celów: poznawcze, kształcące, wychowawcze	169
6.3.2. Operacjonalizacja celów kształcenia	172
6.3.3. Taksonomia celów kształcenia	176

7. Tematy lekcji języka polskiego	179
7.1. Podawanie uczniom i zapisywanie tematu	179
7.2. Językowe ujęcia i funkcje tematu lekcji	181
7.3. Cechy dobrego tematu	184
7.4. Zasady formułowania tematów lekcji	187

8. Metody ogólnodydaktyczne w kształceniu polonistycznym 	189
8.1. Metody asymilacji wiedzy (strategia A)	194
8.1.1. Pogadanka	196
8.1.2. Opowiadanie pedagogiczne	199
8.1.3. Wykład informacyjny	200
8.1.4. Praca eksploracyjna	202
8.1.5. Anegdota	205
8.2. Metody nauczania problemowego (strategia P)	205
8.2.1. Heureza	206
8.2.2. Metoda problemowa	209
8.2.3. Rozmowa dydaktyczna	211
8.2.4. Dyskusja	213
8.2.5. Debata oksfordzka – sztuka argumentacji i dyskusji	214
8.2.5.1. Dlaczego warto uczyć debatowania?	214
8.2.5.2. Tradycja debaty oksfordzkiej i jej aplikacja na grunt polski	216
8.2.5.3. Istota i zasady debaty oksfordzkiej	217
8.2.5.4. Uczestnicy debaty	218
8.2.5.5. Organizacja i przebieg debaty	220
8.2.5.6. Ustalanie i prezentacja wyników debaty	222
8.2.5.7. Tezy na debaty oksfordzkie w szkole podstawowej	225
8.2.5.8. Tezy na debaty oksfordzkie w szkole ponadpodstawowej	226
8.2.6. Metoda drzewka decyzyjnego	227
8.2.7. Burza mózgów	231
8.2.8. Wykład problemowy	232
8.3. Metody operacyjne (strategia O)	233
8.3.1. Metoda ćwiczeń praktycznych	233
8.3.2. Metoda projektu	235
8.3.2.1. Charakterystyka metody projektu	237
8.3.2.2. Fazy wykonywania zadań projektowych	239
8.3.3. WebQuest jako cyfrowa wersja metody projektu	242
8.4. Metody waloryzacyjne (strategia E)	247
8.4.1. Metody ludyczne	247
8.4.2. Film	248
8.4.3. Drama jako metoda nauczania i wychowania	250
8.4.3.1. Charakterystyka metody	250
8.4.3.2. Cele edukacyjne dramy	252
8.4.3.3. Klasyfikacja technik i strategii dramowych	253
8.4.3.4. Przygotowanie lekcji dramy	261
8.5. Multimedialne moduły tematyczne jako przykład metody autonomicznej	265

9. Zasady nauczania w kształceniu polonistycznym 	269
9.1. Definicje i klasyfikacje zasad nauczania	269
9.2. Charakterystyka zasad nauczania	272
9.2.1. Zasada poglądowości 	272
9.2.2. Zasada stopniowania trudności	274
9.2.3. Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w kształceniu	276
9.2.4. Zasada systematyczności	278
9.2.5. Zasada trwałości wiedzy uczniów	280
9.2.6. Zasada operatywności wiedzy uczniów	281
9.2.7. Zasada wiązania teorii z praktyką	282
9.2.8. Zasada indywidualizacji w procesie nauczania-uczenia się	283
9.2.9. Zasada uspołecznienia w procesie nauczania-uczenia się	285

10. Formy organizacyjne pracy uczniów na lekcji	287
10.1. Praca indywidualna	288
10.2. Praca zbiorowa	290
10.3. Praca grupowa	291

11. Środki dydaktyczne	297
11.1. Funkcje środków dydaktycznych	297
11.2. Typologie środków dydaktycznych	300
11.3. O wpływie środków dydaktycznych na ucznia	303
11.4. Środki dydaktyczne na lekcji języka polskiego	304

12. Organizacja pracy domowej 	307
12.1. Cele pracy domowej	307
12.2. Organizacja pracy domowej – współpraca z rodzicami	308
12.3. Prace domowe z języka polskiego	310
12.4. Zadawanie pracy domowej	313
12.5. Kontrola i ocena pracy domowej	317

13. Przygotowanie nauczyciela języka polskiego do lekcji 	319
13.1. Planowanie pracy dydaktycznej	319
13.2. Rozkład materiału	320
13.3. Planowanie lekcji	325
13.4. Przygotowanie do lekcji	326
13.5. Konspekt i scenariusz lekcji	328
13.6. Zamknięcie przygotowań do lekcji	341

14. Kontrola i ocena szkolna w procesie kształcenia	343
14.1. Dylematy nazewnicze	343
14.2. Sprawdzanie osiągnięć szkolnych	344
14.2.1. Cele sprawdzania osiągnięć	345
14.2.2. Funkcje sprawdzania osiągnięć	346
14.2.3. Formy (metody) sprawdzania osiągnięć uczniów	347
14.3. Ocena i ocenianie w procesie kształcenia	351
14.3.1. Funkcje i cechy oceny szkolnej	352
14.3.2. Cele oceny szkolnej	354
14.3.3. Formy oceny szkolnej	354
14.3.4. Kryteria oceny szkolnej	357
14.4. Wewnątrzszkolny system oceniania	358
14.5. Przedmiotowy system oceniania	358
14.6. Ocenianie kształtujące	361

15. Podręczniki. Budowa, typy i funkcje	365
15.1. Typy podręczników do nauczania języka polskiego	367
15.2. Funkcje podręcznika	368
15.3. Komponenty podręcznika	373
15.4. E-podręcznik	374
15.4.1. Typy e-podręcznika	377
15.4.2. Wdrożenia e-podręczników do języka polskiego	379

16. Nauczyciel: osobowość, kompetencje, style pracy 	381
16.1. Nauczyciel a społeczeństwo	381
16.2. Cechy nauczyciela	382
16.3. Osobowość nauczyciela	384
16.4. Kompetencje nauczyciela	386
16.4.1. Kompetencje merytoryczne	387
16.4.2. Kompetencje dydaktyczne 	389
16.4.3. Kompetencje wychowawcze	389
16.4.4. Kompetencje psychologiczne	390
16.5. Style pracy nauczyciela	391
16.6. Style pracy polonisty	393
16.7. Autorytet nauczyciela	395

17. Tadeusz Czapczyński – polonista na miarę współczesności	399
17.1. Lekcje literatury	400
17.2. Kształcenie językowe	403
17.3. Metodyczny warsztat polonisty	405
17.4. Polonista-wychowawca	408

Aneks	413
Bibliografia	453
Indeks pojęć	485
Indeks osobowy	493
Spis schematów i tabel	501