Proces kryminalny w miastach Małopolski XVI–XVIII wieku - 14 Apelacja i inne sposoby zmiany wyroku

• Druk: Katowice, 2014
• Seria / cykl: Prace Naukowe UŚ; Prawo
• Autor: Marian Mikołajczyk
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Praca ma na celu dokładne prześledzenie bardzo słabo dotąd zbadanej procedury karnej stosowanej w miastach przedrozbiorowej Polski. Przedmiotem badań była w tym wypadku głównie praktyka wymiaru sprawiedliwości. Omówione zostały sądy miejskie orzekające w sprawach kryminalnych, zwrócono również uwagę na innych uczestników postępowania. Przede wszystkim jednak zajęto się przebiegiem procesu, zaprezentowano m.in.: elementy śledztwa, wszczęcie postępowania przed sądem, szczegółowo opisane zostało postępowanie dowodowe, w tym przesłuchania oskarżonych, świadków, przysięga stron procesowych, opinie biegłych czy też pławienie domniemanych czarownic. Obszerne rozważania poświęcono szeroko stosowanym wówczas torturom. Omówiono spory stron procesowych, wyrokowanie, postępowanie odwoławcze, a także postępowanie wykonawcze (zwłaszcza wykonanie kar śmierci). Na podstawie przedstawionego materiału Autor pracy stara się odpowiedzieć na pytanie, czy proces miejski zachował skargowo-kontradyktoryjny charakter, czy też przekształcił się w postępowanie inkwizycyjne.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-8012-074-7

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
R o z d z i a ł I
Sądownictwo kryminalne . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Sądy orzekające w sprawach kryminalnych . . . . . . . . . . . . 21
Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Tradycyjne formy i nazwy sądów miejskich . . . . . . . . . . . 21
Sąd wójtowsko-ławniczy. . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Sąd radziecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Sąd radziecko-ławniczy . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Sąd z udziałem cechmistrzów . . . . . . . . . . . . . . . 33
Podział czynności procesowych między sąd radziecki i wójtowsko-ławniczy . 34
Połączone sądy różnych miast . . . . . . . . . . . . . . . 39
Sąd mieszany miejsko-grodzki . . . . . . . . . . . . . . . 42
Sądy miejsko-wiejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Sądy z udziałem innych osób spoza władz miejskich . . . . . . . . 46
Sądy wyższej instancji . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Reformy lat dziewięćdziesiątych XVIII wieku . . . . . . . . . . 49
Składy orzekające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Problem orzekania sędziów we własnych sprawach . . . . . . . . . . 55
Miejsca posiedzeń sądów. . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
R o z d z i a ł II
Właściwość sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Uwagi wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Właściwość rzeczowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Właściwość osobowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Mieszczanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Chłopi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Szlachta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Żydzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Inne osoby odpowiadające przed sądami miejskimi. . . . . . . . . 83
Właściwość miejscowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
R o z d z i a ł III
Uczestnicy postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Oskarżyciel prywatny (prywatny instygator) . . . . . . . . . . . . 89
Instygator urzędowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Delator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Pokrzywdzony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Oskarżony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Obrońca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Obrońcy w praktyce wymiaru sprawiedliwości . . . . . . . . . . 104
Obrońcy z wyboru i z urzędu . . . . . . . . . . . . . . . 106
Ustanawianie obrońców z urzędu . . . . . . . . . . . . . . 108
Zmiana obrońcy w trakcie procesu . . . . . . . . . . . . . 109
Osoby występujące w roli obrońców . . . . . . . . . . . . . 110
Granice obrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Pełnomocnik powoda (delatora). . . . . . . . . . . . . . . . 116
Pisarz i inni urzędnicy sądowi . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Pisarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Woźny, hutman ratuszny, słudzy miejscy i kat . . . . . . . . . . 122
Inne osoby biorące udział w postępowaniu . . . . . . . . . . . . 124
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
R o z d z i a ł IV
Czynności przygotowawcze. Areszt tymczasowy . . . . . . . . . 127
Protestacje, obdukcje i wizje . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Czynności zmierzające do stwierdzenia faktu popełnienia przestępstwa oraz
ustalenia i ujęcia sprawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Areszt tymczasowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Podstawy tymczasowego aresztowania. Areszt a rękojemstwo . . . . . 135
Areszt powoda (delatora) . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Cele aresztowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Organy i osoby dokonujące aresztowań . . . . . . . . . . . . 141
Miejsca przetrzymywania aresztantów . . . . . . . . . . . . 145
Warunki w aresztach . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Czas pobytu w areszcie . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Koszty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Odpowiedzialność za niesłuszne tymczasowe aresztowanie . . . . . . 153
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Ekstradycja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Glejt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Przeszukanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Zabezpieczenie dowodów i mienia . . . . . . . . . . . . . . . 159
Wstępne przesłuchania oskarżonych i świadków. . . . . . . . . . . 162
Inne sposoby zbierania dowodów . . . . . . . . . . . . . . . 167
Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
R o z d z i a ł V
Wszczęcie postępowania przed sądem . . . . . . . . . . . . 169
Uwagi wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Skarga prywatna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Skarga publiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Współdziałanie po stronie powodowej instygatora i delatora . . . . . . . 175
Skargi wnoszone przez gromady wiejskie, miasta i inne podmioty prawa pulicznego.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
Polecenie lub żądanie rozpoznania sprawy . . . . . . . . . . . . 185
Przekazywanie spraw przez inne sądy . . . . . . . . . . . . . . 188
Wszczynanie postępowania z urzędu . . . . . . . . . . . . . . 190
Pozew i pozywanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Gorący uczynek. Obwołanie . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
Oddanie oskarżonego do sądu — prezentacja . . . . . . . . . . . . 202
Propozycja, czyli skarga . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Objęcie postępowaniem nowych oskarżonych . . . . . . . . . . . . 214
Problem obowiązywania zasady dyspozycyjności . . . . . . . . . . . 215
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
R o z d z i a ł VI
Dowody. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . 219
Uwagi wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Bliższość do dowodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Ciężar dowodowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
Problem ustalenia corpus delicti . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Ocena dowodów i ich wartość. In dubio pro reo . . . . . . . . . . . 224
Domniemanie niewinności . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
R o z d z i a ł VII
Dowód z dobrowolnych zeznań oskarżonego . . . . . . . . . . 229
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Nazwa przesłuchań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Czas (umiejscowienie) przesłuchań . . . . . . . . . . . . . . . 232
Przesłuchanie a odpowiedź na skargę . . . . . . . . . . . . . . 236
Przesłuchanie na wniosek czy z urzędu? . . . . . . . . . . . . . 240
Organ prowadzący przesłuchania . . . . . . . . . . . . . . . 243
Jawność czy niejawność przesłuchań? . . . . . . . . . . . . . . 246
Naciski na zeznających . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
Dane osobopoznawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Sposób przesłuchania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
Przesłuchanie na podstawie przygotowanych pytań. . . . . . . . . 255
Przesłuchanie w formie swobodnej wypowiedzi . . . . . . . . . . 259
Łączenie metod przesłuchania . . . . . . . . . . . . . . . 262
Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Powtarzanie przesłuchań. . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
Wielość oskarżonych — przesłuchanie „z osobna”. Konfrontacje . . . . . . 270
Szczególne formy składania zeznań. . . . . . . . . . . . . . . 274
Przesłuchania połączone z okazaniem dowodów rzeczowych i zwłok . . . 274
Zeznania na piśmie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
Sposób zapisywania zeznań . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Język przesłuchań i protokołów. . . . . . . . . . . . . . . . 279
Koszty przesłuchania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
R o z d z i a ł VIII
Wymuszanie zeznań . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
Uwagi wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
Tortury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
Tortury a zarzucane oskarżonemu przestępstwa. Częstotliwość wykorzystywania
tortur w procesach karnych . . . . . . . . . . . . . . 283
„Persony od męki wolne” . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Wniosek o zastosowanie tortur . . . . . . . . . . . . . . 286
Obrona przed odesłaniem oskarżonego na tortury . . . . . . . . . 288
Decyzja sądu. Przesłanki i cele tortur . . . . . . . . . . . . 289
Czas i miejsce wykonywania tortur . . . . . . . . . . . . . 299
Osoby asystujące przy torturach . . . . . . . . . . . . . . 301
Przebieg tortur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Sposoby torturowania . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
Miarkowanie zadawanych cierpień . . . . . . . . . . . . . 314
Potwierdzanie zeznań składanych na torturach . . . . . . . . . . 317
Powtarzanie tortur . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Skuteczność tortur . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
Przetrzymanie mąk i nieprzyznanie się do winy . . . . . . . . . 323
Wykorzystywanie tortur w szczególnych celach. . . . . . . . . . 325
Zaliczanie tortur na poczet kary . . . . . . . . . . . . . . 326
Odpowiedzialność za bezpodstawne tortury . . . . . . . . . . . 326
Koszty przeprowadzenia tortur. . . . . . . . . . . . . . . 326
Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
Chłosta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
Chłosta jako wstęp do właściwych tortur . . . . . . . . . . . 328
Chłosta jako odrębny środek przymusu . . . . . . . . . . . . 329
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
R o z d z i a ł IX
Zeznania świadków . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Nazwa przesłuchań oraz czas ich przeprowadzenia . . . . . . . . . . 337
Wymogi stawiane świadkom. . . . . . . . . . . . . . . . . 341
Liczba świadków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
Zarządzenie inkwizycji (przesłuchania świadków) . . . . . . . . . . 346
Przysięga świadków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348
Organ prowadzący przesłuchanie . . . . . . . . . . . . . . . 354
Sposoby przesłuchania. Interrogatoria . . . . . . . . . . . . . . 354
Problem jawności przesłuchań . . . . . . . . . . . . . . . . 361
Sposób protokołowania zeznań . . . . . . . . . . . . . . . . 363
Koszty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364
Zeznania osób niebędących świadkami . . . . . . . . . . . . . 365
Oświadczenia delatora (powoda) . . . . . . . . . . . . . . 365
Zeznania gromad wiejskich i innych osób niebędących świadkami . . . . 367
Relacje urzędowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
R o z d z i a ł X
Przysięga dowodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
Uwagi wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
Nakazanie przysięgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372
Istota przysięgi i jej cele. . . . . . . . . . . . . . . . . . 372
Składający przysięgę — bliższość do jej złożenia . . . . . . . . . . . 376
Współprzysiężnicy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
Czas, miejsce i sposób wykonania przysięgi . . . . . . . . . . . . 384
Rota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
Skutki niezłożenia przysięgi. . . . . . . . . . . . . . . . . 391
Możliwość uniknięcia przysięgi oskarżającej . . . . . . . . . . . . 392
Darowanie przysięgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
Koszty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394
R o z d z i a ł XI
Dokumenty, oględziny i inne dowody . . . . . . . . . . . . 395
Dowód z dokumentów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
Szacowanie szkód, wydatków . . . . . . . . . . . . . . . . 397
Dowody rzeczowe i ich oględziny . . . . . . . . . . . . . . . 397
Opinia biegłych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405
Eksperyment procesowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
Okazanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
Pławienie czarownic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
Koszty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416
Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416
R o z d z i a ł XII
Rozprawa sądowa: ekscepcje, dylacje, spór merytoryczny . . . . . 417
Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
Ekscepcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
Dylacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430
Spór merytoryczny (merytoryczna rozprawa) . . . . . . . . . . . . 433
Jawność rozpraw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
R o z d z i a ł XIII
Wyrokowanie i wyrok . . . . . . . . . . . . . . . . . 449
Nazwy i rodzaje orzeczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . 449
Prośba o wydanie wyroku . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
Narada nad wyrokiem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455
Wyrokowanie w przypadku większej liczby oskarżonych . . . . . . . . 461
Struktura i części składowe wyroku . . . . . . . . . . . . . . 462
Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462
Nagłówek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
Oznaczenie sądu, stron, i streszczenie przebiegu procesu. . . . . . . 467
Uzasadnienie faktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . 470
Uzasadnienie kary i podstawa prawna wyroku . . . . . . . . . . 473
Wymierzenie kary. Uniewinnienie . . . . . . . . . . . . . . 477
Postanowienia dodatkowe . . . . . . . . . . . . . . . . 480
Formuła końcowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484
Odmienności układu wyroku . . . . . . . . . . . . . . . 485
Treść dekretów akcesoryjnych . . . . . . . . . . . . . . . 487
Dodatkowe adnotacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489
Wyroki uwalniające pod warunkiem poręczenia . . . . . . . . . . . 490
Wyroki zaoczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493
Ogłoszenie wyroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494
Szczególne rodzaje rozstrzygnięć . . . . . . . . . . . . . . . 496
Wyjście poza skargę. . . . . . . . . . . . . . . . . . 496
Orzeczenia w sprawach wątpliwych . . . . . . . . . . . . . 498
Inne sposoby zakończenia postępowania . . . . . . . . . . . . . 500
Ugoda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500
„Umorzenie” postępowania. Submisje . . . . . . . . . . . . . 505
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508
R o z d z i a ł XIV
Apelacja i inne sposoby zmiany wyroku . . . . . . . . . . . 509
Apelacja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
Apelacja w dziełach prawników. Problem dopuszczalności apelacji w sprawach
kryminalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
Praktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511
Reformy lat dziewięćdziesiątych XVIII w. . . . . . . . . . . . 519
Powaga rzeczy osądzonej a zmienianie wyroków z inicjatywy sądu i na skutek
interwencji z zewnątrz . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520
Zatwierdzanie wyroków w miastach prywatnych i duchownych . . . . . . 524
Zatwierdzanie wyroków przez sąd asesorski . . . . . . . . . . . . 529
Anulowanie wpisu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531
R o z d z i a ł XV
Postępowanie wykonawcze . . . . . . . . . . . . . . . . 533
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533
Rola oskarżyciela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533
Czas egzekucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534
Przygotowanie się na śmierć . . . . . . . . . . . . . . . . 536
Dyspozycje majątkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538
Ostatnie zeznania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540
Miejsca wykonania kary śmierci i kar cielesnych oraz przebieg egzekucji . . . 548
Wykonanie kary pozbawienia wolności . . . . . . . . . . . . . 558
Wykonanie innych kar . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559
Koszty egzekucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565
Źródła i literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575
Summary. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617
Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619