Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym w świetle współczesnych standardów ochrony praw człowieka

• Druk: 2020
• Seria / cykl: MONOGRAFIE
• Autor: Marcin Szwed
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

Druga nagroda w konkursie na najlepsze prace doktorskie miesięcznika „Państwo i Prawo”
W książce omówiono standardy ochrony praw człowieka w kontekście przymusowego umieszczania w zakładach psychiatrycznych. Autor poruszył kwestie związane ze stosowaniem mechanizmów prawnokarnych, cywilnych, a także trudnych do jednoznacznego zakwalifikowania.
Z książki można dowiedzieć się m.in.:

czemu ma służyć przymusowa hospitalizacja;
jak powinna być skonstruowana procedura przymusowego umieszczenia w zakładzie, aby spełniać wymóg rzetelności;
jakie warunki bytowe i terapeutyczne należy zapewnić pacjentom przymusowo umieszczonym w zakładach psychiatrycznych;
czym jest deinstytucjonalizacja i jakie są obowiązki państwa w zakresie zapewniania osobom z zaburzeniami psychicznymi dostępu do nieizolacyjnych form wsparcia i opieki.

W publikacji powołano orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Przywołano także regulacje krajowych i międzynarodowych aktów prawnych oraz rekomendacje formułowane przez międzynarodowe organy ochrony praw człowieka. Autor nie ograniczył się do omówienia obowiązującego prawa, lecz przedstawił wymogi, jakie powinno spełniać prawo normujące zasady stosowania detencji psychiatrycznej. Wykorzystano również bogatą literaturę prawniczą i psychiatryczną, w tym wiele źródeł zagranicznych.
Adresaci:Opracowanie jest przeznaczone dla prawników praktyków i pracowników naukowych zajmujących się omawianą tematyką. Zainteresuje także lekarzy psychiatrów, pracowników administracji odpowiedzialnych za funkcjonowanie domów pomocy społecznej i osoby zatrudnione w tych placówkach, a także pracowników organizacji pozarządowych, w szczególności działających w obszarze ochrony praw osób z niepełnosprawnością.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-8187-551-6
• ISBN druku: 978-83-8187-115-0
• EAN: 9788381875516
• Liczba stron: 640

Wykaz skrótów | str. 11

Wstęp | str. 15

Rozdział I
Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym a ewolucja pojęcia niepełnosprawności | str. 27
1. Zaburzenia psychiczne, upośledzenie umysłowe oraz zaburzenia osobowości jako pojęcia medyczne i prawne | str. 27
1.1. Zaburzenia psychiczne w medycynie | str. 27
1.1.1. Choroba psychiczna | str. 30
1.1.2. Niepełnosprawność intelektualna | str. 32
1.1.3. Zaburzenia osobowości | str. 34
1.1.4. Zaburzenia preferencji seksualnych | str. 36
1.2. „Zaburzenia psychiczne” jako pojęcie prawne | str. 37
2. Zaburzenia psychiczne a ewolucja pojęcia niepełnosprawności | str. 41
2.1. Zaburzenia psychiczne jako przyczyna niepełnosprawności | str. 41
2.2. Modele niepełnosprawności | str. 43
2.2.1. Model moralny | str. 43
2.2.2. Model medyczny | str. 44
2.2.3. Model społeczny | str. 46
2.2.4. Model funkcjonalny | str. 49
2.3. Niepełnosprawność jako pojęcie prawne | str. 51
2.3.1. Niepełnosprawność jako pojęcie konstytucyjne | str. 51
2.3.2. Termin „niepełnosprawność” w prawie międzynarodowym | str. 53
2.3.3. Niepełnosprawność w ustawodawstwie polskim | str. 57
3. Ewolucja pojęcia niepełnosprawności a przymusowe umieszczanie w zakładach psychiatrycznych osób z zaburzeniami psychicznymi | str. 61
3.1. Rys historyczny | str. 62
3.2. Przymusowe umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym współcześnie | str. 68
4. Przymusowe umieszczanie w zakładach psychiatrycznych osób z zaburzeniami psychicznymi w Polsce – ramy prawne | str. 71
4.1. Rys historyczny | str. 71
4.2. Współczesne ramy prawne | str. 75
4.2.1. Tryb cywilny | str. 75
4.2.2. Tryb karny | str. 78
4.2.3. Tryby „hybrydowe” | str. 79
4.2.4. Obserwacje psychiatryczne | str. 81

Rozdział II
Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym jako pozbawienie wolności | str. 83
1. Wolność osobista we współczesnym prawie międzynarodowym | str. 83
2. Wolność w Konstytucji RP | str. 87
2.1. Wolność w Konstytucji RP oraz wcześniejszych ustawach zasadniczych | str. 87
2.2. Wolność jako kategoria konstytucyjna | str. 90
2.3. Wolność jako zasada konstytucyjna | str. 99
2.4. Istnienie „ogólnego prawa podmiotowego do wolności” | str. 103
2.5. Wolność osobista jako wolność podstawowa | str. 106
2.5.1. Wolność osobista jako jedna z konstytucyjnych wolności podstawowych | str. 106
2.5.2. Treść wolności osobistej w świetle art. 41 Konstytucji RP i orzecznictwa TK | str. 109
2.5.3. Wolność osobista a autonomia w kwestiach medycznych | str. 114
2.5.4. Podmioty wolności osobistej | str. 115
3. Pojęcie pozbawienia wolności | str. 120
3.1. Pojęcie pozbawienia wolności w prawie międzynarodowym | str. 120
3.2. Pojęcie pozbawienia wolności w Konstytucji RP | str. 124
4. Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym jako forma pozbawienia wolności | str. 129
4.1. Kryteria obiektywne | str. 129
4.2. Kryteria subiektywne | str. 133
4.3. Szczególna sytuacja dzieci | str. 138

Rozdział III
Warunki dopuszczalności przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym | str. 149
1. Dopuszczalność przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym w świetle prawa międzynarodowego i Konstytucji RP | str. 149
1.1. Uwagi wstępne | str. 149
1.2. KPON i absolutny zakaz przymusowego umieszczania w zakładach psychiatrycznych | str. 150
1.3. KPON a standardy konstytucyjne i Rady Europy | str. 167
1.3.1. Wpływ KPON na interpretację EKPC i Konstytucji RP | str. 167
1.3.2. Zakaz przymusowego umieszczania w zakładach psychiatrycznych a standardy Rady Europy i konstytucyjne | str. 170
1.3.3. Zakaz przymusowego umieszczania w zakładach psychiatrycznych a pozytywne obowiązki państwa | str. 175
1.4. W stronę ujednolicenia standardów | str. 185
2. Ogólne warunki dopuszczalności przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym | str. 186
2.1. Standardy Rady Europy | str. 186
2.2. Standardy ONZ | str. 192
2.3. Standardy konstytucyjne | str. 193
3. Materialne przesłanki dopuszczalności przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym | str. 197
3.1. Istnienie zaburzeń psychicznych | str. 197
3.2. Rzetelna i aktualna opinia biegłych | str. 201
3.3. Dostateczna powaga zaburzeń psychicznych | str. 209
3.3.1. Stwarzanie zagrożenia dla samego siebie | str. 210
3.3.2. Stwarzanie zagrożenia dla innych | str. 230
3.4. Brak łagodniejszych alternatyw | str. 255
3.5. Granice czasowe pozbawienia wolności | str. 263
4. Obserwacje psychiatryczne | str. 269
5. Przymusowe umieszczanie dzieci w zakładach psychiatrycznych | str. 278

Rozdział IV
Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym – aspekty proceduralne | str. 285
1. Uwagi ogólne | str. 285
2. Obowiązek prawnego uregulowania procedury | str. 286
3. Organ decydujący o detencji | str. 290
4. Prawo do informacji | str. 294
5. Prawo do odwołania się do sądu | str. 302
5.1. Prawo do odwołania się do sądu w aktach międzynarodowych i Konstytucji RP | str. 302
5.2. Pojęcie sądu | str. 305
5.2.1. Niezależność sądu | str. 306
5.2.2. Bezstronność sądu | str. 309
5.2.3. Właściwość sądu | str. 311
5.3. Zakres i ograniczenia prawa do odwołania się do sądu | str. 314
5.4. Cel postępowania odwoławczego | str. 317
6. Odpowiednie ukształtowanie postępowania sądowego | str. 319
6.1. Uwagi ogólne | str. 319
6.2. Prawo do bycia wysłuchanym | str. 324
6.3. Prawo do pełnomocnika z urzędu | str. 332
6.4. Prawo do dostosowań proceduralnych | str. 338
6.5. Kwestia jawności postępowania | str. 351
6.6. Postępowanie w sprawie przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym a standardy w zakresie zasad odpowiedzialności karnej | str. 355
7. Prawo do szybkiego uzyskania orzeczenia | str. 370
8. Prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego | str. 376
9. Prawo do kontroli zasadności kontynuowania pozbawienia wolności w rozsądnych odstępach czasu | str. 381
10. Prawo do odszkodowania z tytułu bezprawnego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym | str. 394

Rozdział V
Warunki pobytu w zakładzie psychiatrycznym i sposób traktowania pacjentów | str. 405
1. Uwagi ogólne | str. 405
2. Warunki pobytu w zakładzie psychiatrycznym | str. 407
2.1. Warunki bytowe | str. 407
2.2. Warunki terapeutyczne | str. 421
3. Przymusowe leczenie | str. 432
3.1. Dopuszczalność przymusowego leczenia | str. 432
3.2. Gwarancje proceduralne w przypadku przymusowego leczenia | str. 447
3.3. Szczególnie inwazyjne sposoby leczenia | str. 455
3.3.1. Elektrowstrząsy | str. 455
3.3.2. Psychochirurgia | str. 461
4. Warunki stosowania przymusu bezpośredniego | str. 474
4.1. Pojęcie przymusu bezpośredniego | str. 474
4.2. Przesłanki stosowania przymusu bezpośredniego | str. 475
4.3. Dopuszczalne środki przymusu | str. 480
4.4. Sposób stosowania przymusu bezpośredniego | str. 488
5. Prawo do ochrony prywatności pacjentów przymusowo umieszczonych w zakładach psychiatrycznych | str. 494

Rozdział VI
Pozytywne obowiązki państwa w zakresie zapewnienia wolnościowych alternatyw dla przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym | str. 507
1. Pojęcie deinstytucjonalizacji i jej znaczenie dla poszanowania wolności i praw osób z zaburzeniami psychicznymi | str. 507
1.1. Znaczenie reform systemu opieki zdrowotnej i społecznej nad osobami z niepełnosprawnością | str. 507
1.2. Pojęcie deinstytucjonalizacji | str. 510
1.3. Deinstytucjonalizacja – rys historyczny | str. 514
2. Deinstytucjonalizacja w prawie międzynarodowym i prawie UE | str. 518
2.1. Standardy poprzedzające KPON | str. 518
2.2. „Prawo do bycia włączonym w społeczeństwo” w KPON | str. 523
2.3. Wpływ KPON na rozwój standardów międzynarodowych | str. 530
2.4. Deinstytucjonalizacja w działaniach Unii Europejskiej | str. 542
3. Deinstytucjonalizacja w świetle Konstytucji RP | str. 550
4. Deinstytucjonalizacja w Polsce | str. 563

Zakończenie | str. 567

Bibliografia | str. 577