Słowa klucze

• Druk: Warszawa, 2020
• Seria / cykl: Communicare - historia i kultura
• Autor: Anna Wierzbicka
• Tłumacz: Izabela Duraj-Nowosielska
• Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Prezentowana książka to pierwszy pełny przekład polski Understanding Cultures through Their Key Words. English, Russian, Polish, German, and Japanese, wydanej przez Oxford University Press w 1997 roku, będącej próbą przekrojowego spojrzenia na kulturę (tradycje, wartości, sposób myślenia o świecie) różnych grup etnicznych poprzez języki używane przez te grupy. Najważniejsze założenie tej książki, jak i innych etnolingwistycznych książek Anny Wierzbickiej, jest takie, że kultura danego narodu odzwierciedla się w jego języku i że objaśniając kluczowe słowa danej kultury możemy zrozumieć tę kulturę.

Książka zainteresuje studentów kierunków filologicznych i kulturoznawstwa, a także innych kierunków humanistycznych; z powodzeniem będzie ona służyć jako podręcznik akademicki.

The presented book is the first full Polish translation of Understanding Cultures through Their Key Words. English, Russian, Polish, German, and Japanese, published by Oxford University Press in 1997, which is an attempt at a cross-sectional look at the culture (traditions, values, way of thinking about the world) of various ethnic groups through the languages ​​used by these groups. The most important assumption of this book, as well as of other ethnolinguistic books by Anna Wierzbicka, is that the culture of a given nation is reflected in its language and that by explaining the key words of a given culture, we can understand this culture.

The book will be of interest to students of philology and cultural studies, as well as other humanities; it will be successfully used as an academic textbook.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Kultura i sztuka
• ISBN: 978-83-235-3919-3
• ISBN druku: 978-83-235-3911-7
• Liczba stron: 564

Pobierz spis treści»

Przedmowa do wydania polskiego 11

Rozdział I. Wprowadzenie 15
 1. Analiza kulturowa i semantyka lingwistyczna 15
 2. Słowa i kultury 16
 3. Różne słowa – różne sposoby myślenia? 22
 4. Model kultury a słownictwo języka 32
 5. Częstotliwość słów a kultura 35
 6. Słowa klucze a podstawowe wartości kultury 41
 7. Czy „kultura” to niebezpieczna idea? 44
 8. Uniwersalia językowe i pojęciowe 53
 9. Jak się wydostać z wieży Babel: „naturalny metajęzyk
semantyczny” 56
 Elementarne jednostki semantyczne 59
 Uniwersalia leksykalne 60
 Kategorie i części mowy 61
 Uniwersalna składnia znaczeń 63
 Polisemia 65
 Aloleksja 65
 „Opcje walencyjne” 67
 Metoda prób i błędów 67
 10. Podsumowanie 69

Rozdział II. Słownictwo jako klucz do etnosocjologii
i psychologii kultury. Wzorce „przyjaźni” w różnych kulturach 72
 1. Czy „przyjaźń” jest uniwersalna? 72
 2. Zmiany znaczeniowe angielskiego słowa friend 78
 Ilu mamy „friends”? 78
 Przyjaciel w potrzebie 86
 „Friends od serca” a „friends dla miłego towarzystwa” 88
 „Grono friends” a wyłączny charakter przyjaźni 89
 Making friends 98
 „Prawdziwi friends” a „bliscy friends” 102
 Przyjaciele a wrogowie 106
 „Drodzy friends” a „sympatyczni friends” 108
 Podsumowanie i wnioski 111
 3. Wzorce „przyjaźni” w kulturze rosyjskiej 116
 Rosyjskie odpowiedniki angielskiego słowa friend
– przegląd 120
 Drug 123
 Podruga 134
 Prijatel’ 141
 Tovarišč 144
 Tovarišč2 154
 Rodnye 157
 4. Wzorce przyjaźni w kulturze polskiej 166
 Koledzy i koleżanki 169
 Przyjaciel 179
 Znajomi 183
 Rodzina 189
 Podsumowanie 194
5. Mate – klucz do kultury australijskiej 195
 Różne znaczenia słowa mate 201
 Mate2: etap przejściowy pomiędzy mate1  a mate3? 204
 Mates i mateship 206
 Stosunek do „mate” 213
 Próba zdyskredytowania „mateship”? 227
 6. Podsumowanie 230
 Dodatek: Zestawienie formuł eksplikacyjnych 234

Rozdział III. Słownictwo jako klucz do etnofi lozofi i,
historii i polityki. „Wolność” w językach: łacińskim,
angielskim, rosyjskim i polskim 239
 1. „Wolność” – pojęcie kulturowo względne 239
 2. Łacińska „libertas” 241
 3. Angielskie „freedom” 245
 4. Angielskie „liberty” 254
 5. Dawne znaczenie słowa freedom 261
 6. Rosyjska „svoboda” 265
 7. Rosyjska „volja” 276
 8. Polska „wolność” 282
 9. Podsumowanie 289
 Dodatek: Zestawienie formuł eksplikacyjnych 292

Rozdział IV. Słownictwo jako klucz do zrozumienia
historii, narodu i społeczeństwa. „Ojczyzna”
w językach: niemieckim, polskim i rosyjskim 295
 1. Różne „ojczyzny” − różne „patriotyzmy” 295
 2. Niemiecki „Heimat” 296
 3. Niemiecki „Vaterland” 304
 „Vaterland” jako całostka nadrzędna 305
 Szacunek, miłość i duma 306
 „Vaterland” i naród 309
 Służba i obowiązek 313
 „Vaterland” w Niemczech powojennych 322
 Podsumowanie: pełna eksplikacja słowa Vaterland 325
 4. Polska „ojczyzna” 326
 „Ojczyzna” − kraj urodzenia? 330
 Zbiorowa pamięć o męczeństwie 334
 Moralny wymiar „ojczyzny” 340
 „Ojczyzna” jako kultura i tradycja 343
 „Ojczyzna” − kraj naszych przodków? 345
 Podsumowanie: pełna eksplikacja pojęcia „ojczyzny” 346
 5. Rosyjska „rodina” 347
 6. Podsumowanie 355
 Dodatek: Zestawienie formuł eksplikacyjnych 355

Rozdział V. Australijskie słowa klucze a podstawowe
wartości australijskiej kultury 358
 1. „Kultura australijska” 358
 2. Australijskie czasowniki aktów mowy 366
 Chiack (chyack) 366
 Yarn 373
 Shout 379
 Dob in 384
 Whinge 389
 3. Australijskie „słowa-na-b” (przekleństwa) 395
 Bloody 397
 Bastard 402
 Bugger 410
 Bullshit 418
 4. Podsumowanie 426
 Dodatek: Zestawienie formuł eksplikacyjnych 427

Rozdział VI. Japońskie słowa klucze a podstawowe
wartości japońskiej kultury 431
 1. Jak „unikalna” jest kultura japońska? 431
2. Amae 437
3. Enryo 445
4. Wa 455
5. On 465
 Wstępna analiza pojęcia „on” 465
 „On” i „dobre uczucia” 467
 Jakiego rodzaju „długi” wchodzą w zakres „on”? 471
 „On” i hierarchia społeczna 474
 Czy „on” nadal istnieje w Japonii? 477
 „On” − końcowa ilustracja 478
6. Giri 479
 Co to jest „giri”? Dyskusja wstępna 479
 Czy „giri” dotyczy relacji międzyludzkich? 481
 Czy „giri” jest relacją trwałą? 484
 Czy „giri” jest formą odpłaty? 486
 Moralny i społeczny charakter „giri” 490
 „Giri” jako ciężar 493
7. Seishin 495
8. Omoiyari 502
 9. Podsumowanie 507
 Dodatek: Zestawienie formuł eksplikacyjnych 509

Bibliografia 512
 Indeks 539