Status prawny członka spółdzielni mieszkaniowej w spółdzielczych stosunkach lokatorskich

• Druk: 2010
• Seria / cykl: MONOGRAFIE
• Autor: Piotr Zakrzewski
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

Stan prawny na 1.05.2010 r. Niniejsza monografia jest studium traktującym o statusie prawnym członka spółdzielni mieszkaniowej w spółdzielczych stosunkach lokatorskich, przez które należy rozumieć dwa stosunki prawne powstałe w wyniku kolejno zawartych po sobie umów o budowę i ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Z uwagi na ich podobieństwo do innych relacji łączących członka i spółdzielnię mieszkaniową, np. powstałych w wyniku zawarcia umowy o budowę z członkiem ubiegającym się o ustanowienie odrębnej własności lokalu, część poczynionych w niniejszej książce ustaleń zachowuje doniosłość przy ocenie tych ostatnich. Jest to więc w pewnym stopniu opracowanie dotyczące wszystkich typów spółdzielczych stosunków prawnych mogących występować między spółdzielnią mieszkaniową a jej członkiem. Status prawny członka spółdzielni został przedstawiony całościowo, tj. począwszy od zaistnienia spółdzielczych stosunków lokatorskich, przez ich trwanie aż do wygaśnięcia oraz towarzyszących temu zdarzeniu skutkom. Poruszone w pracy liczne problemy jurydyczne o doniosłości praktycznej i teoretycznej, rzadko dotąd analizowane, np. kwestia natury prawnej omawianych stosunków czy zasada równości, zostały poddane dogłębnej analizie ukierunkowanej na ich wszechstronne wyjaśnienie. Prezentowana publikacja uwzględnia także poglądy doktryny obcej - głównie niemieckiej - oraz bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego. Z tych powodów powinna spotkać się z zainteresowaniem przedstawicieli środowiska akademickiego i zawodów prawniczych zajmujących się poruszaną tematyką.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Technika
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-264-2782-4
• ISBN druku: 978-83-264-0287-6
• EAN: 9788326427824
• Liczba stron: 528

Wykaz skrótów 	  17
Wstęp 	  23
Rozdział I. Powstanie spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  31
1. Spółdzielnia mieszkaniowa jako ustawowy typ osoby prawnej a status prawny członka i jego rodziny 	  31
1.1. Spółdzielnia mieszkaniowa jako ustawowy typ osoby prawnej 	  31
1.2. Główny cel spółdzielni mieszkaniowej i sposób jego osiągnięcia 	  32
1.2.1. Zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych i innych potrzeb członka i jego rodziny 	  32
1.2.2. Dostarczanie członkom i ich rodzinom lokali mieszkalnych oraz skutki ekonomiczne 	  35
1.3. Zakres podmiotowy zaspokajania przez spółdzielnię mieszkaniową potrzeb mieszkaniowych i innych potrzeb członka i jego rodziny 	  40
1.3.1. Zasada członek-klient 	  40
1.3.2. Rodzina członka 	  42
1.4. Cel uboczny spółdzielni mieszkaniowej 	  44
2. Prawo członka do świadczeń spółdzielni mieszkaniowej 	  50
2.1. Cel spółdzielni mieszkaniowej a prawo członka 	  50
2.2. Zasadność wyróżnienia prawa członka 	  51
2.2.1. Analiza prawnoporównawcza 	  51
2.2.2. Analiza porównawcza statusu prawnego członków wybranych typów spółdzielni 	  53
2.2.3. Analiza historyczno-prawna 	  55
2.2.4. Analiza obowiązujących przepisów 	  57
2.3. Charakterystyka prawa członka 	  59
2.4. Roszczenie o zawarcie umowy o budowę 	  61
3. Dobrowolna i sądowa realizacja obowiązku zawarcia umowy o budowę oraz odpowiedzialność odszkodowawcza spółdzielni mieszkaniowej 	  66
3.1. Dobrowolna realizacja obowiązku zawarcia umowy o budowę 	  66
3.2. Sądowa realizacja obowiązku zawarcia umowy o budowę  	  71
3.3. Odpowiedzialność odszkodowawcza 	  73
Rozdział II. Realizacja celu spółdzielni mieszkaniowej w ramach spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  78
1. Zagadnienia wstępne 	  78
1.1. Terminologia 	  78
1.2. Powiązanie celu spółdzielni mieszkaniowej i spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  81
2. Koncepcje regulacji stosunków prawnych realizujących cel spółdzielni 	  82
2.1. Korporacyjna koncepcja regulacji 	  82
2.2. Obligacyjna koncepcja regulacji 	  89
2.3. Korporacyjno-obligacyjna koncepcja regulacji 	  93
2.4. Wnioski 	  94
3. Stanowisko doktryny i judykatury dotyczące stosunków prawnych między spółdzielnią a członkiem 	  95
3.1. Podział na prawa i obowiązki wynikające ze stosunku członkostwa i pochodne od stosunku członkostwa  	  95
3.1.1. Założenia, kryteria i cel podziału 	  95
3.1.2. Podział a zagadnienie natury prawnej stosunków pochodnych 	  101
3.1.3. Wnioski  	  103
3.2. Podział na stosunki wynikające z członkostwa oraz z członkostwa i ze szczególnego indywidualnego uregulowania 	  104
4. Geneza sporu o naturę spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  105
4.1. Wprowadzenie 	  105
4.2. Geneza i znaczenie sporu w wybranych systemach prawnych 	  106
4.3. Geneza i znaczenie sporu w prawie polskim  	  109
5. Cywilnoprawna natura spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  112
Rozdział III. Natura prawna spółdzielczych stosunków lokatorskich  	  117
1. Stanowiska doktryny i judykatury w kwestii natury prawnej spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  117
1.1. Wprowadzenie 	  117
1.2. Stanowiska prezentowane na tle ustawy o spółdzielniach  	  119
1.3. Stanowiska prezentowane na tle ustawy o spółdzielniach i ich związkach oraz ustawy - prawo spółdzielcze 	  120
1.3.1. Poglądy akcentujące korporacyjną naturę spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  120
1.3.2. Poglądy akcentujące obligacyjną naturę spółdzielczych stosunków lokatorskich  	  128
1.3.3. Poglądy akcentujące korporacyjno-obligacyjną naturę spółdzielczych stosunków lokatorskich  	  131
1.4. Stanowiska prezentowane na tle ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych  	  134
2. Kryteria służące ustaleniu natury prawnej spółdzielczych stosunków lokatorskich  	  137
2.1. Podwójna pozycja członka jako udziałowca spółdzielni mieszkaniowej i strony spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  137
2.2. Cechy spółdzielczych stosunków lokatorskich  	  140
2.2.1. Cechy stosunku obligacyjnego i korporacyjnego  	  140
2.2.2. Podstawa prawna spółdzielczych stosunków lokatorskich  	  145
2.2.2.1. Podstawa prawna spółdzielczego stosunku lokatorskiego wynikającego z umowy o budowę  	  145
2.2.2.2. Podstawa prawna spółdzielczego stosunku lokatorskiego wynikającego z umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego  	  151
2.2.3. Cecha zależności organizacyjnej 	  154
2.2.3.1. Cecha zależności organizacyjnej w spółdzielczym stosunku lokatorskim wynikającym z umowy o budowę lokalu 	  154
2.2.3.2. Cecha zależności organizacyjnej w spółdzielczym stosunku lokatorskim wynikającym z umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  155
2.2.4. Cecha współdziałania spółdzielni mieszkaniowej i członka w dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu 	  159
2.2.4.1. Cecha współdziałania w spółdzielczym stosunku lokatorskim wynikającym z umowy o budowę 	  159
2.2.4.2. Cecha współdziałania w spółdzielczym stosunku lokatorskim wynikającym z umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  161
2.2.5. Niemożność wypowiedzenia spółdzielczego stosunku lokatorskiego 	  162
2.3. Zależność spółdzielczych stosunków lokatorskich od członkostwa 	  164
2.3.1. Stanowisko doktryny i judykatury 	  164
2.3.2. Rodzaje zależności  	  167
2.3.3. Zależność spółdzielczego stosunku lokatorskiego wynikającego z umowy o budowę od członkostwa 	  168
2.3.4. Zależność spółdzielczego stosunku lokatorskiego wynikającego z umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego od członkostwa 	  170
2.3.5. Zagadnienie wpływu zależności spółdzielczego stosunku lokatorskiego od członkostwa na jego naturę prawną 	  172
2.4. Terminologia i ustawowy sposób regulacji spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  175
3. Wnioski 	  176
Rozdział IV. Wpływ zasady równości na pozycję prawną członka w spółdzielczych stosunkach lokatorskich 	  180
1. Zasada równości w prawie spółdzielczym 	  180
1.1. Pojęcie zasad prawa 	  180
1.2. Geneza zasady równości  	  180
1.3. Treść zasady równości 	  185
1.4. Zasada równości jako granica autonomii spółdzielni  	  188
1.5. Zasada równości jako zasada dyrektywalna 	  189
1.6. Zasadność wyróżnienia prawa członka do równego traktowania w znaczeniu podmiotowym  	  191
2. Zasada równości w spółdzielczych stosunkach lokatorskich  	  197
2.1. Obowiązywanie zasady równości - uzasadnienie 	  197
2.2. Zasada równości względnej - dopuszczalne kryteria różnicujące 	  201
2.2.1. Kryteria różnicujące - uwagi ogólne 	  201
2.2.2. Kryteria różnicujące - uwagi szczegółowe  	  204
2.3. Podmiotowy zakres obowiązywania zasady równości 	  208
3. Skutki naruszenia zasady równości 	  209
3.1. Postacie naruszenia zasady równości 	  209
3.2. Skutki naruszenia zasady równości przez uchwałę walnego zgromadzenia 	  213
3.3. Skutki naruszenia zasady równości przez uchwałę rady nadzorczej 	  216
3.4. Skutki naruszenia zasady równości przez uchwałę zarządu 	  217
3.5. Powstanie roszczenia o zrównanie jako skutek naruszenia zasady równości przez uchwały organów spółdzielni mieszkaniowej 	  218
3.5.1. Wprowadzenie 	  218
3.5.2. Stanowisko doktryny i judykatury niemieckiej 	  219
3.5.3. Zasadność wyróżnienia roszczenia o zrównanie na gruncie prawa polskiego 	  222
Rozdział V. Prawa i obowiązki członka w spółdzielczym stosunku lokatorskim wynikającym z umowy o budowę 	  224
1. Spółdzielnia mieszkaniowa i członek jako strony spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  224
1.1. Członek jako konsument 	  224
1.2. Spółdzielnia mieszkaniowa jako przedsiębiorca 	  227
2. Lokal mieszkalny jako przedmiot spółdzielczych stosunków lokatorskich 	  232
3. Ekspektatywy w spółdzielczym stosunku lokatorskim  	  234
3.1. Wprowadzenie 	  234
3.2. Elementy konstytuujące, pojęcie i natura ekspektatywy 	  235
3.2.1. Elementy konstytuujące 	  235
3.2.2. Treść  	  237
3.2.3. Natura prawna 	  239
3.3. Ekspektatywa roszczenia o zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  240
3.4. Ekspektatywa spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  242
4. Uczestniczenie członka w pokrywaniu kosztów budowy lokalu mieszkalnego 	  246
4.1. Pojęcie kosztów budowy lokalu mieszkalnego  	  246
4.2. Podstawa prawna obowiązku uczestniczenia w pokrywaniu kosztów budowy lokalu mieszkalnego  	  248
4.2.1. Treść statutu (uchwał) a umowa o budowę  	  248
4.2.2. Niezgodność między treścią statutu (uchwał) a umową o budowę 	  251
4.2.3. Nieważność uchwał a treść umowy o budowę 	  255
4.2.4. Dopuszczalność uchylenia, zmiany uchwał po zawarciu umowy o budowę 	  255	 	4.3. Wykonanie obowiązku uczestniczenia w kosztach budowy lokalu mieszkalnego 	  257
4.3.1. Wykonanie obowiązku przez wniesienie wkładu mieszkaniowego 	  257
4.3.1.1. Pojęcie i znaczenie wkładu mieszkaniowego 	  257
4.3.1.2. Wniesienie wkładu mieszkaniowego 	  261
4.3.1.3. Wstępne i ostateczne ustalenie wysokości wkładu mieszkaniowego  	  264
4.3.1.4. Zdarzenie prawne decydujące o ostatecznej wysokości wkładu mieszkaniowego 	  268
4.3.2. Wykonanie obowiązku przez spłatę odsetek i kredytu zaciągniętego przez spółdzielnię mieszkaniową 	  269
4.3.2.1. Kredytowanie budownictwa spółdzielczego 	  269
4.3.2.2. Spłata przez członka odsetek i kredytu 	  272
Rozdział VI. Prawa i obowiązki członka w spółdzielczym stosunku lokatorskim wynikającym z umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  276
1. Roszczenie o wydanie lokalu mieszkalnego oraz uprawnienia z tytułu rękojmi wywołane jego wadami 	  276
2. Treść spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  281
2.1. Ogólna charakterystyka spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  281
2.2. Uprawnienie do korzystania z lokalu mieszkalnego 	  282
2.2.1. Używanie i posiadanie  	  282
2.2.2. Pobieranie pożytków 	  288
2.2.3. Dyspozycje faktyczne 	  293
2.2.4. Zużycie 	  295
2.2.5. Inne uprawnienia i obowiązki  	  295
2.3. Niezbywalność spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  300
2.3.1. Zasada niezbywalności 	  300
2.3.2. Wyjątki od zasady niezbywalności po ustaniu wspólności ustawowej 	  301
2.3.3. Wyjątki od zasady niezbywalności w trakcie istnienia wspólności ustawowej 	  305
2.4. Niedziedziczność spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  307
2.5. Niepodzielność spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  308
2.6. Wyłączenie spod egzekucji cywilnoprawnej 	  311
2.7. Żądanie zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu 	  312
2.7.1. Natura prawna wniosku  	  312
2.7.2. Osoby uprawnione 	  314
2.7.3. Oznaczenie lokalu i przypadających na niego udziałów w nieruchomości wspólnej 	  316
2.7.4. Roszczenie o zawarcie umowy przeniesienia własności lokalu 	  319
2.7.5. Przesłanki roszczenia o zawarcie umowy przeniesienia własności lokalu 	  323
2.7.5.1. Nieuregulowany stan prawny nieruchomości spółdzielni lub brak tytułu prawnego wobec gruntu 	  323
2.7.5.2. Złożenie wniosku  	  325
2.7.5.3. Dokonanie wymaganych spłat  	  326
2.7.5.3.1. Wymagane spłaty przy wniosku złożonym przed 30 grudnia 2009 r 	  326
2.7.5.3.2. Wymagane spłaty przy wniosku złożonym po 30 grudnia 2009 r 	  332
2.7.5.3.3. Spłaty przewidziane w przepisach szczególnych 	  334
2.7.6. Umowa przeniesienia własności lokalu jako zdarzenie prawne prowadzące do przekształcenia prawa 	  337
2.7.7. Umowny i sądowy tryb przeniesienia własności lokalu 	  340
2.7.8. Skutki ustanowienia odrębnej własności lokalu  	  343
2.8. Żądanie przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu 	  349
3. Obowiązek uczestniczenia członków w pokrywaniu kosztów eksploatacji i utrzymania nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, nieruchomości spółdzielni mieszkaniowej oraz działalności społecznej, oświatowej i kulturalnej 	  353
3.1. Uwagi wstępne  	  353
3.2. Pojęcie i rodzaje kosztów 	  354
3.2.1. Koszty eksploatacji i utrzymania nieruchomości w częściach przypadających na lokale członków 	  354
3.2.1.1. Pojęcie kosztów eksploatacji i utrzymania nieruchomości 	  354
3.2.1.2. Reguła indywidualizowania kosztów eksploatacyjnych 	  357
3.2.2. Koszty eksploatacji i utrzymania nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni 	  359
3.2.3. Koszty działalności społecznej, oświatowej i kulturalnej  	  360
3.3. Uczestniczenie członków w pokrywaniu kosztów a pożytki i przychody spółdzielni mieszkaniowej z działalności gospodarczej 	  362
3.4. Rozłożenie kosztów między członków 	  366
3.5. Wykonanie obowiązku uczestniczenia w pokrywaniu kosztów przez wnoszenie opłat 	  368
3.5.1. Pojęcie opłat 	  368
3.5.2. Osoby odpowiedzialne 	  370
3.5.3. Statut i uchwała jako podstawa prawna opłat  	  371
3.5.4. Termin wnoszenia opłat i skutki jego naruszenia 	  372
3.5.5. Niewnoszenie opłat a tzw. repartycja kosztów 	  374
3.5.6. Zmiana wysokości opłat 	  376
3.5.6.1. Dopuszczalność i skuteczność zmiany wysokości opłat  	  376
3.5.6.2. Obowiązki towarzyszące zmianie wysokości opłat  	  377
3.5.6.3. Kwestionowanie zasadności zmiany wysokości opłat  	  378
Rozdział VII. Wygaśnięcie spółdzielczych stosunków lokatorskich  	  381
1. Wygaśnięcie spółdzielczego stosunku lokatorskiego wynikającego z umowy o budowę 	  381
1.1. Zależność spółdzielczego stosunku lokatorskiego od członkostwa 	  381
1.2. Przyczyny ustania członkostwa 	  382
1.2.1. Wprowadzenie 	  382
1.2.2. Wystąpienie ze spółdzielni  	  383
1.2.3. Śmierć członka  	  386
1.2.4. Wykluczenie i wykreślenie członka 	  387
1.2.4.1. Dopuszczalność wykluczenia i wykreślenia 	  387
1.2.4.2. Przesłanki wykluczenia 	  389
1.2.4.3. Przesłanki wykreślenia 	  396
1.2.4.4. Postępowanie o wykluczenie lub wykreślenie 	  400
1.2.4.4.1. Wysłuchanie wyjaśnień członka 	  400
1.2.4.4.2. Zawiadomienie członka o wykluczeniu lub wykreśleniu 	  402
1.2.4.4.3. Kwestionowanie uchwały o wykluczeniu lub wykreśleniu w trybach postępowania wewnątrzspółdzielczego, quasi-wewnątrzspółdzielczego oraz sądowego 	  403
2. Wygaśnięcie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  409
2.1. Ustanie członkostwa  	  409
2.1.1. Zależność spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego od członkostwa 	  409
2.1.2. Przyczyny ustania członkostwa 	  412
2.2. Uchwały o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  415
2.2.1. Uchwała przewidziana w art. 11 ust. 11 u.s.m.  	  415
2.2.1.1. Zależność członkostwa od spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego  	  415
2.2.1.2. Przyczyny uzasadniające podjęcie uchwały 	  417
2.2.2. Uchwała przewidziana w art. 13 ust. 2 u.s.m 	  421
2.2.3. Uchwała przewidziana w art. 14 ust. 1 w zw. z art. 13 ust. 2 u.s.m.  	  429
2.3. Rozwiązanie spółdzielczego stosunku lokatorskiego przez sąd  	  431
2.4. Zrzeczenie się spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  432
2.5. Wygaśnięcie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego z mocy prawa 	  434
2.5.1. Geneza 	  434
2.5.2. Przesłanki 	  436
2.5.2.1. Wystąpienie stanu likwidacji, postępowania upadłościowego lub egzekucyjnego  	  436
2.5.2.2. Nabycie budynku albo udziału w budynku przez inny niż spółdzielnia mieszkaniowa podmiot 	  438
Rozdział VIII. Skutki wygaśnięcia spółdzielczych stosunków lokatorskich  	  441
1. Skutki ustania członkostwa w okresie oczekiwania na zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego . lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  441
1.1. Roszczenia osób bliskich o przyjęcie do spółdzielni mieszkaniowej 	  441
1.2. Wstąpienie w spółdzielczy stosunek lokatorski wynikający z umowy o budowę  	  444
1.3. Roszczenie o wypłatę wartości rynkowej lokalu 	  445
2. Skutki likwidacji, upadłości, egzekucji spółdzielni mieszkaniowej w okresie oczekiwania na ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego  	  446
3. Skutki wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego  	  449
3.1. Opróżnienie lokalu mieszkalnego 	  449
3.2. Roszczenia osób bliskich o przyjęcie do spółdzielni mieszkaniowej i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 	  454
3.2.1. Geneza 	  454
3.2.2. Przesłanki roszczeń 	  455
3.2.2.1. Wygaśnięcie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego  	  455
3.2.2.2. Przynależność do kręgu osób bliskich  	  457
3.2.2.3. Wniesienie wkładu mieszkaniowego 	  459
3.2.2.4. Przesłanki negatywne 	  460
3.2.3. Dochodzenie roszczeń 	  461
3.3. Roszczenia uprawnionego o wypłatę zwaloryzowanego wkładu mieszkaniowego lub wartości rynkowej lokalu 	  464
3.3.1. Przesłanki roszczeń 	  464
3.3.2. Roszczenie o wypłatę zwaloryzowanego wkładu mieszkaniowego 	  466
3.3.3. Roszczenie o wypłatę wartości rynkowej lokalu 	  467
3.4. Dziedziczenie roszczenia o zawarcie umowy przeniesienia własności lokalu 	  470
4. Skutki wywołane nabyciem budynku albo udziału w nim w toku likwidacji, postępowania upadłościowego lub egzekucyjnego przez inny niż spółdzielnia mieszkaniowa podmiot  	  474
4.1. Przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w najem 	  474
4.2. Roszczenie o wypłatę wartości rynkowej lokalu 	  477
4.3. Żądanie zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu 	  480
5. Skutki nabycia budynku lub udziału w nim przez spółdzielnię mieszkaniową  	  482
Podsumowanie  	  486
Wykaz literatury 	  503