Ujawnienie praw osobistych i roszczeń w księdze wieczystej

• Druk: 2024
• Seria / cykl: MONOGRAFIE
• Autor: Paweł Hadyna
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

Publikacja kompleksowo omawia zagadnienia związane z ujawnianiem praw osobistych oraz roszczeń w księdze wieczystej. Autor przedstawia kryteria wpisu oraz konsekwencje ujawnienia praw względnych w tej księdze, ze specjalnym uwzględnieniem problematyki pierwszeństwa praw osobistych i roszczeń wobec innych praw, w tym ograniczonych praw rzeczowych. Analizuje, czy pierwszeństwo praw osobistych i roszczeń stanowi odrębną instytucję prawną różniącą się od rozszerzonej skuteczności, która jest przyznawana tym prawom względnym w związku z ich ujawnieniem w księdze wieczystej.

W książce znajdują się również rozważania dotyczące relacji między przepisami ustawy o księgach wieczystych i hipotece a regulacjami przyznającymi niektórym prawom osobistym i roszczeniom rozszerzoną skuteczność niezależnie od wpisu do księgi wieczystej. Ze względu na poruszone w książce praktyczne aspekty dokonywania wpisów oraz skutków ujawnienia praw względnych w księdze wieczystej może być ona przydatna sędziom, adwokatom, radcom prawnym i notariuszom. „Praca ta wypełnia dotkliwą lukę w polskiej literaturze prawniczej. Przyczyni się do usunięcia głównych niejasności i rozbieżności w zakresie identyfikacji zróżnicowanych płaszczyzn wzmocnienia prawa względnego przez wpis w księdze wieczystej, ustalenia, czy pierwszeństwo praw względnych stanowi zupełnie oddzielną instytucję od instytucji z art. 17 u.k.w.h., oraz określenia relacji między regulacją rozszerzonej skuteczności wierzytelności w kodeksie cywilnym a ujęciem ustawy wieczystoksięgowej”. z recenzji dra hab. Adama Bieranowskiego, profesora Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-8358-790-5
• ISBN druku: 978-83-8358-627-4
• EAN: 9788383587905
• Liczba stron: 472

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów		15

Wprowadzenie		19

Rozdział I

Ogólna charakterystyka praw osobistych i roszczeń podlegających ujawnieniu w księdze wieczystej		25

1.	Uwagi wstępne		25

1.1.	Pojęcie praw osobistych i roszczeń		26

1.2.	Prawa osobiste jako wiązka uprawnień		40

1.3.	Cel wpisu praw osobistych i roszczeń do księgi wieczystej		42

2.	Stan prawny nieruchomości		47

2.1.	Problematyka terminologii ustawowej		47

2.2.	Charakter wpisów w księdze wieczystej		51

2.3.	Stan prawny nieruchomości a prawa osobiste i roszczenia		54

Rozdział II

Katalog praw osobistych i roszczeń podlegających ujawnieniu w księdze wieczystej		67

1.	Przesłanki wpisu praw osobistych i roszczeń do księgi wieczystej		67

1.1.	Uwagi wstępne		67

1.2.	Przegląd stanowisk dotyczących przesłanek ujawnienia praw osobistych i roszczeń w księdze wieczystej		68

1.3.	Pojęcie wpisu w wypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych		74

1.4.	Wnioskowanie przez analogię		82

2.	Problematyka dopuszczalności wpisu w księdze wieczystej na tle wybranych praw osobistych i roszczeń		90

2.1.	Uwagi ogólne		90

2.2.	Roszczenia związane z przeniesieniem i ustanowieniem praw rzeczowych		91

2.2.1.	Roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości oraz roszczenie o przeniesienie użytkowania wieczystego		92

2.2.2.	Roszczenie o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego		95

2.2.3.	Roszczenie o ustanowienie użytkowania wieczystego		102

2.2.4.	Roszczenie o przeniesienie ograniczonego prawa rzeczowego		108

2.3.	Prawo pierwokupu i prawo odkupu		114

2.4.	Określenie zarządu lub sposobu korzystania z nieruchomości oraz wyłączenie uprawnienia do żądania zniesienia wspólności prawa		117

2.4.1.	Określenie zarządu lub sposobu korzystania z nieruchomości		117

2.4.2.	Wyłączenie uprawnienia do żądania zniesienia współwłasności nieruchomości		120

2.4.3.	Wyłączenie uprawnienia do żądania zniesienia wspólności prawa użytkowania wieczystego		121

2.4.4.	Wyłączenie uprawnienia do żądania zniesienia wspólności spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu		124

2.4.5.	Wyłączenie uprawnienia do żądania zniesienia wspólności innych praw		125

2.5.	Uprawnienia do korzystania z nieruchomości		128

2.5.1.	Uwagi ogólne		128

2.5.2.	Przegląd stanowisk w sprawie ujawnienia poszczególnych praw osobistych dających możliwość korzystania z nieruchomości		130

2.5.3.	Wspólne cechy praw osobistych umożliwiających korzystanie z nieruchomości		133

2.5.4.	Dopuszczalność ujawnienia w księdze wieczystej praw osobistych związanych z korzystaniem z nieruchomości, których wpis nie został expressis verbis przewidziany w ustawie		139

3.	Kwalifikacja prawna wybranych uprawnień z perspektywy wpisu do księgi wieczystej		144

3.1.	Postanowienia umowy o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste dotyczące sposobu korzystania z nieruchomości		144

3.2.	Pierwszeństwo nabycia własności nieruchomości		145

3.3.	Prawo wykupu nieruchomości rolnej		147

3.4.	Ostrzeżenia		147

3.5.	Ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości na podstawie decyzji starosty, o której stanowi art. 124 ust. 1 u.g.n.		150

3.6.	Ograniczenia w rozporządzaniu nieruchomością, użytkowaniem wieczystym lub spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu i inne wybrane wpisy w księdze wieczystej		154

Rozdział III

Zagadnienia wspólne związane z katalogiem praw osobistych i roszczeń podlegających ujawnieniu w księdze wieczystej		157

1.	Wpis przyszłych praw osobistych i roszczeń do księgi wieczystej		157

1.1.	Zasady ujawniania przyszłych praw osobistych i roszczeń w księdze wieczystej		157

1.2.	Odróżnienie przyszłych praw osobistych i roszczeń od istniejących		169

1.3.	Kształtowanie się praw osobistych i roszczeń w czasie		170

1.3.1.	Uwagi ogólne		170

1.3.2.	Etap poprzedzający zawarcie umowy		172

1.3.3.	Umowa przedwstępna		174

1.3.4.	Oferta		185

1.3.5.	Zawarcie umowy		190

1.3.6.	Testament		193

2.	Dopuszczalność ujawnienia w księdze wieczystej prawa osobistego lub roszczenia wynikającego ze stosunku prawnego, którego stroną nie jest właściciel		195

2.1.	Uwagi ogólne		195

2.2.	Stanowiska prezentowane w piśmiennictwie		197

2.3.	Skutki wpisu do księgi wieczystej prawa osobistego lub roszczenia wynikającego ze stosunku prawnego, którego stroną nie jest właściciel nieruchomości		200

2.4.	Ujawnienie praw osobistych i roszczeń skierowanych wobec podmiotu niebędącego właścicielem nieruchomości		208

Rozdział IV

Skutki wpisu praw osobistych i roszczeń do księgi wieczystej		211

1.	Uwagi wstępne		211

2.	Rozszerzona skuteczność prawa osobistego lub roszczenia na tle art. 17 u.k.w.h.		214

2.1.	Historia regulacji		214

2.2.	Znaczenie określenia „skuteczność” w art. 17 u.k.w.h.		219

2.2.1.	Skuteczność jako możliwość ochrony prawa względnego przed naruszeniami		221

2.2.2.	Skuteczność prawa względem nabywcy rzeczy		223

2.2.3.	Skuteczność względem innego prawa jako możliwość jego wykonywania (trwania)		224

2.2.4.	Skuteczność w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym		234

2.2.5.	Skuteczność prawa, którego przeniesienie lub ustanowienie nastąpiło wskutek realizacji ujawnionego w księdze wieczystej roszczenia		236

3.	Jurydyczna konstrukcja skuteczności nadawanej ujawnionym w księdze wieczystej prawom osobistym i roszczeniom stosownie do art. 17 u.k.w.h.		242

3.1.	Skuteczność przyznawana prawom osobistym i roszczeniom przez art. 17 u.k.w.h. w razie zbycia nieruchomości		242

3.2.	Roszczenia zmierzające do zmiany stanu prawnorzeczowego nieruchomości a późniejsze obciążenia nieruchomości		254

3.3.	Mieszane konstrukcje w zakresie skuteczności ujawnionych w księdze wieczystej praw względnych w świetle art. 17 u.k.w.h.		256

3.4.	Konstrukcja zobowiązań realnych w świetle art. 17 u.k.w.h.		258

4.	Przesłanki uzyskania przez prawo względne rozszerzonej skuteczności na podstawie art. 17 u.k.w.h.		262

4.1.	Nabycie prawa w drodze czynności prawnej		262

4.2.	Status prawa nabytego w drodze czynności prawnej		267

4.3.	Chwila wpisu prawa względnego do księgi wieczystej a chwila nabycia prawa w drodze czynności prawnej		268

4.4.	Ograniczenie zakresu zastosowania art. 17 u.k.w.h. w przypadku służebności przymusowych		272

5.	Relacja art. 59 k.c. do art. 17 u.k.w.h.		273

Rozdział V

Skutki wpisu prawa, do którego odnosi się ujawnione w księdze wieczystej roszczenie		277

1.	Uwagi wstępne		277

2.	Historia regulacji		278

3.	Wpis podlegającego ochronie roszczenia do księgi wieczystej		279

4.	Ujawnienie w księdze wieczystej prawa kolidującego		284

4.1.	Znaczenie źródła prawa kolidującego dla możliwości jego wykreślenia		285

4.2.	Sprzeczność z wpisem prawa, którego roszczenie dotyczyło, lub inny sposób naruszenia prawa – przegląd stanowisk		297

5.	Wybrane zagadnienia na tle przesłanki sprzeczności z wpisem prawa, którego roszczenie dotyczyło, lub innego sposobu naruszenia prawa		305

5.1.	Znaczenie przepisów o pierwszeństwie dla ziszczenia się przesłanki sprzeczności lub naruszenia prawa w inny sposób na tle art. 18 u.k.w.h.		305

5.2.	Prawa osobiste i roszczenia jako prawa kolidujące podlegające wykreśleniu w świetle art. 18 u.k.w.h.		308

5.3.	Hipoteka jako prawo kolidujące naruszające roszczenie o przeniesienie prawa		313

5.4.	Znaczenie woli stron dla wyłączenia skutków przewidzianych w art. 18 u.k.w.h.		321

5.5.	Częściowa kolizja praw		324

6.	Ujawnienie w księdze wieczystej prawa, do którego odnosiło się wpisane roszczenie		326

7.	Skutki wykreślenia prawa kolidującego z księgi wieczystej		329

Rozdział VI

Pierwszeństwo praw osobistych i roszczeń ujawnionych w księdze wieczystej		333

1.	Pojęcie pierwszeństwa praw		333

2.	Historia regulacji		334

3.	Odpowiednie stosowanie przepisów o pierwszeństwie ograniczonych praw rzeczowych		341

4.	Pierwszeństwo prawa, którego ustanowienie było przedmiotem roszczenia ujawnionego w księdze wieczystej		347

4.1.	Uwagi ogólne		347

4.2.	Wpływ art. 20 ust. 2 u.k.w.h. na pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych		349

4.3.	Powiązanie ujawnionego w księdze wieczystej roszczenia z nabytym prawem		352

5.	Relacja przepisów o pierwszeństwie praw względnych do art. 17 oraz art. 18 u.k.w.h.		357

5.1.	Wpływ regulacji zawartej w art. 20 ust. 2 u.k.w.h. na ustalanie pierwszeństwa między ograniczonymi prawami rzeczowymi		357

5.2.	Pierwszeństwo między prawami względnymi a ograniczonymi prawami rzeczowymi		360

6.	Połączenie nieruchomości obciążonych prawami osobistymi i roszczeniami		370

Rozdział VII

Konsekwencje prawne ujawnienia praw osobistych i roszczeń w księdze wieczystej – zagadnienia szczegółowe		375

1.	Rozszerzona skuteczność na tle wybranych praw osobistych i roszczeń		375

1.1.	Uwagi wstępne		375

1.2.	Prawo najmu i prawo dzierżawy		376

1.2.1.	Zbycie rzeczy najętej w czasie trwania najmu lub dzierżawy		376

1.2.2.	Uprawnienie nabywcy do wypowiedzenia najmu lub dzierżawy		383

1.3.	Prawo z umowy timeshare		386

1.4.	Prawo pierwokupu		389

1.5.	Prawo odkupu		396

1.6.	Prawo dożywocia		398

1.7.	Określenie zarządu lub sposobu korzystania z nieruchomości oraz wyłączenie uprawnienia do żądania zniesienia wspólności prawa		401

2.	Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych w przypadku praw osobistych i roszczeń		406

2.1.	Uwagi ogólne		406

2.2.	Uwagi historycznoprawne		407

2.3.	Negatywny skutek rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych w razie nieujawnienia prawa względnego w księdze wieczystej		409

2.4.	Niewymienione w art. 5–8 u.k.w.h. rozporządzenia prawami jawnymi z księgi wieczystej		414

2.4.1.	Ustanowienie prawa względnego		416

2.4.2.	Przeniesienie prawa względnego		422

Rozdział VIII

Ocena obowiązującej regulacji i postulaty de lege ferenda		429

1.	Zasady ujawniania praw osobistych i roszczeń w księdze wieczystej		429

1.1.	Terminologia używana w ustawie o księgach wieczystych i hipotece		429

1.2.	Współkształtowanie stanu prawnego przez prawa osobiste i roszczenia		432

1.3.	Przesłanki wpisu prawa osobistego lub roszczenia do księgi wieczystej		433

1.4.	Ujawnienie przyszłych praw osobistych oraz roszczeń w księdze wieczystej		439

1.5.	Ujawnienie praw osobistych oraz roszczeń wobec podmiotu niebędącego właścicielem nieruchomości		445

2.	Skutki wpisu praw osobistych i roszczeń do księgi wieczystej		445

2.1.	Znaczenie określenia „skuteczność” w świetle art. 17 u.k.w.h.		445

2.2.	Odpowiedzialność osób zobowiązanych z tytułu prawa osobistego lub roszczenia w razie zbycia prawa		446

2.3.	Realizacja roszczeń materialnoprawnych wobec późniejszych obciążeń		448

2.4.	Uzyskanie rozszerzonej skuteczności przez prawo osobiste lub roszczenie wobec praw nabytych w drodze czynności prawnej		449

2.5.	Zakres praw chronionych na podstawie art. 18 u.k.w.h.		450

2.6.	Relacja art. 18 u.k.w.h. do art. 17 u.k.w.h.		451

2.7.	Sprzeczność lub innego rodzaju naruszenie wskutek wpisu prawa kolidującego w świetle art. 18 u.k.w.h.		452

2.8.	Skutki wykreślenia prawa kolidującego z księgi wieczystej		453

2.9.	Pierwszeństwo praw osobistych i roszczeń ujawnionych w księdze wieczystej		454

2.10.	Rozszerzona skuteczność na tle wybranych praw osobistych oraz roszczeń		456

2.11.	Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych w przypadku praw osobistych i roszczeń		457

Bibliografia		459

Orzecznictwo	467