Zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym

• Druk: 2020
• Seria / cykl: MONOGRAFIE
• Autor: Emil Kowalik
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

W książce scharakteryzowano pojęcie kognicji sądu wieczystoksięgowego na tle podstawowych instytucji ksiąg wieczystych oraz postępowania wieczystoksięgowego.


Odpowiednio ukształtowany zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym odgrywa istotną rolę dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu prawnego nieruchomościami. Jest kompromisem pomiędzy zapewnieniem szybkości i sprawności postępowania wieczystoksięgowego a prawdziwością wpisów w księdze wieczystej. Sąd wieczystoksięgowy dysponuje niezbędnymi instrumentami prawnymi do ustalenia, czy na podstawie dostępnego w postępowaniu wieczystoksięgowym materiału dowodowego nastąpiła zmiana stanu prawnego nieruchomości oraz czy nie istnieją znane mu przeszkody do jej ujawnienia w księdze wieczystej. W związku z tym ograniczona kognicja sądu wieczystoksięgowego stanowi rzeczywistą gwarancję bezpieczeństwa obrotu prawnego nieruchomościami.


Adresaci:
Publikacja jest adresowana do sędziów, referendarzy sądowych, adwokatów, radców prawnych i notariuszy oraz wszystkich uczestników rynku nieruchomości.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-8223-144-1
• ISBN druku: 978-83-8187-802-9
• EAN: 9788382231441
• Liczba stron: 456

Wykaz skrótów ..................................................................................  13

Wstęp ...................................................................................................  17

Rozdział 1

Bezpieczeństwo obrotu prawnego nieruchomościami .............  31

1.1. Wprowadzenie ........................................................................  31

1.2. Filozofi cznoprawna koncepcja bezpieczeństwa 

prawnego .................................................................................  33

1.2.1. Leksykalne ujęcie pojęcia bezpieczeństwa ...............  33

1.2.2. Bezpieczeństwo jako prawo człowieka .....................  37

1.2.3. Pojęcie bezpieczeństwa prawnego .............................  40

1.2.4. Zasada zaufania obywateli do państwa 

i stanowionego przez nie prawa .................................  42

1.2.5. Problem sprawiedliwości i niesprawiedliwości 

prawa .............................................................................  45

1.2.6. Wnioski .........................................................................  50

1.3. Pojęcie obrotu prawnego nieruchomościami .....................  51

1.3.1.  Pojęcie i rola rynku nieruchomości ..........................  51

1.3.2. Nieruchomość jako podstawowa kategoria 

prawa wieczystoksięgowego .......................................  56

1.3.3. Część nieruchomości jako przedmiot prawa 

ujawnionego w księdze wieczystej ............................  62

1.3.4. Prawne formy władania nieruchomościami 

a obrót prawny nieruchomościami ...........................  64

1.3.5. Umowa jako podstawa obrotu prawnego 

nieruchomościami .......................................................  71

1.3.6. Wnioski .........................................................................  74

1.4. Zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego 

nieruchomościami jako przejaw realizacji 

konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa 

prawnego .................................................................................  74

1.4.1.  Pojmowanie konstytucyjnych zasad prawnych ......  74

1.4.2. Zasada demokratycznego państwa prawnego .........  79

1.4.3. Państwo prawne w świetle orzecznictwa 

Trybunału Konstytucyjnego ......................................  84

1.4.4. Bezpieczeństwo prawne a pewność prawa ...............  87

1.4.5. Szybkość i sprawność postępowania 

wieczystoksięgowego a pewność obrotu 

nieruchomościami .......................................................  89

1.4.6. Wnioski .........................................................................  97

1.5. Konstytucyjna ochrona własności i prawo 

do prywatności a księgi wieczyste .......................................  98

1.5.1.  Konstytucyjne pojęcie prawa własności 

i jego ochrona ...............................................................  98

1.5.2. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych 

a konstytucyjna ochrona własności ..........................  101

1.5.3. Konstytucyjna zasada ochrony prawa 

do prywatności .............................................................  110

1.5.4. Jawność formalna ksiąg wieczystych ........................  111

1.5.5. Formalna zasada jawności ksiąg wieczystych 

a konstytucyjna ochrona prawa do prywatności ......  119

1.5.6. Wnioski .........................................................................  123

1.6. Podsumowanie .......................................................................  124

Rozdział 2

Istota ksiąg wieczystych i postępowania 

wieczystoksięgowego ........................................................................  127

2.1. Wprowadzenie ........................................................................  127

2.2. System ksiąg wieczystych ......................................................  128

2.2.1. Powstanie i ewolucja polskiego systemu 

wieczystoksięgowego ...................................................  128

2.2.2. Przedmiot ksiąg wieczystych. Realny system 

ksiąg wieczystych .........................................................  137

2.2.3. Funkcje ksiąg wieczystych .........................................  144

2.2.4. Elektroniczna księga wieczysta..................................  149

2.2.5. Wpis w księdze wieczystej ..........................................  151

2.2.6. Wnioski .........................................................................  156

2.3. Zasady ksiąg wieczystych ......................................................  157

2.3.1. Rodzaje zasad ksiąg wieczystych ...............................  157

2.3.2. Charakterystyka zasad ustrojowych 

i materialnoprawnych ksiąg wieczystych .................  159

2.3.3. Zasada jawności materialnej ksiąg wieczystych 

a domniemania związane z wpisem .........................  161

2.3.4. Zasada pierwszeństwa prawa wpisanego 

przed niewpisanym .....................................................  167

2.3.5. Zasada pierwszeństwa praw wpisanych ...................  170

2.3.6. Wnioski .........................................................................  172

2.4. Ujęcie kognicji sądu wieczystoksięgowego .........................  173

2.4.1. Problemy proceduralne postępowania 

wieczystoksięgowego ...................................................  173

2.4.2. Wpis dokonany uprzednio jako punkt 

wyjścia ujawnienia zmiany stanu prawnego 

nieruchomości ..............................................................  177

2.4.3. Porównanie stanu prawnego ujawnionego 

w księdze wieczystej ze stanem prawnym 

przedstawionym w żądaniu wniosku .......................  180

2.4.4. Zakres czasowy skuteczności wpisu. 

Moc wsteczna wpisu ....................................................  185

2.4.5. Ochrona praw uczestników w postępowaniu 

wieczystoksięgowym ...................................................  190

2.4.6. Wnioski .........................................................................  193

2.5. Niezgodność stanu prawnego nieruchomości 

ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym 

stanem prawnym ....................................................................  194

2.5.1. Charakter i cel postępowania 

wieczystoksięgowego ...................................................  194

2.5.2. Stan prawny ujawniony w księdze wieczystej .........  197

2.5.3. Sposoby usunięcia niezgodności pomiędzy stanem 

prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze 

wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym ............  203

2.5.4. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego 

do postępowania o usunięcie niezgodności stanu 

prawnego ujawnionego w księdze wieczystej 

z rzeczywistym stanem prawnym .............................  207

2.5.5. Charakter prawny roszczenia o uzgodnienie stanu 

prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze 

wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ..........  210

2.5.6. Wnioski .........................................................................  214

2.6. Podsumowanie .......................................................................  215

Rozdział 3

Elementy kognicji sądu wieczystoksięgowego ............................  217

3.1. Wprowadzenie ........................................................................  217

3.2. Struktura kognicji sądu w postępowaniu 

wieczystoksięgowym .............................................................  219

3.2.1. Ustawowe ramy kognicji sądu 

wieczystoksięgowego ...................................................  219

3.2.2. Dwutorowość postępowania o ujawnienie 

zmiany stanu prawnego nieruchomości 

a zasada legalizmu .......................................................  223

3.2.3. Pojęcie podstawy wpisu a pojęcie podstawy 

rozstrzygnięcia wniosku o wpis ................................  228

3.2.4. Podstawa rozstrzygnięcia w postępowaniu 

wieczystoksięgowym a kognicja sądu 

wieczystoksięgowego ...................................................  231

3.2.5. Kognicja sądu wieczystoksięgowego 

w kontekście przeszkód do wpisu .............................  233

3.2.6. Wnioski .........................................................................  238

3.3. Badanie treści i formy wniosku wieczystoksięgowego 

oraz treści księgi wieczystej ..................................................  239

3.3.1.  Forma i treść wniosku wieczystoksięgowego ..........  239

3.3.2. Badanie formy wniosku wieczystoksięgowego 

składanego przez wnioskodawcę...............................  244

3.3.3. Badanie treści wniosku przez sąd 

wieczystoksięgowy.......................................................  247

3.3.4. Wnioski wieczystoksięgowe składane 

przez podmioty wymienione w art. 626 4  k.p.c. .......  251

3.3.5. Badanie treści księgi wieczystej .................................  256

3.3.6. Wnioski .........................................................................  259

3.4. Analiza formy dokumentów stanowiących podstawę 

wpisu ........................................................................................  260

3.4.1.  Forma dokumentu stanowiącego podstawę 

wpisu .............................................................................  260

3.4.2. Badanie formy aktu notarialnego .............................  268

3.4.3. Badanie formy aktów administracyjnych ................  272

3.4.4. Badanie formy orzeczeń sądowych ...........................  275

3.4.5. Forma pozostałych dokumentów stanowiących 

podstawę wpisu ............................................................  279

3.4.6. Wnioski .........................................................................  283

3.5. Ocena treści dokumentów stanowiących podstawę 

wpisu ........................................................................................  284

3.5.1.  Pojęcie treści dokumentów.........................................  284

3.5.2. Ocena treści dokumentu w formie aktu 

notarialnego .................................................................  289

3.5.3. Badanie treści aktów administracyjnych .................  293

3.5.4. Analiza przez sąd wieczystoksięgowy treści 

orzeczeń sądu ...............................................................  297

3.5.5. Badanie merytoryczne treści innych 

dokumentów .................................................................  301

3.5.6. Wnioski .........................................................................  302

3.6. Podsumowanie .......................................................................  303

Rozdział 4

Proceduralne ujęcie kognicji sądu wieczystoksięgowego 

a bezpieczeństwo obrotu prawnego nieruchomościami ...........  305

4.1. Wprowadzenie ........................................................................  305

4.2. Związanie sądu wieczystoksięgowego stanem 

rzeczy istniejącym w momencie złożenia wniosku 

o wpis w księdze wieczystej ..................................................  309

4.2.1. Stan rzeczy z chwili orzekania jako podstawa 

rozstrzygnięcia sprawy w procesie cywilnym .........  309

4.2.2. Poglądy doktryny opowiadające się 

za odpowiednim stosowaniem art. 316 § 1 k.p.c. 

w postępowaniu wieczystoksięgowym .....................  313

4.2.3. Argumenty odnoszące się do art. 626 1  § 3 k.p.c. 

oraz § 93 austriackiej ustawy hipotecznej ................  315

4.2.4. Stosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym 

art. 316 § 1 k.p.c. w orzecznictwie Sądu 

Najwyższego .................................................................  318

4.2.5. Ograniczona kognicja sądu wieczystoksięgowego 

jako podstawa działania sądu 

wieczystoksięgowego ...................................................  326

4.2.6. Wnioski .........................................................................  330

4.3. Wpływ kolejności składania wniosków o wpis 

na dokonywanie przez sąd wieczystoksięgowy 

wpisów w księdze wieczystej ................................................  331

4.3.1. Chwila złożenia wniosku wieczystoksięgowego .....  331

4.3.2. Charakter prawny wniosku wieczystoksięgowego 

i skutki jego złożenia ...................................................  333

4.3.3. Stanowisko doktryny dotyczące kolejności 

rozpatrywania wniosków ...........................................  336

4.3.4. Rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego 

co do kolejności rozpatrywania wniosków 

o wpis w księdze wieczystej .......................................  339

4.3.5. Zasada rozpatrywania wniosków 

wieczystoksięgowych według kolejności 

ich wpływu ...................................................................  342

4.3.6. Wnioski .........................................................................  349

4.4. Możliwości uwzględniania przez sąd wieczystoksięgowy 

okoliczności znanych mu z urzędu ......................................  350

4.4.1. Pojęcie faktów znanych sądowi z urzędu .................  350

4.4.2. Stanowiska doktryny aprobujące i przeciwne 

stosowaniu art. 228 § 2 k.p.c. w postępowaniu 

wieczystoksięgowym ...................................................  353

4.4.3. Stanowisko judykatury dotyczące możliwości 

uwzględniania przez sąd wieczystoksięgowy 

faktów znanych mu z urzędu .....................................  362

4.4.4. Możliwość oddalenia wniosku o wpis w księdze 

wieczystej z powodu znanej sądowi urzędowo 

przeszkody do dokonania wpisu ...............................  368

4.4.5. Wnioski .........................................................................  373

4.5. Zdolność badania przez sąd wieczystoksięgowy 

skuteczności materialnoprawnej zdarzeń mających 

stanowić podstawę wpisu ......................................................  374

4.5.1. Ograniczone możliwości przeprowadzenia 

postępowania dowodowego .......................................  374

4.5.2. Obowiązek badania skuteczności materialnej 

czynności prawnej .......................................................  378

4.5.3. Ważność czynności prawnej stanowiącej 

podstawę wpisu ............................................................  384

4.5.4. Możliwość dokonywania przez sąd 

wieczystoksięgowy wykładni czynności 

prawnej ..........................................................................  387

4.5.5. Uwzględnienie podstawy wadliwego wpisu ............  389

4.5.6. Wnioski .........................................................................  392

4.6. Podsumowanie .......................................................................  392

Zakończenie .......................................................................................  395

Summary ............................................................................................  411

Akty normatywne .............................................................................  419

Literatura ............................................................................................  431