Zwyczaj i prawo zwyczajowe w doktrynie prawa i praktyce sądów miejskich karnych w Polsce XVI-XVIII w.

• Druk: Kraków, 2013
• Autor: Grzegorz Maria Kowalski
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Zwyczaj, czyli praktykowane w danej społeczności wzory zachowań, stanowi po dziś dzień źródło prawa, czyli jest jednym z uznanych sposobów tworzenia norm prawnych w społeczeństwie. W odróżnieniu od ustawy, która jest współcześnie w przeważającej większości państw podstawowym źródłem prawa i powstaje z woli ich organów władzy, zwyczaj rodzi się w łonie praktykującej go wspólnoty, na podstawie z reguły milczącej zgody jej członków. W dzisiejszym systemie prawnym, w porównaniu z ustawami, zwyczaje pełnią w ogólności funkcję uzupełniającą i pomocniczą. Ich rola, choć raczej drugorzędna, jest na tyle istotna, aby podjąć badania nad istotą, genezą i funkcją zwyczaju jako źródła prawa. W tym zakresie duże znaczenie ma refleksja historyczno-prawna, która pozwala lepiej niż inne podejścia badawcze przedstawić podstawowe jego cechy i rolę sprawowaną w systemie wymiaru sprawiedliwości. Główną tezą autora jest stwierdzenie, że zwyczaj był podstawowym źródłem prawa miejskiego w Polsce od XVI do XVIII wieku, podczas gdy rola innych źródeł, w szczególności pisanych, schodziła na drugi plan. Z recenzji prof. dr. hab. Wacława Uruszczaka

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-233-3626-6
• Liczba stron: 202

Wykaz skrótów  9
Wstęp  11
1. Uzasadnienie. Terminologia. Obszar badawczy  11
2. Struktura opracowania  17
3. Źródła i literatura  25
Rozdział I. Zwyczaj i prawo zwyczajowe – problematyka ogólna  33
1. Pojęcie zwyczaju  33
2. Prawo zwyczajowe – jego defi nicja i cechy  38
	2.1. Zwyczaj i prawo zwyczajowe w średniowiecznej doktrynie chrześcijańskiej 41
	2.2. Prawo zwyczajowe w teorii szkoły historycznej i pozytywizmu prawniczego  45
	2.3. Defi nicje prawa zwyczajowego w doktrynie polskiej  50
	2.4. Sztywność czy elastyczność prawa zwyczajowego  55
3. Zagadnienie nadania normom zwyczajowym mocy prawnej w perspektywie
historycznej  57
4. Wnioski  66
Rozdział II. Zwyczaj i prawo zwyczajowe w pomnikach polskiego prawa
miejskiego  69
1. Pojęcia obyczaju i zwyczaju. Atrybuty zwyczajów  69
	1.1. Obyczaj i zwyczaj – porównanie terminów  70
	1.2. Rodzaje i cechy zwyczajów  72
		1.2.1. Czas trwania  72
		1.2.2. Zasięg terytorialny  73
		1.2.3. Właściwości zwyczajów  75
2. Prawo zwyczajowe w pracach Pawła Szczerbica i Bartłomieja Groickiego  76
	2.1. Przesłanki przekształcenia zwyczaju w prawo  77
	2.2. Prawo zwyczajowe a prawo pisane  87
3. Przykłady zwyczajów stosowanych w poszczególnych dziedzinach sądowego
prawa miejskiego  91
	3.1. Postępowanie sądowe  92
		3.1.1. Gajenie sądu. Ferie sądowe. Rozpoczęcie postępowania i rozprawa  92
		3.1.2. Zastępcy procesowi stron  94
		3.1.3. Środki dowodowe  95
			3.1.3.1. „Sądy Boże”  95
			3.1.3.2. Męka (tortury, questie)  96
			3.1.3.3. Świadkowie. Przysięga  97
		3.1.4. Środki odwoławcze  98
		3.1.5. Egzekucja wyroków  101
		3.1.6. Opłaty sądowe i inne koszty postępowania  101
	3.2. Prawo prywatne  102
	3.3. Prawo karne materialne i wykonawcze  104
	3.4. Rola zwyczajów miejscowych  107
4. Zwyczaj i prawo zwyczajowe w innych pracach z dziedziny prawa miejskiego  111
5. Wnioski. Defi nicja zwyczaju jako źródła polskiego prawa miejskiego  117
Rozdział III. Rola zwyczaju oraz publikowanych źródeł prawa miejskiego w praktyce miejskich sądów karnych. Kraków (1554–1625), Muszyna (1647–1765), Nowy Wiśnicz (1629–1785), Sanok (1554–1638)  121
1. Wprowadzenie  121
2. Prawo jako podstawa orzeczeń sądów karnych  123
	2.1. Prawo Boże  123
	2.2. Prawo pospolite (pisane, opisane, magdeburskie)  124
	2.3. Pozostałe kategorie prawa  127
3. Rola zwyczaju oraz pisanych źródeł prawa miejskiego podczas postępowania sądowego ze szczególnym uwzględnieniem środków dowodowych  127
	3.1. Zagadnienie jasnego dowodu  128
	3.2. Przyznanie się oskarżonego  130
	3.3. Męka  131
	3.4. Świadkowie. Przysięga  135
	3.5. Rękojemstwo (rękojmia, wyręczenie)  139
4. Rola zwyczaju oraz pisanych źródeł prawa miejskiego w orzecznictwie sądowym ze szczególnym uwzględnieniem wymierzanych kar  140
	4.1. Zabójstwo  143
		4.1.1. Przykład wykorzystania przed sądem w sprawie o zabójstwo publikowanych źródeł prawa miejskiego  145
	4.2. Dzieciobójstwo  151
	4.3. Rozbój. Kradzież  154
	4.4. Pożoga (podpalenie)  157
	4.6. Czary (gusła, zabobony)  157
	4.7. Przestępstwa przeciw obyczajności  159
	4.8. Intercesja (instancyja), czyli wstawiennictwo za skazanym jako zwyczajowy środek łagodzenia wyroków sądowych  161
5. Wnioski  163
Zakończenie  167
1. Wnioski  167
2. Prawo miejskie jako system prawa?  173
3. Prawo zwyczajowe współcześnie  175
	3.1. Zwyczaj i prawo zwyczajowe w polskim systemie prawa  175
	3.2. Prawo zwyczajowe w innych systemach normatywnych  184
Bibliografia  189
	Źródła  189
	Literatura  192
Skorowidz osobowy  199