Kształty pamięci
Publikacja ta, zawierająca czternaście esejów poświęconych wybranym artystom i ich dziełom, jest spójną w swej konstrukcji analizą fenomenu pamięci doświadczeń II wojny światowej i Zagłady, traumatycznych przeżyć znajdujących odzwierciedlenie w dziele sztuki. Przedstawiona została twórczość Władysława Strzemińskiego, Barnetta Newmana, Marka Rothko, Tadeusza Kantora, Mosze Kupfermana, Anselma Kiefera, Christiana Boltanskiego, Marka Chlandy, Luca Tuymansa, Zofii Lipeckiej, Rafała Jakubowicza i Elżbiety Janickiej. Prezentowani w ramach tomu artyści – ci urodzeni w końcu XIX w., podczas wojny i w latach siedemdziesiątych XX w. – koncentrowali się w omawianych pracach na fundamentalnym dla twórców działających w XX i XXI w. zagadnieniu pamięci katastrofy Holocaustu oraz jej wpływie na życie pokoleń urodzonych po wojnie. Jest to książka wskazująca wartość i konieczność istnienia sztuki, poezji, muzyki wobec ustawicznie podejmowanych prób mierzenia się z przeszłością, tą najodleglejszą, prastarą, by owa miara mogła przełożyć się – w ostatecznym rozrachunku – na odnajdywanie sensu w tym, co przetrwało cennego, co tworzy swoisty „model historycznej pamięci i ciągłości doświadczeń”, by przywołać w tym miejscu słowa Benjamina Buchloha.
Książka skierowana jest do odbiorcy zaangażowanego, zainteresowanego sztuką współczesną, zastanawiającego się nad kondycją człowieka w obecnej rzeczywistości, czytelnika, którego troską jest próba ochronienia pamięci i przemyślenia historii.
Wprowadzenie 7
Rozdział 1. Władysław Strzemiński: seria kolaży Moim przyjaciołom Żydom – doświadczenia wojny, żal i smutek 25
Rozdział 2. Abstrakcja, pamięć Zagłady i wątki żydowskie w sztuce Marka Rothko i Barnetta Newmana 69
Rozdział 3. Tadeusz Kantor: artysta, jego teatr i pamięć Zagłady 101
Rozdział 4. Moshe Kupferman: homelessness of art/homelessness of memory 131
Rozdział 5. Poeta i malarz: Fuga śmierci Paula Celana w obrazach Anselma Kiefera 151
Rozdział 6. Christian Boltanski: „auto‑biografia” – pamięć/śmierć/życie 167
Rozdział 7. Marek Chlanda: obraz i myśl. Tango śmierci 189
Rozdział 8. Luc Tuymans: Frühlingswind, czyli wiosenny wiatr 205
Rozdział 9. Zofia Lipecka: sztuka wobec nieskończonej harmonii chaosu 219
Rozdział 10. Zofia Lipecka: Projekt Treblinka (2004…). Fotografia – dokument, fotografia – malarstwo 235
Rozdział 11. Rafał Jakubowicz. Prawda jest w pamięci albo słowa‑klucze 249
Rozdział 12. The Territories of Spaces and History: a video‑installation of Rafał Jakubowicz Synagogue/Swimming Pool 261
Rozdział 13. Elżbiety Janickiej podróże artystyczne do „miejsca nieparzystego”. Refleksje o przeszłości, pamięci, czasie i tożsamości 273
Rozdział 14. Pomnik – Miejsce Pamięci w dawnym niemieckim obozie zagłady w Bełżcu 283
Zakończenie 295
Bibliografia 301
Indeks osób 313
Spis ilustracji 323
Summary 331
Posłowie 343
