Polska sztuka współczesna w amerykańskiej krytyce artystycznej w latach 1984-2002
Tematem tej książki jest prezentacja i próba analizy wybranych zagadnień dotyczących polskiej sztuki współczesnej, rozważanych w amerykańskiej prasowej krytyce artystycznej, w cezurach czasowych obejmujących lata 1984–2002.
Zasadniczym kryterium wyboru artystów, którym poświęcone zostały kolejne rozdziały i fragmenty książki (Tadeusz Kantor,
Magdalena Abakanowicz, Roman Opałka, Krzysztof Wodiczko, Zofia Kulik, Mirosław Bałka, Katarzyna Kozyra, Zbigniew Libera, Piotr Uklański, Maciej Toporowicz) była liczba tekstów krytycznych im poświęconych, opublikowanych w amerykańskich czasopismach o profilu artystycznym (Art News, Artforum, Art In America, Sculpture Washington D.C., Arts Magazine, Art Journal, October, Art Papers, biuletyn The Renaissance Society at The University of Chicago, New Art Examiner, San Francisco Examiner), w europejskim magazynie Flash Art Examiner oraz w wielkonakładowych dziennikach, mających silne opiniotwórcze oddziaływanie, zarówno w Ameryce, jak i w Europie, w których publikowane są recenzje znanych krytyków sztuk plastycznych i teatru (New York Times, New York Magazine, Time Out New York, Los Angeles Times, Washington Post, Philadelphia Inquirer, Los Angeles Reader, Boston Globe, Chicago Tribune).
OD AUTORKI 7
WPROWADZENIE 13
1. Krytyka artystyczna – wybrane zagadnienia – architektura pojęć 18
2. Krytyka – kalejdoskop komunikacji 21
3. Oczekiwanie na Wschód. 1984–1989 23
4. Szkic do obrazu polskiej sztuki lat osiemdziesiątych 29
5. Rok 1989: pomiędzy oczekiwaniem a spełnieniem 34
6. Szkic do obrazu sztuki lat dziewięćdziesiątych – sztuka krytyczna 35
7. Sztuka na koniec wieku 41
ROZDZIAŁ I. Tadeusz Kantor: PAMIĘć, PRZESZŁOŚĆ, stan realny – podróże amerykańskie 1965–2001) 43
1. Okres podróży nieustannych – początek 48
2. Pierwsza podróż do Nowego Jorku: poczta, listy, pakunki, pakiety, paczki... 1965 52
3. Teatr Śmierci – proces na granicy... 1973–1979 54
3.1. Pamięć – przeszłość 57
3.2. Przedmiot realny Teatru Śmierci 61
3.3. Fotografia – rama pamięci 63
3.4. Tadeusz Kantor: "Ponieważ ja szukam swoich ojców" 63
3.5. Tadeusz Kantor: "Sztuka nie jest obrazem życia, sztuka jest odpowiedzią na życie" 67
4. Wielopole, Wielopole – miejsce jako świadectwo tragedii XX w. 1982 70
4.1. Powtórzenie, powrót – przeszłość "ekshumowana" 71
4.2. Autobiografia artysty – historia świata 72
4.3. Manekiny: "realność najniższej rangi"/proceder wykroczenia/przekaz ŚMIERCI 74
4.4. Elegia o miejscu urodzenia 76
4.5. Czas Ulissesa/czas Kantora 77
5. "Sztuka jest dzieleniem się chlebem ze śmiercią". 1985 81
5.1. Ja Umierający 85
6. życie w jednej kropli snu – Nigdy tu już nie powrócę. 1988 90
7. Dalej już nic... 1990–1991 92
Literatura 103
ROZDZIAŁ II. Magdalena Abakanowicz w Stanach Zjednoczonych – dzieło jako klisza historii i polityki 105
1. Postać ludzka – współczesny koczownik. 1984–1985 106
2. Katarsis w Nowym Jorku i Waszyngtonie. 1986 114
3. Rzeźba – klisza historii i komunizmu. 1990–1991 116
4. Uniwersalizm – egzystencjalizm. 1992–1994 123
5. "Pamięć" ręki – rzeźba jako komunikat. 1995–1997 135
6. Pomiędzy horrorem i nadzieją. 1999–2002 143
Literatura 154
ROZDZIAŁ III. Romana Opałki "droga do nieskończonoŚci" w krytyce amerykańskiej. 1984 – ∞ 157
1. Obrazy liczone – anachronizm zamierzony 161
2. Pragmatyzm irracjonalny. 1989 – ∞ 166
2.1. Konceptualizm emocjonalny – fuga jednego życia 167
2.2. Dzieło jako zobowiązanie moralne 170
3. życie-dzieło i zakład o życie. 1991 – ∞ 176
4. Malarz-filozof i czas odnaleziony w dziele. 1994 – ∞ 178
5. Kres, czyli osiągnięcie metafizycznego celu. 2000 – ∞ 185
Literatura 193
ROZDZIAŁ IV. Krzysztof Wodiczko – twórczość w dyskursie. Krytyka i autokrytyka – komentarz oraz autokomentarz – wobec działańartysty 195
1. Strategie sztuki publicznej jako sztuki krytycznej. 1984–1986 201
1.1. "October" nr 38 – Douglas Crimp, Rosalyn Deutsche, Ewa Lajer-Burcharth. 1986 210
1.2. Architektura eksmitowanych: Krzysztof Wodiczko – Rosalyn Deutsche. 1986 218
1.3. Sztuka publiczna: pomniki na Union Square. The Homeless Projection. 1986 223
1.4. Projekcje bezdomnych – memento metropolii XX w. 1986 227
2. Krytyka odpowiedzialnoŚci moralnej. 1987 229
2.1. Projekcja nieruchomości w Hal Bromm Gallery w Nowym Jorku 230
2.2. Krytyka zaangażowana – zaangażowany artysta 233
3. Projekt pojazdu bezdomnego dla bezdomnych Nowego Jorku – "October". 1988 239
4. Projekcja na Hirshhorn Museum – symbole nieodczytane. 1989 248
5. Skończona wolność – leczyć rany, nie ukrywać. 1990 251
6. Pojazd Wodiczki, czyli absurdalizacja tradycji awangardy. 1991 254
7. Alien Staff (Laska tułacza). 1994–1996 274
8. Protezy Proroka – rzecznik obcego. 1999 285
9. "Hiroszima, moja miłość" – Hiroshima Projection. 1999–2000 291
Literatura 299
ROZDZIAŁ V. Zofia Kulik: "W 1984 zaczęłam mówić" 302
1. Pracownia Działań, Dokumentacji i Upowszechniania. (1971–1987) 302
2. "Zupełnie inni Polacy" – sztuka przeciw systemowi. 1987 305
3. Ciało w "ramach" systemu władzy. 1987–1990 311
4. Dwa dyskursy: psychologiczny i społeczny. 1992–1993 318
5. Historia jako archiwum pamięci. 1994 324
6. Pomiędzy Wschodem i Zachodem – pomiędzy przestrzenią i czasem. 1996 333
7. Nowa Historia – historia jednostki. 1997 337
Literatura 341
ROZDZIAŁ VI. Mirosław Bałka – intencja komunikacyjna artysty i intencja komunikacyjna krytyka. Zrozumieć dzieło albo "sztuko interpretuj się sama" 342
1. Figuracja – ciało uwikłane w narracje. 1985–1989 344
1.1. Nowa Sztuka z Polski. 1988/1989 350
2. Ku sublimacji formy. 1990–1992 352
2.1. Tytuł i autokomentarz 354
2.2. Relikt ciała – minimalizm antropomorfizujący 355
2.3. Puste miejsce – nowy paradygmat religijności 360
2.4. Minimalizm à rebours 363
2.5. Metafory transgresji 373
3. PrzestrzeńintymnoŚci. 1993 373
3.1. XLV Biennale w Wenecji w krytyce amerykańskiej – rzeźba poza historią 379
3.2. Sonsbeek’93 Sculpture Exhibition – Mirosława Bałki trylogia rzeźb 386
4. Autopersonalizacja przestrzeni/antropomorfizacja obiektów. 1994–1995 387
5. Melancholia abject art i intelektualizm minimalizmu. 1995 394
6. Sztuka w obliczu końca wieku. 1996 402
7. Uchwytność nieobecności. 1997 408
8. Trzy Strofy: Mirosław Bałka, Seamus Heaney, Robert Gober. 1999 412
9. Ślad, trop, cień– interwencja w pamięć. 2001–2002 416
Literatura 423
ROZDZIAŁ VII. Katarzyna Kozyra – "skandaliczna" relacja między cielesnością a tożsamością w amerykańskiej krytyce artystycznej 427
1. Widzialność – niewidzialność ciała. 1996–1997 428
2. Krytyk w poszukiwaniu prowokacji – sztuka krytyczna. 1999 432
3. XVLIII Biennale w Wenecji – furtka do galerii świata 435
3.1. Krytyczny dyskurs o tożsamości 436
3.2. Łaźnia Katarzyny Kozyry – sztuka na krańcach rozpaczy 439
4. Wideoinstalacja i body art końca wieku 441
5. Społeczeństwa konsumpcyjne w obiektywie "kamery sztuki". 2000 445
5.1. Wystawa w Berlinie – After the Wall 450
6. Wystawa w Nowym Jorku. 2002 453
6.1. Zamaskowana prawda – zamaskowana płeć 455
Literatura 461
ROZDZIAŁ VIII. Zbigniew Libera, Maciej Toporowicz, Piotr Uklański, czyli krytyka kultury masowej 463
1. Zbigniew Libera – krytyka współczesnej kultury wizualnej, krytyka ciała, krytyka władzy 464
1.1 Wokół wystawy Beyond Belief 470
1.2. Eroica w Guy McIntyre Gallery w Nowym Jorku. 1999 477
2. Libera, Uklański, Toporowicz w Jewish Museum w Nowym Jorku. 2002 482
2.1. Zbigniew Libera. Lego Obóz koncentracyjny 483
2.2. Krytyka amerykańska wobec wystawy Mirroring Evil 485
2.3. Sztuka i prowokacja – nowe pytania o pamięć Holocaustu 488
2.4. Maciej Toporowicz – Eternity 14, OBSESSION, ESCAPE 498
3. Linda Nochlin – krytyka fetyszyzowania tematu Holocaustu 503
4. Przeciw "złu", przeciw Mirroring Evil 518
4.1. Piotr Uklański – artysta Wschodu, polityki i kultury popularnej 519
Literatura 524
ZAKOŃCZENIE 526
BIBLIOGRAFIA 549
SPIS ILUSTRACJI 556
POLISH CONTEMPORARY ART IN AMERICAN ART CRITICISM IN 1984–2002. SELECTED TOPICS (SUMMARY) 558
OD REDAKCJI 561
