Marksizm a socjologia
Kazimierz Kelles-Kraus był nietuzinkową postacią na polskiej scenie politycznej końca XIX wieku. Marksista i patriota, naukowiec i polityk, zwolennik niepodległości Polski oraz idei socjalizmu, autor koncepcji, która godziła potrzeby narodu z międzynarodowym socjalizmem. Jego prace, choć z ducha marksistowskie, łączyły wątki pochodzące z teorii niemieckich idealistów, francuskiego pozytywizmu, a także współczesnej mu socjologii – "psychologii społecznej", tworzącej mosty między badaniem zachowań pojedynczych jednostek i całościowych systemów społecznych. Najbardziej oryginalny w myśli Kelles-Krauza wydaje się fakt, że w swojej analizie społeczeństwa konsekwentnie wychodził poza dogmaty
marksizmu, czerpiąc interpretację z innych szkół myśli.
W jego pracach bez trudu odnaleźć można oryginalne rozważania na temat powiązań materializmu ekonomicznego z koncepcjami Giambattisty Vica, Auguste'a Comte'a, Jean-Jacquesa Rousseau, nie mówiąc o Immanuelu Kancie czy wreszcie Georgu Wilhelmie Friedrichu Heglu. Niewątpliwie za jego szczytowe osiągnięcie w socjologii możemy uznać prawo retrospekcji przewrotowej, określające rolę przeszłości w formowaniu nowych idei społecznych. Intuicja socjologiczna kierowała go także w stronę innych, i dziś istotnych tematów – kreowania wyobraźni narodowej dla odgórnie przyjętych celów, konstrukcji tradycji w imię potrzeb teraźniejszości, kwestii normy i odchylenia w porządku społecznym – które doczekały się rozwinięcia w socjologii dopiero wiele lat, a czasem nawet wiele dekad, później.
Wyprzedzając swój czas, w swoich badaniach Kelles-Kraus widział jednostki jako aktywnie kształtujące
porządek społeczny, który sam podlega ciągłym zmianom. Mimo, że punktem odniesienia dla jego obserwacji była rzeczywistość końca XIX wieku, pod wieloma względami zagadnienia, które podejmuje, wciąż nie tracą aktualności.
Wpływ polskiej myśli społecznej oraz humanistyki XIX i pierwszej połowy XX wieku na kształtowanie się nowoczesnego społeczeństwa polskiego, rozwój tożsamości narodowej oraz refleksje nad państwem i narodem, wydaje się trudny do przecenienia. Głównym celem serii jest nakreślenie genealogii idei, które kształtowały polską historię w XIX i XX wieku.
Autorzy starają się przybliżyć trzy główne nurty myśli polityczno-społecznej lat 1815-1939: polskiego pozytywizmu politycznego, krakowskiego konserwatyzmu i postępowego nurtu lewicowego. Jednocześnie wskazują związki między spuścizną intelektualną tego okresu i współczesną kulturą polską.
Każdy tom otwiera esej wprowadzający, który zawiera biografię autora i umieszcza jego twórczość na tle rozwoju myśli humanistycznej epoki. Teksty stanowiące zasadniczą część każdego tomu zostały opatrzone przypisami i komentarzami redaktorów naukowych. Całość zamyka bibliografia prac i opracowań krytycznych na temat twórczości autora.
*********
Marxism and sociology. Selected writings
Selection of the writings of Kazimierz Kelles-Kraus (1872-1905), philosopher, sociologist, writer and pedagogue, author of a concept that reconciled the needs of the nation with international socialism. His works, although Marxist in spirit, combined themes from the theories of German idealists, French positivism, and sociology of his times - "
social psychology", building bridges between the study of behavior of individuals and holistic social systems.
Helena Chmielewska-Szlajfer, Kazimierz Kelles-Krauz. O relacji między praktyką a ideą i zmianie dziejowej bez celu 7
Marsizm a socjologia. Wybór pism 33
Socjologiczne prawo retrospekcji 35
Wiek złoty, stan natury i rozwój w sprzecznościach 61
Comtyzm i marksizm 90
Rzut oka na rozwój socjologii w XIX wieku 106
Kryzys marksizmu 131
Czym jest materializm ekonomiczny? 155
Kilka głównych zasad rozwoju sztuki (fragment) 178
Psychiatria i nauka o ideach (fragment) 196
Dialektyka społeczna w filozofii Vica 211
Bibliografia 227
Indeks nazwisk 237
