WIADOMOŚĆ OD CESARZA. Pojęcie prawa w teorii analitycznej i postanalitycznej
Autor niezwykle kompetentnie, w formie eseju, omawia filozoficzne założenia analizy prawa. Rekonstruuje filozofię analityczną na dwa sposoby: przedstawiając historię instytucji zaangażowanych w tworzenie dzieł zaliczanych do tego nurtu (podejście historyczno-instytucjonalne), a także poszukując minimum założeń podzielanych przez jego przedstawicieli (podejście epistemiczno-metodologiczne). Analizę tę należy uznać za przedsięwzięcie pionierskie w polskiej literaturze prawniczej. Ostatecznie o przyszłości polskiej filozofii analitycznej zadecyduje, zdaniem Autora, rozstrzygnięcie sporu między fundacjonalizmem i antyfundacjonalizmem. Zaletą odrzucenia fundacjonalizmu jest oparcie pojęcia znaczenia na kontekście społecznym oraz politycznym, w którym używany jest język. Takie ujmowanie prawa wykracza poza poziom lingwistyczny i zwraca się ku życiu społecznemu. Język i prawo okazują się działaniem społecznym. Dzięki niezwykłej pomysłowości badawczej i erudycji Michała Stambulskiego jego rozważania dostarczają czytelnikowi wielkiej satysfakcji
Marek Zirk-Sadowski, profesor nauk prawnych, kierownik Katedry Teorii i Filozofii Prawa Uniwersytetu Łódzkiego, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
W podjętych rozważaniach Autorowi wciąż towarzyszy główna teza pracy – kontrowersyjna, choć moim zdaniem prawdziwa – że tradycyjna formuła analitycznej teorii prawa wyczerpała swój potencjał i należy poszukiwać nowego spojrzenia, które mogłoby przezwyciężyć jej ograniczenia. Michał Stambulski zasadnie przekonuje, że tradycyjna teoria analityczna jest jak kojot z kreskówki, który, goniąc strusia, wpada w przepaść i nawet tego nie zauważa. Jeszcze przez jakiś czas biegnie w powietrzu, lecz kiedy tylko orientuje się, że stracił grunt pod nogami, zaczyna spadać.
Uważam, że w dzisiejszej tzw. wojnie o państwo prawa próby obrony dorobku „ancien regime’u” przy pomocy argumentów ze starego świata (kompleks pozytywizmu i liberalnej metafizyki) są skazane na porażkę. Polityczność dawnych rozwiązań jest zbyt oczywista, by można było skutecznie przekonać audytorium, że nie jest ona problemem. Teoria postanalityczna wydaje się w tym kontekście potencjalnie bardziej użyteczna i chwytliwa.
Adam Sulikowski, profesor nauk prawnych, specjalista w zakresie prawa konstytucyjnego i teorii prawa, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego
Michał Stambulski — doktor nauk prawnych, post-doc na Uniwersytecie Erazma w Rotterdamie, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz dyrektor wykonawczy w Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor kilkudziesięciu publikacji z zakresu teorii i filozofii prawa oraz interwencji medialnych. Jego zainteresowania naukowe obejmują kwestię polityczności prawa, w szczególności problemy z zakresu ontologii i estetyki prawa, konstytucjonalizmu oraz edukacji prawniczej.
Seria Prawo i Teoria Prawnicza
Seria wydawnicza zainicjowana w Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Celem serii jest konfrontowanie wiedzy prawniczej z jej politycznymi i społecznymi podstawami. Prawo jest wielowymiarową praktyką społeczną, w której ogląd prawniczy jest uprzywilejowany, lecz nie jedyny. Dlatego, nawiązując do współczesnych dyskusji filozoficznych i politycznych, autorzy i autorki książek publikowanych w serii dążą do poszerzenia granic wyobraźni prawniczej w duchu demokratycznego pluralizmu.
Spis treści
Wstęp 9
Rozdział I. Zwrot lingwistyczny 19
1. Filozofia kontynentalna a analityczna 19
2. Określenia filozofii analitycznej 27
3. Cel – przezwyciężenie psychologizmu i idealizmu 36
4. Metoda – analiza pojęć 44
5. Dwa ujęcia języka 50
6. Filozofia postanalityczna 60
Rozdział II. Konteksty i inspiracje 73
1. Specyfika polskiej filozofii i prawoznawstwa 73
2. Szkoła lwowsko-warszawska 82
3. Naturalizm metodologiczny 89
4. Analiza jako metoda prawoznawstwa 92
Rozdział III. Analityczna teoria prawa w Polsce 101
1. Cel, metoda oraz styl teorii analitycznej 101
2. Język prawny a język prawniczy 115
3. Tekst a norma prawna 129
4. Teorie wykładni 137
5. Pojęcie prawa w teorii analitycznej 148
Rozdział IV. Wyzwania analitycznej teorii prawa 157
1. Praktyka prawnicza 157
2. Polityczność i interpretacja konstytucji 166
3. Edukacja prawnicza 183
4. Koniec analitycznej teorii prawa? 191
Rozdział V. W stronę postanalitycznej teorii prawa 203
1. Antyfundacjonalizm a teoria prawa 203
2. Postpozytywizm 206
3. Juryscentryzm 218
4. Pragmatyczna teoria prawa 230
5. Co może dać nauce prawa postanalityczność? 240
Zakończenie 257
Podziękowania 263
Literatura 265
