Biomedyczne podstawy rozwoju i edukacji
Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania to podręcznik stanowiący kompendium wiedzy na temat:
- Rozwoju biologicznego człowieka. Czytelnik znajdzie tu charakterystykę rozwoju fizycznego, motorycznego oraz psychicznego i psychoseksualnego człowieka. W tej części opisano także potrzeby biologiczne człowieka i sposoby ich zaspokajania, opisano przebieg rytmów biologicznych.
- Zdrowia i wybranych problemów zdrowotnych dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Autorzy przedstawili tu zagadnienia zdrowia oraz czynników je warunkujących, scharakteryzowali sytuację zdrowotną dzieci i młodzieży, opisali wybrane problemy zdrowotne na wczesnych etapach życia oraz możliwości podejmowania działań profilaktycznych.
- Stanu zdrowia oraz ochrony i promocji zdrowia nauczycieli. W tej części podano charakterystykę społeczno-demograficzną nauczycieli w Polsce oraz specyficzne wyzwania i zagrożenia dla zdrowia, które wiążą się z wykonywaniem tego zawodu. Szczegółowo opisano wybrane problemy zdrowia fizycznego i psychicznego oraz działania podejmowane dla ochrony i promocji zdrowia nauczycieli.
- Środowiska i organizacji pracy szkoły. Autorzy opisali w tej części środowisko społeczne szkoły, wybrane elementy środowiska fizycznego oraz organizację pracy i życia szkoły w tych aspektach, które mają związek ze zdrowiem.
- Profilaktyki oraz promocji zdrowia w szkole i przedszkolu. Ostatnią część podręcznika poświęcono możliwościom przeciwdziałania problemom zdrowotnym i zachowaniom ryzykownym dzieci i młodzieży oraz działaniom w zakresie promocji zdrowia, w tym tworzeniu przedszkola i szkoły promującej zdrowie.
Zagadnienia biomedyczne są od kilkudziesięciu lat ważnym elementem interdyscyplinarnego kształcenia studentów pedagogiki i kierunków nauczycielskich na różnych wydziałach uczelni wyższych i do nich ten podręcznik jest adresowany przede wszystkim. Może być on również przydatny nauczycielom, pedagogom i innym osobom pracującym z dziećmi i młodzieżą, rodzicom uczniów i wychowanków oraz twórcom polityki edukacyjnej. Mamy nadzieję, że przygotowaliśmy podręcznik do studiowania i wykorzystania w przyszłej i obecnej pracy zawodowej, a także w codziennym życiu.
Chcielibyśmy, aby zawarte w podręczniku informacje i praktyczne wskazówki pomogły Czytelnikom lepiej poznać i zrozumieć biomedyczne kwestie związane z funkcjonowaniem dzieci i młodzieży. Ważne jest dla nas także, aby pozwoliły im one lepiej poznać siebie, swój organizm/ciało i jego rozwój w poszczególnych okresach życia, skłoniły do refleksji nad własnym zdrowiem i dbałością o nie, umożliwiły identyfikację własnych problemów zdrowotnych i poszukiwanie skutecznych sposobów ich rozwiązania.
Z tekstu
Nowoczesny, świetnie przygotowany podręcznik w swym założeniu obejmuje najistotniejsze uwarunkowania rozwojowe, zdrowotne i społeczne edukacji dzieci i młodzieży, a także ochronę i promocję zdrowia nauczycieli. Ważnym elementem są też zdrowotne aspekty środowiska szkoły (w tym jej klimat społeczny) oraz organizacja procesu nauczania.
Podręcznik ten może być wartościową lekturą dla praktykujących nauczycieli i pedagogów, nie tylko w szkole, lecz także w ośrodkach pracy pozalekcyjnej dla dzieci i młodzieży, a także w świetlicach środowiskowych. Interesujące treści znajdą w nim także socjolodzy, pracownicy socjalni i pracownicy szeroko pojętego zdrowia publicznego.
Z recenzji dr hab. n. med. prof. IMiD Anny Oblacińskiej
Przedmowa 11
Historia kształcenia pedagogów i nauczycieli w zakresie zagadnień biomedycznych Barbara Woynarowska 13
CZĘŚĆ I
ROZWÓJ BIOLOGICZNY CZŁOWIEKA
Rozdział 1. Rozwój osobniczy człowieka – podstawowe pojęcia Barbara Woynarowska 21
1.1. Sfery rozwoju i ich wzajemny związek 22
1.2. Etapy w rozwoju osobniczym 23
1.3. Dymorfizm płciowy 24
Rozdział 2. Rozwój fizyczny Barbara Woynarowska 27
2.1. Procesy w rozwoju fizycznym 28
2.2. Czynniki wpływające na rozwój fizyczny 32
2.2.1. Genetyczne czynniki rozwoju fizycznego 33
2.2.2. Środowiskowe czynniki rozwoju fizycznego 34
2.3. Metody oceny rozwoju fizycznego 36
2.3.1. Ocena wzrastania 36
2.3.2. Ocena różnicowania 39
2.3.3. Ocena dojrzewania 39
2.4. Wiek rozwojowy i tendencje przemian w rozwoju fizycznym 41
2.5. Najczęstsze zaburzenia w rozwoju fizycznym dzieci i młodzieży 45
Rozdział 3. Rozwój motoryczny Barbara Woynarowska 51
3.1. Podstawowe pojęcia 51
3.2. Przebieg rozwoju motorycznego w ontogenezie 53
3.3. Czynniki wpływające na rozwój motoryczny 54
3.4. Metody oceny rozwoju motorycznego 56
3.5. Tendencje przemian sprawności fizycznej 58
Rozdział 4. Charakterystyka rozwoju fizycznego i motorycznego oraz potrzeby biologiczne w poszczególnych okresach życia człowieka Barbara Woynarowska 61
4.1. Okres prenatalny 61
4.2. Wczesne dzieciństwo 68
4.2.1. Okres noworodkowy 68
4.2.2. Okres niemowlęcy 71
4.2.3. Okres poniemowlęcy 74
4.3. Średnie i późne dzieciństwo 76
4.3.1. Okres przedszkolny 76
4.3.2. Młodszy wiek szkolny 79
4.4. Okres adolescencji 81
4.4.1. Okres dojrzewania płciowego 81
4.4.2. Okres młodzieńczy 87
4.5. Okres dorosłości 89
4.5.1. Wczesna i średnia dorosłość 89
4.5.2. Późna dorosłość – starzenie się i starość 90
Rozdział 5. Rozwój psychoseksualny Zbigniew Izdebski 97
5.1. Podstawowe pojęcia 98
5.2. Przebieg rozwoju psychoseksualnego 102
5.3. Biologiczne, psychiczne i społeczno-kulturowe uwarunkowania rozwoju seksualnego 106
5.4. Zachowania seksualne w dzieciństwie i w okresie dojrzewania 110
5.5. Ryzykowne zachowania seksualne młodzieży i zapobieganie im 115
5.6. Zaburzenia i problemy seksualne w dzieciństwie i młodości 118
Rozdział 6. Wybrane układy i funkcje organizmu człowieka ważne dla procesów uczenia się Anna Kowalewska 125
6.1. Układ nerwowy 126
6.1.1. Wybrane informacje o budowie i funkcji układu nerwowego 126
6.1.2. Zmiany w układzie nerwowym w różnych okresach rozwoju ontogenetycznego 133
6.2. Narządy zmysłów 137
6.2.1. Zmysł dotyku, zmysł równowagi i propriocepcja 139
6.2.2. Układ wzrokowy, jego budowa, funkcja i rozwój 140
6.2.3. Układ słuchowy, jego budowa, funkcja i rozwój 142
6.3. Fizjologiczne podłoże emocji 144
6.3.1. Rodzaje emocji 144
6.3.2. Składniki emocji 145
6.3.3. Przetwarzanie emocji 145
6.3.4. Rozwój mózgowego systemu regulacji emocji 146
6.4. Fizjologiczny mechanizm reakcji stresowej i wpływ stresu na zdrowie oraz zdolność do uczenia się 147
6.4.1. Reakcja stresowa 148
6.4.2. Holistyczna reakcja na stres 150
6.4.3. Wpływ stresu na zdrowie 151
6.4.4. Wpływ stresu na zdolność do uczenia się 154
6.5. Biologiczne mechanizmy procesu uczenia się 155
6.5.1. Rozwój i rodzaje uczenia się 155
6.5.2. Pamięć 156
6.5.3. Biologiczne uwarunkowania dysleksji rozwojowej 159
Rozdział 7. Podstawowe potrzeby biologiczne człowieka i sposoby ich zaspokajania 163
7.1. Żywienie Anna Kowalewska 164
7.1.1. Podstawowe pojęcia 165
7.1.2. Regulacja pobierania pokarmu 166
7.1.3. Zasady racjonalnego żywienia 167
7.1.4. Związek między żywieniem, zdrowiem i dyspozycją do uczenia się 174
7.2. Aktywność fizyczna Barbara Woynarowska 175
7.2.1. Funkcje aktywności fizycznej w różnych okresach życia 176
7.2.2. Zmiany aktywności fizycznej w ontogenezie i czynniki ją warunkujące 176
7.2.3. Zalecany poziom aktywności fizycznej 178
7.2.4. Niedostatki aktywności fizycznej u dzieci i młodzieży – przyczyny i skutki 180
7.3. Zachowanie odpowiedniego rytmu pracy i odpoczynku Barbara Woynarowska 182
7.3.1. Rytmy biologiczne 182
7.3.2. Praca, zmęczenie, odpoczynek 184
7.3.3. Sen 188
7.4. Ochrona przed szkodliwymi dla rozwoju i zdrowia czynnikami środowiskowymi 192
7.4.1. Ochrona przed zanieczyszczeniami powietrza atmosferycznego Barbara Woynarowska 192
7.4.2. Ochrona przed nadmiernym nasłonecznieniem Barbara Woynarowska 194
7.4.3. Ochrona przed hałasem Barbara Woynarowska 197
7.4.4. Ochrona przed chorobami zakaźnymi Anna Kowalewska 199
CZĘŚĆ II
ZDROWIE I WYBRANE PROBLEMY ZDROWOTNE DZIECI I MłODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM
Rozdział 1. Zdrowie i czynniki je warunkujące Barbara Woynarowska 209
1.1. Definiowanie zdrowia i holistyczne podejście do zdrowia 210
1.2. Mierniki zdrowia i czynniki je warunkujące 213
1.3. Związki między zdrowiem i edukacją 217
Rozdział 2. Sytuacja zdrowotna dzieci i młodzieży Barbara Woynarowska 221
2.1. Zdrowie młodzieży w jej subiektywnej ocenie 222
2.2. Zachowania zdrowotne młodzieży 223
2.3. Główne problemy zdrowotne dzieci i młodzieży 225
Rozdział 3. Wybrane problemy zdrowotne dzieci i młodzieży w wieku szkolnym i sposoby zapobiegania im 231
3.1. Wypadki i urazy Barbara Woynarowska 231
3.2. Zaburzenia zdrowia psychicznego Barbara Woynarowska 234
3.2.1. Częstość występowania zaburzeń zdrowia psychicznego u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym 235
3.2.2. Wybrane zaburzenia zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w wieku szkolnym 235
3.3. Choroby przewlekłe Barbara Woynarowska 242
3.4. Używanie substancji psychoaktywnych Anna Kowalewska 248
Rozdział 4. Wczesne zapobieganie wybranym chorobom przewlekłym ujawniającym się u dorosłych Barbara Woynarowska 259
4.1. Zapobieganie przedwczesnemu rozwojowi miażdżycy 259
4.2. Wczesne zapobieganie osteoporozie 262
4.3. Wczesne zapobieganie rakowi szyjki macicy 266
Rozdział 5. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami Barbara Woynarowska 269
CZĘŚĆ III
NAUCZYCIELE – ICH ZDROWIE, JEGO OCHRONA I PROMOCjA
Rozdział 1. Sytuacja demograficzno-społeczna nauczycieli w Polsce Magdalena Woynarowska, Barbara Woynarowska 277
Rozdział 2. Czynniki ryzyka dla zdrowia i czynniki chroniące w zawodzie nauczyciela Magdalena Woynarowska, Barbara Woynarowska 281
Rozdział 3. Wybrane problemy zdrowia fizycznego i psychicznego nauczycieli Magdalena Woynarowska, Barbara Woynarowska 285
3.1. Zaburzenia zdrowia fizycznego nauczycieli 286
3.2. Kondycja psychiczna i problemy zdrowia psychicznego nauczycieli 288
3.3. Zespół wypalenia zawodowego 290
3.4. Zachowania zdrowotne nauczycieli 292
Rozdział 4. Działania dla ochrony i promocji zdrowia nauczycieli Magdalena Woynarowska, Barbara Woynarowska 295
4.1. Ochrona zdrowia nauczycieli 296
4.2. Promocja zdrowia nauczycieli 297
CZĘŚĆ IV
ŚRODOWISKO I ORGANIZACjA PRACY SZKOŁY
Rozdział 1. Środowisko społeczne szkoły Barbara Woynarowska 303
Rozdział 2. Wybrane elementy środowiska fizycznego szkoły Barbara Woynarowska 307
2.1. Budynek, jego pomieszczenia i teren szkoły 308
2.2. Warunki sanitarno-higieniczne 309
2.3. Mikroklimat i oświetlenie 310
2.4. Meble szkolne 312
2.5. Ograniczanie hałasu w szkole 316
2.6. Zabezpieczenie przed wypadkami i urazami 318
Rozdział 3. Aspekty zdrowotne organizacji pracy i życia szkoły Barbara Woynarowska 323
3.1. Rozkład i organizacja lekcji 323
3.2. Przerwy międzylekcyjne 325
3.3. Żywienie w szkole 325
3.4. Warunki i organizacja aktywności fizycznej w szkole 327
CZĘŚĆ V
PROFILAKTYKA PROBLEMÓW ZDROWOTNYCH I ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH
I PROMOCjA ZDROWIA W SZKOLE I PRZEDSZKOLU
Rozdział 1. Profilaktyka chorób, problemów zdrowotnych i zachowań ryzykownych dla zdrowia w szkole Barbara Woynarowska, Magdalena Woynarowska 333
1.1. Profilaktyka i jej poziomy 333
1.2. Działania profilaktyczne w szkole 335
Rozdział 2. Promocja zdrowia w szkole i przedszkolu Barbara Woynarowska, Magdalena Woynarowska 337
2.1. Koncepcja promocji zdrowia 337
2.2. Promocja zdrowia w szkole 339
2.3. Szkoła promująca zdrowie 340
2.3.1. Historia rozwoju szkoły promującej zdrowie w europie i w Polsce 341
2.3.2. Definicja, standardy i model szkoły promującej zdrowie w Polsce 343
2.4. Przedszkole promujące zdrowie 345
2.4.1. Prace nad koncepcją przedszkola promującego zdrowie w Polsce 345
2.4.2. Definicja, standardy i model przedszkola promującego zdrowie w Polsce 346
Aneks 351
Słownik terminów używanych w rekomendacjach WHO 361
Bibliografia 363
Indeks nazwisk 379
Indeks rzeczowy 385
O Autorach 395
Strony 11-17_REP.pdf(pdf)
124 KB
