Edukacja europejska - od wielokulturowości do międzykulturowości
Książka ukazuje problemy edukacji europejskiej w perspektywie zróżnicowania kulturowego. Wykorzystane w niej źródła pochodzą przede wszystkim z obszaru francuskojęzycznego. Jej przedmiotem są koncepcje edukacji europejskiej, głównie te, które mają na celu wspieranie integracji społeczno-kulturowej, zawierają treści dotyczące tożsamości, obywatelskości i wspólnotowości europejskiej oraz zakładają formalną i nieformalną współpracę międzynarodową w dziedzinie edukacji.
Autor podejmuje m.in. kwestie komunikacji, dyskryminacji i integracji kultur, wyróżnianych na podstawie narodowości, rasy, płci, religii, orientacji seksualnej, sytuacji socjalnej. Najistotniejsze kategorie pojęciowe to: Inni i Obcy, wielokulturowość, międzykulturowość, pogranicze oraz edukacja wielokulturowa, międzykulturowa, regionalna i obywatelska.
Wielostronne przedstawienie okoliczności integracji europejskiej, związanych z nią zagadnień edukacyjnych, spis około 200 instytucji i organizacji międzynarodowych oraz zamieszczenie bogatego wyboru literatury przedmiotu czynią z książki swoisty przewodnik, przydatny badaczom problematyki europejskiej, nauczycielom, uczniom i studentom oraz osobom zainteresowanym zróżnicowaniem kulturowym w różnych kontekstach.
Wstęp 9
1. Założenia metodologiczne 15
1.1. Przedmiot i cele badań 15
1.2. Charakterystyka procedury badawczej i problemy badawcze 17
2. Zróżnicowanie kulturowe a edukacja 25
2.1. Zróżnicowanie kulturowe 37
2.1.1. Wielokulturowość 41
2.1.2. Międzykulturowość 46
2.1.3. Granice i pogranicza 56
2.2. Edukacja w warunkach zróżnicowania kulturowego 65
2.2.1. Edukacja wielokulturowa 68
2.2.2. Edukacja międzykulturowa 76
2.2.3. Edukacja regionalna 90
2.2.4. Edukacja obywatelska 102
2.2.5. Człowiek pogranicza i tożsamość międzykulturowa 108
2.3. Pedagogika międzykulturowa – od pedagogii do poddyscypliny pedagogicznej 116
3. Okoliczności powstania koncepcji edukacji europejskiej 127
3.1. Tożsamość i kultura europejska 127
3.2. Źródła zróżnicowania społeczeństw Europy 132
3.3. Następstwa zróżnicowania społeczeństw Europy 153
3.4. Historyczne przesłanki i perspektywy społeczno-kulturowej integracji europejskiej 157
3.5. Szkoła w Europie wobec problemów zróżnicowania kulturowego 180
4. Zróżnicowanie kulturowe europejskiego kręgu kultury francuskiej a edukacja 193
4.1. Społeczność frankofońska w Europie 193
4.2. Zróżnicowanie kulturowe społeczeństwa francuskiego 199
4.2.1. Współczesna tożsamość mieszkańców Francji 201
4.2.2. Społeczne następstwa zróżnicowania kulturowego 207
4.3. Oświata francuska wobec problemów zróżnicowania kulturowego 227
4.3.1. Zasada świeckości oświaty 235
5. Problemy edukacji w działalności europejskich instytucji i organizacji międzynarodowych 247
5.1. UNESCO 250
5.2. Rada Europy 255
5.3. Unia Europejska 262
5.4. Inne instytucje i organizacje 270
5.5. Współpraca europejska w dziedzinie pedagogiki międzykulturowej 279
6. Ideologiczne i aksjologiczne podstawy koncepcji edukacji europejskiej 289
6.1. Podstawy ideologiczne – europejski wymiar edukacji 289
6.2. Podstawy aksjologiczne 298
7. Typologia koncepcji edukacji europejskiej 309
7.1. Kryterium I – usytuowanie w kontekście etnicznym, narodowym lub ponadnarodowym 311
7.2. Kryterium II – usytuowanie w ideologii społecznej właściwej środowisku 312
7.3. Kryterium III – usytuowanie w określonym obszarze aktywności społecznej 313
7.4. Kryterium IV – uprzywilejowanie i preferowanie określonych rozwiązań metodycznych 315
7.5. Kryterium V – aktualność, elastyczność, postępowość i zdolność dostosowania do zmieniających się okoliczności 317
8. Treści koncepcji edukacji europejskiej oraz cele i zadania realizujących je podmiotów 319
8.1. Koncepcje jednostkowo-rodzinne 323
8.2. Koncepcje lokalno-regionalne 327
8.3. Koncepcje narodowo-państwowe 333
8.4. Koncepcje ponadnarodowe 337
9. Formy realizacji koncepcji edukacji europejskiej 341
9.1. Międzynarodowe programy instytucji i organizacji europejskich 341
9.2. Wymiany międzynarodowe osób 344
9.3. Współpraca przygraniczna i międzyregionalna 345
9.4. Języki obce i poszukiwanie języka międzynarodowego 348
9.5. Multimedialne środki komunikowania 351
9.6. Integracja z Innymi i Obcymi 356
9.7. Przeciwdziałanie wykluczaniu, marginalizacji oraz agresji wobec Innych i Obcych 360
9.8. Kultura, sztuka i wspólne dziedzictwo cywilizacyjne 364
9.9. Inicjatywy sportowe 369
10. Problemy i perspektywy realizacji koncepcji edukacji europejskiej 373
10.1. Niejasność idei europejskiego wymiaru edukacji 373
10.2. Banalizacja i folkloryzacja zróżnicowania kulturowego 377
10.3. Nieuwzględnianie efektu pogranicza 378
10.4. Napięcia w sferze religijnej i światopoglądowej 380
10.5. Stereotypowe treści materiałów dydaktycznych 383
10.6. Sprzeczności między założeniami a realizacją koncepcji edukacji 384
10.7. Ukryty program polityki oświatowej 388
10.8. Wielość paradygmatów refleksji pedagogicznej i praktyki edukacyjnej 390
10.9. Poszukiwanie wartości uniwersalnych 396
10.10. Różnice w pojmowaniu obywatelskości i edukacji obywatelskiej 398
10.11. Problemy w nauczaniu języków obcych 399
10.12. Dominacja języka angielskiego w polityce oświatowej
