Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej
Książka obejmuje 25 lat współpracy Autorów na rzecz dyskursu krytycznego o publicznej misji edukacji, wieńcząc jubileusz 20-lecia Oficyny Wydawniczej „Impuls”
Henry A. Giroux :
Jestem ogromnie zobowiązany i wdzięczny za to, że moje prace są czytane w Polsce, i głęboko doceniam – oraz jestem poruszony przez – naród polski za jego nieustającą siłę, odwagę i wytrwałość w walce o sprawiedliwość, wolność i godność ludzką. Jestem zaszczycony faktem tłumaczenia moich prac na język polski i dziękuję mojemu przyjacielowi Lechowi Witkowskiemu za tę możliwość publikacji.
Lech Witkowski :
Mam głęboką nadzieję, że inicjatywą tej publikacji umożliwię bardziej intensywny kontakt polskich pedagogów z przenikliwością poznawczą, determinacją intelektualną i szlachetną postawą duchową i profesjonalizmem akademickim znakomitego uczonego amerykańskiego i humanisty – Henry’ego Armanda Giroux .
Możliwość kontaktu z jego tekstami od lat 80., przez stan wojenny i dalej, a zwłaszcza osobiste poznanie go, dostarczyły mi wielu inspiracji i radości, które niniejsza książka dokumentuje i nią też staram się spłacić przyjacielski dług wdzięczności intelektualnej młodszego kolegi akademickiego, otwierając tę przestrzeń dla kolejnych pokoleń polskich pedagogów.
Podziękowania od Autorów 13
Zbigniew Kwieciński Przedmowa: dyskurs konieczny 17
Henry A. Giroux, Lech Witkowski 21
Wstęp 21
O wzajemnych kontaktach 21
O zamyśle książki 26
O nas samych 27
Część I. Próba bilansu i nowego otwarcia 36
Lech Witkowski O stanie i problemach recepcji amerykańskiej pedagogiki radykalnej w Polsce. Próba świadectwa osobistego i refl eksji o „doświadczeniu pokoleniowym” 37
Wstęp i teza: jest inna pedagogika – pedagogika jest inna 37
O (po)wadze spotkania z Henrym A. Giroux 39
O oporze i odporze recepcyjnym: przykład polski i niemiecki 44
Przejawy otwarcia w Polsce: cztery fale recepcji 49
O naszej inicjacji pokoleniowej 52
Spór o zakres pedagogiki radykalnej 56
O obosieczności etykietek dla pedagogiki: przykład alternatywności 60
Zakończenie: pytanie o minimum radykalności i filozoficzności 62
Rozmowy: O wyzwaniach, marzeniach i uczelniach 67
Edukacja wobec wyzwania demokracji. Rozmowa Lecha Witkowskiego z Henrym A. Giroux 67
Marzenia o edukacji radykalnej. Wywiad Bernarda Murchlanda z Henrym A. Giroux 81
Czy jest miejsce dla pedagogiki krytycznej na uniwersytecie? Manuela Guilherme rozmawia z Henrym A. Giroux 96
Część II. Od reprodukcji, przez troskę o tożsamość, ideę pogranicza i walkę o media po odzyskiwanie uniwersytetu 110
Henry A. Giroux Reprodukcja. Opór i akomodacja 111
Podsumowanie przeglądu i krytyki teorii reprodukcji społecznej 111
Teorie reprodukcji kulturowej 112
Pierre Bourdieu 112
Basil Bernstein 120
Poza teorie reprodukcji społecznej i kulturowej 122
W stronę teorii oporu 133
Henry A. Giroux W kierunku nowej sfery publicznej 139
Henry A. Giroux Teoria krytyczna i racjonalność w edukacji obywatelskiej 149
Wstęp 149
Teoretyczne podstawy w teorii i praktyce edukacji 153
Racjonalność 153
Pole problemowe 154
Ideologia amerykańska 154
Społeczna i kulturowa reprodukcja w szkołach 155
Dominująca racjonalność 156
Trzy typy racjonalności 158
Racjonalność techniczna 158
Racjonalność techniczna i edukacja obywatelska 159
Racjonalność hermeneutyczna 165
Racjonalność emancypacyjna 172
Racjonalność emancypacyjna a edukacja obywatelska 173
Uwagi do teorii edukacji obywatelskiej 174
Zmieniające się społeczeństwo 174
Świadomość nauczycielska 175
Pedagogika klasy szkolnej a edukacja obywatelska 182
Paulo Freire, Henry A. Giroux Edukacja, polityka i ideologia 185
Edukacja i „prawe towarzystwo”: lata 70. 187
Nowe kierunki w latach 80. 188
Konserwatywne, liberalne i radykalne recepty na oświatę 190
Konserwatyści 191
Liberałowie 193
Radykałowie 194
Którędy do amerykańskich marzeń? 197
A co z przyszłością? 199
Henry A. Giroux Wobec wyzwań tożsamości i różnicy (poza dyskurs edukacji wielokulturowej) 201
Neokonserwatyzm i polityka tożsamości 206
Trudności z różnicą 211
W stronę polityki artykulacji 214
Zakończenie 216
Henry A. Giroux Pedagogia pogranicza w wieku postmodernizmu 221
Wstęp 221
Pedagogia pogranicza: wprowadzenie 226
Pedagogia pogranicza jako kontrtekst 227
Pedagogia pogranicza oraz praktyka pamięci społecznej 231
Pedagogia pogranicza i polityka [wobec] różnicy 236
Henry A. Giroux, Peter L. McLaren America 2000 i polityka wymazywania: demokracja i różnice kulturowe w oblężeniu 243
Wstęp 243
Opakowując przyszłość 246
Polityka wyboru 247
Testowanie i normy analfabetyczne 251
Nauczyciele jako cyborgi 254
Ameryka 2000 i polityka wymazywania 256
Henry A. Giroux Odzyskiwanie uniwersytetu jako demokratycznej sfery publicznej (by to, co pedagogiczne, było bardziej polityczne) 265
Reklamacja tego, co publiczne w pracy akademickiej 270
Rzucanie wyzwania kompleksowi militarno-przemysłowo-akademickiemu 272
Henry A. Giroux Naga pedagogia i przekleństwo neoliberalizmu: przemyśleć edukację wyższą jako praktykę wolności 281
Wstęp 281
Pytanie o pedagogikę i odzyskiwanie uniwersytetu 287
Przemyśleć dzieło Paulo Freirego 292
Część III. O radykalizacji dyskursu: od kolonizacji podmiotu i rytualizacji edukacyjnej po wyzwanie autorytetu 300
Lech Witkowski Radykalne wizje podmiotu w dramacie współczesności 301
Podmiotowość i tożsamość człowieka (wobec modelu ameby) 302
Jak istnieje podmiot edukacji? Kres przejrzystości i scentrowania 310
O postnowoczesnym wyjałowieniu podmiotowości (wymuszenie schizofreniczne i upadek kanonów uniwersalności) 315
Problem kolonizacji „świata życia” (dławienie alienacji anomią kultury masowej) 319
W kręgu „posthumanistycznego” rozumienia człowieka (przeciw skłonności do autodestrukcji) 326
Lech Witkowski Szkoła i walka o sferę publiczną 329
Lech Witkowski W kręgu pedagogiki radykalnej (dekonstrukcja – walka – etyczność) 337
Wstęp 337
Dekonstrukcyjny trop w pedagogice radykalnej 339
Walka w kulturze 349
Edukacja wobec fenomenu kolonizacji „świata życia” 349
Edukacja a walka polityczna 354
O publicznym uwikłaniu szkoły 361
Wyzwanie etyczności 364
O wyzwaniu prawicy społecznej i etycznej bezsilności lewicy 364
Problem etyczności w teorii i praktyce edukacyjnej 368
Słowo o liberalizmie etycznym 375
Jak jest możliwa „radykalna etyka” w pedagogice krytycznej? 378
Lech Witkowski Wokół teorii i praktyki rytuałów szkolnych. Studium recenzyjne 385
Wstęp 385
O zjawisku rytualizacji: jego warunki, rodzaje i stany interakcji 386
O randze „antystruktury” oporu 394
Walka o ciało i „drama” 398
Zamiast zakończenia 401
Lech Witkowski Autorytet przeciw dominacji. Radykalna wizja autorytetu w pedagogice amerykańskiej (Larry Grossberg, Henry A. Giroux i Peter L. McLaren) 403
Wstęp 403
Cztery typy elitaryzmu i autorytetu w edukacji 405
Źródła walki o autorytet (w) edukacji 412
Autorytet między dominacją a hierarchią 413
Zadanie pracy wobec autorytetu 416
Autorytet i intelektualiści 419
Jak bronić autorytetu przed konserwatyzmem i liberalizmem? 421
Autorytet w perspektywie trójwymiarowej niewspółobecności 423
W stronę głosu jako przejawu autorytetu 426
Trzy sposoby widzenia kryzysu autorytetu 428
Od zysku z krytyki autorytetu do odzysku autorytetu (dla) krytyki 430
Peter L. McLaren o językowym i etycznym upełnomocnieniu do walki o autorytet 437
Edukacja jako walka o nowe oblicze autorytetu 442
Miejsca pierwodruku 449
Bibliografia 453
Posłowie 478
Tomasz Szkudlarek Po co nam dziś pedagogika krytyczna? 479
Aneks 490
Bogusław Śliwerski Pedagogika krytyczna widziana liberalnie Glossa do książki H.A. Giroux i L. Witkowskiego 491
Zbyszko Melosik Recenzja w trybie refl eksji na temat wpływu pedagogiki krytycznej na moją tożsamość naukową 505
Indeks nazwisk 513
Contents 521
