Eksperyment terenowy w psychologii społecznej
Złoty okres rozwoju psychologii społecznej przypada na lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte XX wieku. To z tego czasu pochodzą przełomowe odkrycia, które do dziś budzą gorące dyskusje i stanowią inspirację dla badaczy. Nieprzypadkowo jest to również okres największej popularności eksperymentu terenowego – metody badawczej, która dziś jest już używana coraz rzadziej.
Tomasz Grzyb analizuje status eksperymentu terenowego we współczesnej psychologii. Rozważa możliwości prowadzenia badań psychologicznych tą metodą z zachowaniem najwyższych standardów etycznych (problem świadomego uczestnictwa w badaniach, kwestia rejestracji przebiegu eksperymentu), porządkuje kwestie metodologiczne, które należy wziąć pod uwagę, planując badania eksperymentalne (m.in. operacjonalizacja zmiennych, doprecyzowanie procedur, szkolenie pomocników eksperymentatora). Osobny rozdział Autor poświęca możliwościom publikacji wyników badań eksperymentalnych w liczących się periodykach – a więc de facto statusowi uzyskiwanych tą drogą danych we współczesnej psychologii społecznej.
Psychologowie-badacze znajdą w tej książce praktyczne wskazówki dotyczące realizacji eksperymentów terenowych oraz doniesienia z najbardziej znaczących w psychologii społecznej badań realizowanych metodą eksperymentu terenowego. Tomasz Grzyb przekonuje, że mimo nieco bardziej skomplikowanej metodologii oraz koniecznych do rozstrzygnięcia dylematów natury etycznej eksperymenty terenowe można – i trzeba – prowadzić.
Są książki, w których badaniom terenowym poświęcony jest jeden lub kilka rozdziałów, brak jest jednak pracy poświęconej temu tematowi. Ta monografia usuwa te lukę i może pozwolić psychologom społecznym nie tylko na uzyskanie wiedzy, jak takie badania prowadzić, ale też tworzy swoistą tożsamość psychologii społecznej.
prof. dr hab. Władysław Jacek Paluchowski,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tomasz Grzyb jest jednym z niewielu badaczy w Polsce (a de facto obecnie i na świecie), którzy konsekwentnie prowadzą przede wszystkim badania terenowe. Bardzo dobrze się zatem stało, że właśnie on jest autorem przełomowej, moim zdaniem, książki w polskiej literaturze psychologicznej. W kolejnych rozdziałach Autor pokazuje niezwykle istotne miejsce, jakie eksperymenty terenowe mają w rozwoju psychologii społecznej jako dyscypliny, absurdalność ślepego i automatycznego stosowania dyrektyw etycznych w badaniach terenowych (tę część książki uważam zresztą za najlepszą i najbardziej odkrywczą) czy też pułapki, jakie czekają na osoby, które chcą wejść na ścieżkę eksperymentowania w terenie. Całość napisana jest świetnym językiem, Grzyb imponuje erudycją i wiedzą wykraczającą poza samą psychologię. Bardzo często odwołuje się do badań realizowanych samodzielnie bądź takich, które powstały w jego zespole badawczym. Ważne jest też to, że Autor odwołuje się zarówno do literatury klasycznej już, jak i najnowszej. Sprawia to, że z jednej strony Czytelnik przekona się, że psychologia oparta jest na wiedzy kumulatywnej (co jest niezwykle ważne dla każdej dyscypliny naukowej), a z drugiej – zobaczy, że „złote dekady” psychologii społecznej przypadają na ten sam okres, w którym eksperymenty terenowe były standardem badawczym w tej nauce.
prof. dr hab. Dariusz Doliński,
Uniwersytet SWPS
