Motywacja do zmiany zachowań ryzykownych w chorobie

• Druk: Warszawa, 2017
• Seria / cykl: PSYCHOLOGIA, TEORIA, BADANIA
• Autor: Jolanta Życińska
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

O tym, że zagrożenie wystąpieniem choroby i jej powikłań nie jest wystarczającym powodem wykonywania zaleceń lekarskich, przekonał się w już latach 50. ubiegłego wieku rząd Stanów Zjednoczonych, gdy Amerykanie nie korzystali z darmowych szczepień ochronnych przeciwko chorobie Heinego-Medina. Podobnie diagnoza choroby przewlekłej i jej powikłań nie jest dla pacjentów wystarczającym powodem zmiany wysokotłuszczowej diety, siedzącego trybu życia czy rzucenia palenia. Wymienione zachowania ryzykowne są przyczyną wzrostu zapadalności na choroby układu krążenia, nowotwory, choroby układu oddechowego i cukrzycę, które są odpowiedzialne za blisko 70% zgonów, w tym także te przedwczesne. Obecnie, tak jak ponad sześć dekad temu, wyjaśnienia problemu niestosowania się do zaleceń lekarskich poszukuje się na gruncie teorii i praktyki psychologicznej.
Celem publikacji Jolanty Życińskiej jest zbudowanie modelu integrującego dominujące podejścia teoretyczne dotyczące motywowania do zmiany zachowań ryzykownych. Pierwsze z nich to teoria społeczno-poznawcza Alberta Bandury oraz jej rozwinięcie – procesualny model działań zdrowotnych Ralfa Schwarzera. Drugie ujęcie to teoria autodeterminacji Edwarda L. Deciego i Richarda M. Ryana. Wybór tych podejść został dokonany nie tylko ze względu na bogatą dokumentację empiryczną o uniwersalnym charakterze, lecz także z uwagi na ich zastosowanie w pracy z pacjentami chorymi przewlekle.
W publikacji omówiono wytyczne dotyczące zmiany zachowań ryzykownych w chorobie, w tym korzyści płynące z ich stosowania przez pacjentów. Oprócz czynników motywacyjnych, analizie poddano takie uwarunkowania zmiany zachowań ryzykownych jak status socjoekonomiczny, rodzaj choroby przewlekłej oraz depresja. W drugiej części publikacji przedstawiono wyniki badań weryfikujących model zintegrowany w dwóch grupach pacjentów: po ostrym zespole wieńcowym oraz chorych z cukrzycą typu 2.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Psychologia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-01-19651-6
• ISBN druku: 978-83-01-18291-5
• Liczba stron: 274

Wprowadzenie                                    9
Podziękowania                                    13

1. Zachowania ryzykowne w chorobie                      15
	1.1. Zachowania ryzykowne: pojęcie i istota                    15
		1.1.1. Dieta                                  21
		1.1.2. Aktywność fizyczna                           25
		1.1.3. Palenie papierosów                           29
	1.2. Rodzaj choroby przewlekłej a zmiana zachowań ryzykownych         33
	1.3. Depresja a zmiana zachowań ryzykownych                  38
	1.4. Podsumowanie                                 42

2. Podejścia społecznej psychologii poznawczej do zmiany zachowań ryzykownych w chorobie                            45
	2.1. Klasyfikacje teoretycznych podejść do zmiany zachowań zdrowotnych    45
	2.2. Rozwój teoretycznych podejść do zmiany zachowań zdrowotnych       51
		2.2.1. Teoria społeczno-poznawcza Alberta Bandury jako przykład modelu motywacyjnego                             52
			2.2.1.1. Kluczowe konstrukty                     52
			2.2.1.2. Nadrzędna rola własnej skuteczności             55
			2.2.1.3. Poziomy generalizacji własnej skuteczności          56
			2.2.1.4. Źródła własnej skuteczności – z teorią w praktykę      58
		2.2.2. Koncepcja implementacji intencji Petera M. Gollwitzera jako przykład modelu postintencjonalnego                 60
			2.2.2.1. Kluczowe konstrukty                     61
			2.2.2.2. Intencje wcielane w życie a zachowania zdrowotne      62
		2.2.3. Procesualny model działań zdrowotnych Ralfa Schwarzera jako przykład modelu fazowego                       64
			2.2.3.1. Kluczowe konstrukty                     64
			2.2.3.2. Wyjaśnianie zmiany zachowań w sytuacji choroby – przegląd badań                         69
			2.2.3.3. Zasady projektowania badań i działań praktycznych     75
	2.3. Podsumowanie                                 78

3. Motywacja do zmiany zachowań ryzykownych w chorobie w ujęciu teorii autodeterminacji                             82
	3.1. Rodzaje motywacji a kontinuum regulacji działania              83
	3.2. Proces internalizacji motywacji zewnętrznej. Wsparcie autonomii      87
	3.3. Model zachowań zdrowotnych w ujęciu teorii autodeterminacji       93
	3.4. Hierarchiczny model wewnętrznej i zewnętrznej motywacji – problemy pomiaru motywacji                               100
		3.4.1. Poziomy generalizacji procesów regulacyjnych             101
		3.4.2. Konsekwencje (nie)uwzględniania źródeł i efektów procesów regulacyjnych w pomiarze motywacji                  104
	3.5. Podsumowanie                                 105

4. W poszukiwaniu teorii zmiany zachowań ryzykownych. Założenia modelu zintegrowanego                             109
	4.1. Procesualny model działań zdrowotnych i teoria autodeterminacji jako teorie motywacji – porównanie                        112
	4.2. Co jest pierwsze – własna skuteczność czy motywacja autonomiczna? Rozważania o poziomach generalizacji zmiennych              118
	4.3. Czy dwa rodzaje procesów zmiany zachowań ryzykownych wystarczą?    121
		4.3.1. Fazy zmiany zachowania ryzykownego a nastawienie wobec tej zmiany                                121
		4.3.2. Własna skuteczność i kontinuum regulacji działania jako zmienne zależne od fazy zmiany zachowania ryzykownego           123
	4.4. Podsumowanie – założenia modelu zintegrowanego             125

5. Motywacyjne predyktory zmiany zachowań ryzykownych przez chorych przewlekle – badania przekrojowe                 131
	5.1. Cele badania                                  131
	5.2. Metoda                                     133
		5.2.1. Osoby badane                              133
		5.2.2. Narzędzia badawcze                          134
			5.2.2.1. Pomiar zmiennych uogólnionych               135
			5.2.2.2. Pomiar zachowań ryzykownych w prewencji wtórnej     136
			5.2.2.3. Pomiar zmiennych modelu zintegrowanego          138
			5.2.2.4. Pomiar fazy zmiany zachowania ryzykownego        143
		5.2.3. Przebieg badania                            145
	5.3. Wyniki                                     146
		5.3.1. Predyktory procesu zmiany zachowania ryzykownego         146
		5.3.2. Weryfikacja modelu zintegrowanego                  152
			5.3.2.1. Rola własnej skuteczności i motywacji autonomicznej w wyjaśnianiu intencji zmiany zachowania ryzykownego    156
			5.3.2.2. Rola własnej skuteczności i motywacji autonomicznej w wyjaśnianiu zachowania ryzykownego           166
		5.3.3. Wyodrębnienie jednorodnych grup pacjentów ze względu na zachowania ryzykowne                       176
	5.4. Dyskusja i wnioski                               179

6. Motywacyjne predyktory zmiany zachowań ryzykownych przez chorych przewlekle – badania podłużne                    192
	6.1. Cele badania                                  192
	6.2. Metoda                                     193
		6.2.1. Osoby badane                              193
		6.2.2. Narzędzia badawcze                           195
		6.2.3. Pomiar faz zmiany zachowania                     197
		6.2.4. Przebieg badania                            199
	6.3. Wyniki                                     200
		6.3.1. Weryfikacja modelu zintegrowanego                  200
			6.3.1.1. Rola własnej skuteczności i motywacji autonomicznej w wyjaśnianiu zmiany zachowania ryzykownego        202
			6.3.1.2. Objawy depresji jako moderator modelu zintegrowanego                        207
			6.3.1.3. Analiza korelacyjna zmiennych dotyczących palenia papierosów                           210
		6.3.2. Wyodrębnienie jednorodnych grup pacjentów ze względu na zachowania ryzykowne                       212
	6.4. Dyskuska i wnioski                               217

7. Wnioski, pytania do dalszych badań i implikacje praktyczne       223
	7.1. Weryfikacja modelu zintegrowanego. Wnioski do dalszych badań      223
		7.1.1. Zmiana zachowań ryzykownych jako działania motywowane przez procesy intrapsychiczne i instrumentalne. Rola zmiennych uogólnionych                              223
		7.1.2. Fazy w procesie zmiany zachowania. Jak je wyjaśniać?         227
		7.1.3. Moderatory w procesie zmiany zachowań ryzykownych        230
	7.2. Jak prowadzić badania na podstawie modelu fazowego? Ograniczenia badania                             231
	7.3. Implikacje praktyczne                             233

Bibliografia                                      236
Słowniczek                                      257
Załączniki                                       262
Indeks nazwisk                                    264
Indeks rzeczowy                                   270
O Autorce                                       274