Etykieta dyplomatyczna z elementami protokółu i ceremoniałów
Publikacja, będąca w polskiej literaturze przedmiotu pierwszym opracowaniem na temat etykiety dyplomatycznej, obejmuje wszystkie najważniejsze aspekty współczesnej etykiety dyplomatycznej oraz niektóre łączące się z nią elementy protokółu dyplomatycznego i ceremoniałów. Prezentuje ogólne zasady etykiety dyplomatycznej, obowiązujące zwłaszcza podczas oficjalnych kontaktów z przedstawicielami obcych państw, organizacji międzynarodowych i zagranicznego biznesu, udziela też wskazówek dotyczących reguł zachowań w określonych sytuacjach. Szczegółowo omówiono w niej następujące zagadnienia:
pojęcia etykiety dyplomatycznej, protokółu, ceremoniałów i savoir-vivreu, które w praktyce są często mylone,
podstawowe zasady etykiety i protokółu dyplomatycznego,
ważniejsze aspekty etykiety dyplomatycznej w kontaktach z przedstawicielami obcych państw,
aspekty etykietalno-protokólarne wizyt oficjalnych przedstawicieli państw,
przyjęcia dyplomatyczne oraz ich aspekty etykietalno-protokólarne i organizacyjne,
aspekty etykietalno-protokólarne związane z rokowaniami dwustronnymi i dyplomacją wielostronną,
etykietę ubraniową, flagową, orderową i żałobną,
etykietę w zakresie posługiwania się różnymi drukami grzecznościowymi, zasady korespondencji dyplomatycznej oraz jej styl, formy i rodzaje.
Adresaci:
Książka przeznaczona jest zarówno dla dyplomatów, konsulów, funkcjonariuszy międzynarodowych oraz adeptów dyplomacji, studentów wyższych uczelni zamierzających pracować w służbie zagranicznej, organizacjach międzynarodowych lub zagranicznym biznesie, jak również dla osób reprezentujących wobec zagranicy różne organy i instytucje państwowe oraz koła gospodarcze.
Słowo wstępne | str. 17
1. Pojęcie etykiety dyplomatycznej, protokółu, ceremoniałów oraz savoir-vivre'u | str. 23
1.1. Uwagi ogólne | str. 23
1.2. Etykieta dyplomatyczna | str. 25
1.2.1. Historyczne korzenie | str. 25
1.2.2. Pojęcie i reguły etykiety dyplomatycznej | str. 28
1.3. Protokół dyplomatyczny | str. 33
1.3.1. Narodziny współczesnego protokółu dyplomatycznego | str. 33
1.3.2. Określenie protokółu dyplomatycznego i jego reguł | str. 38
1.3.3. Protokół Dyplomatyczny jako jednostka organizacyjna MSZ | str. 41
1.4. Ceremonie i ceremoniały | str. 42
1.4.1. Pojęcie i historyczne korzenie ceremonii i ceremoniału | str. 42
1.4.2. Współczesne ceremoniały | str. 45
1.4.3. Ceremoniał dyplomatyczny, m.in. składania listów uwierzytelniających przez nowo akredytowanego ambasadora w Polsce | str. 46
1.4.4. Ceremoniał wojskowy i ceremoniał morski | str. 49
1.5. Savoir-vivre - pojęcie i znaczenie | str. 53
2. Podstawowe zasady etykiety i protokółu dyplomatycznego | str. 57
2.1. Uwagi ogólne | str. 57
2.2. Zasada suwerennej równości państw w aspekcie etykiety i protokółu dyplomatycznego oraz prawa do wzajemnego szacunku | str. 57
2.3. Zasada reprezentacji | str. 61
2.4. Zasada kurtuazji i taktu | str. 65
2.5. Zasada prawej strony | str. 69
2.6. Zasada elegancji i estetyki | str. 71
2.7. Zasada skromności, cierpliwości i powściągliwości | str. 74
2.8. Zasada punktualności i terminowości | str. 76
2.9. Zasada dokładności i przezorności | str. 79
2.10. Zasada elastyczności | str. 82
2.11. Zasada dyskrecji, czyli cnota milczenia | str. 85
2.12. Zasada wiarygodności | str. 86
2.13. Zasada wzajemności i niedyskryminacji | str. 88
2.14. Zasada dyplomatycznego stylu | str. 89
2.15. Zasada precedencji dyplomatycznej i państwowej | str. 91
2.15.1. Precedencja dyplomatyczna | str. 91
2.15.2. Precedencja w polskiej służbie dyplomatycznej i konsularnej | str. 94
2.15.3. Precedencja w organizacjach i na konferencjach międzynarodowych | str. 96
2.15.4. Precedencja państwowa | str. 98
2.15.5. Kwestia precedencji państwowej w Polsce | str. 101
2.16. Reguła alternatu | str. 102
3. Ważniejsze aspekty etykiety dyplomatycznej w kontaktach z przedstawicielami obcych państw | str. 104
3.1. Uwagi ogólne | str. 104
3.2. Różnice kultur i obyczajów | str. 104
3.3. Sztuka robienia "dobrego wrażenia", komunikacja niewerbalna | str. 109
3.4. Etykieta konwersacyjna | str. 112
3.5. Różnorakie niedyplomatyczne gesty i zachowania | str. 116
3.6. Witanie się, przedstawianie innych osób i siebie samego, pożegnanie | str. 118
3.7. Nawiązywanie znajomości, kontaktów, przechodzenie na "ty" | str. 122
3.8. Tytuły i tytułowanie | str. 123
3.9. Kwestia tzw. języka dyplomatycznego | str. 126
3.10. Galanteria wobec pań | str. 127
3.11. Kwiaty w etykiecie dyplomatycznej | str. 130
3.12. Tytoń w etykiecie dyplomatycznej | str. 132
3.13. Alkohol w etykiecie dyplomatycznej | str. 135
3.14. Etykieta prezentowa | str. 136
3.14.1. Uwagi ogólne | str. 136
3.14.2. Etykieta wręczania i przyjmowania podarunków | str. 138
3.14.3. Regulacje prawne, praktyka międzynarodowa, w tym polska | str. 139
3.15. Dyplomatyczna etykieta telefoniczna | str. 142
3.16. Netykieta dyplomatyczna | str. 143
3.17. Sytuacja etykietalno-protokólarna i prawna współmałżonka szefa misji dyplomatycznej i członków rodziny dyplomaty oraz osób niebędących w formalnych związkach małżeńskich | str. 144
4. Wizyty oficjalne i inne przedstawicieli państw, zwłaszcza głowy państwa oraz dyplomatów i okrętów wojennych | str. 149
4.1. Znaczenie i aspekty etykietalno-protokólarne wizyt przedstawicieli obcych państw | str. 149
4.2. Rodzaje wizyt najwyższego i wysokiego szczebla | str. 153
4.2.1. Wizyta państwowa | str. 154
4.2.2. Wizyta oficjalna | str. 155
4.3. Poszczególne elementy etykietalne i protokólarne wizyt państwowych i oficjalnych | str. 156
4.3.1. Zaproszenia | str. 156
4.3.2. Szczebel, skład delegacji, udział współmałżonka, termin i czas trwania wizyty | str. 157
4.3.3. Grupa przygotowawcza i osoby, w tym dziennikarze i biznesmeni, towarzyszące delegacji | str. 158
4.3.4. Honorowe misje specjalne | str. 159
4.3.5. Szczegółowy program wizyt państwowych i oficjalnych | str. 160
4.3.6. Szczególne środki bezpieczeństwa | str. 164
4.3.7. Niektóre elementy etykietalno-protokólarne i organizacyjne | str. 165
4.3.8. Powitanie i pożegnanie obcej delegacji | str. 167
4.4. Wizyty robocze | str. 168
4.5. Wizyty nieoficjalne i pobyty prywatne | str. 169
4.6. Wizyta (pobyt) incognito | str. 170
4.7. Spotkania nieformalne, czyli "dyplomacja kurortowa", "dyplomacja weekendowa", "dyplomacja bez krawatów" itp. | str. 171
4.8. Przejazdy tranzytowe | str. 173
4.9. Rewizyty głów państw i innych osobistości wysokiego szczebla | str. 173
4.10. Wizyty przedstawicieli władz państwowych, wojskowych i innych delegacji krajowych i zagranicznych w miejscu stacjonowania Polskich Kontyngentów Wojskowych (PKW) | str. 175
4.11. Wizyty dyplomatów | str. 175
4.11.1. Wizyty składane przez nowo mianowanego ambasadora przedstawicielom władz państwa przyjmującego | str. 175
4.11.2. Wizyty składane szefom przedstawicielstw dyplomatycznych w państwie urzędowania | str. 176
4.11.3. Wizyty składane przez małżonkę nowo mianowanego ambasadora | str. 178
4.11.4. Wizyty członków personelu dyplomatycznego | str. 178
4.11.5. Wizyty pożegnalne ambasadora i członków personelu dyplomatycznego | str. 179
4.11.6. Zasady etykietalno-protokólarne, jakie powinny być przestrzegane przez dyplomatów przy składaniu wizyt (rewizyt) kurtuazyjnych | str. 180
4.12. Wizyty okrętów wojennych | str. 182
4.12.1. Uwagi ogólne | str. 182
4.12.2. Wizyty oficjalne | str. 183
4.12.3. Wizyty nieoficjalne | str. 184
4.12.4. Wizyty robocze | str. 184
4.12.5. Wizyty w okolicznościach nadzwyczajnych | str. 185
4.12.6. Wizyty zagraniczne polskich okrętów wojennych i rewizyty | str. 185
5. Przyjęcia dyplomatyczne oraz ich aspekty etykietalno-protokólarne i organizacyjne | str. 188
5.1. Znaczenie i rodzaje przyjęć dyplomatycznych | str. 188
5.2. Niektóre ogólne reguły odnoszące się do przyjęć dyplomatycznych | str. 190
Przyjęcia "na siedząco" ("zasiadane") | str. 191
5.3. Obiad | str. 191
5.3.1. Dobór gości | str. 192
5.3.2. Rozsyłanie zaproszeń | str. 193
5.3.3. Menu na przyjęcie "na siedząco", jego sporządzanie, dobór dań i kolejność ich spożywania | str. 195
5.3.4. Karta dań (menu) | str. 200
5.3.5. Stoły | str. 200
5.3.6. Najważniejsze elementy zastawy | str. 209
5.3.7. Rola gospodarzy w przygotowaniu oficjalnego przyjęcia "na siedząco" | str. 214
5.3.8. Tłumacze | str. 214
5.3.9. Aperitif | str. 215
5.3.10. Przejście do stołu i rozpoczęcie obiadu | str. 215
5.3.11. Podawanie do stołu | str. 216
5.3.12. Etykieta przy stole | str. 217
5.3.13. Konwersacja przy stole | str. 219
5.3.14. Szczegółowe reguły etykiety dotyczące kultury jedzenia i picia | str. 220
5.3.15. Sposób spożywania poszczególnych dań serwowanych na zasiadanych przyjęciach dyplomatycznych | str. 223
5.3.16. Wybór właściwego wina i sposób jego podawania | str. 231
5.3.17. Szampan i "szampany" - wina musujące | str. 235
5.3.18. Toast | str. 237
5.3.19. Wysokoprocentowe napoje alkoholowe oraz bezalkoholowe napoje chłodzące, podawane na przyjęciach dyplomatycznych | str. 239
5.3.20. Etykieta picia wina i innych alkoholi | str. 243
5.3.21. Zakończenie spożywania obiadu, powstanie od stołu, przejście do salonu na "kawę" | str. 244
5.3.22. Pożegnanie i podziękowanie za przyjęcie | str. 245
5.4. Śniadanie (lunch) | str. 246
5.5. Obiad lub lunch bufetowy | str. 247
5.6. Obiadokonferencja | str. 248
5.7. "Herbatki" lub "kawy" | str. 248
Przyjęcia "na stojąco" | str. 250
5.8. Uwagi ogólne | str. 250
5.8.1. Zaproszenia | str. 250
5.8.2. Menu | str. 251
5.8.3. Niektóre aspekty etykietalne | str. 251
5.8.4. Powitanie i pożegnanie gości oraz rola gospodarzy i członków misji dyplomatycznej | str. 252
5.9. Przyjęcie (recepcja) | str. 253
5.10. Przyjęcia bufetowe "na stojąco" | str. 255
5.11. Uroczysty obiad na cześć najwyższych przedstawicieli obcego państwa połączony z przyjęciem "na stojąco" | str. 256
5.12. Koktajl | str. 256
5.13. Lampka wina | str. 257
5.14. Aperitif | str. 257
5.15. Garden party (przyjęcie w ogrodzie) | str. 258
5.16. Grill party, "dyplomacja bez krawatów" | str. 258
5.17. Przyjęcia we własnym gronie | str. 259
5.18. Przyjęcia i imprezy organizowane przez szefów przedstawicielstw dyplomatycznych z okazji świąt narodowych i świąt rocznicowych | str. 259
6. Etykieta ubraniowa w dyplomacji | str. 263
6.1. Uwagi ogólne i praktyczne wskazówki | str. 263
6.2. Zasady dotyczące ubioru i wizerunku zewnętrznego zalecane w polskiej służbie zagranicznej | str. 272
Stroje panów w dyplomacji | str. 274
6.3. Kod ubiorów i ich podział | str. 274
6.4. Uroczyste stroje oficjalne panów | str. 275
6.5. Uroczyste stroje dzienne panów | str. 275
6.5.1. Żakiet | str. 275
6.5.2. Frak z czarną kamizelką | str. 277
6.5.3. Strój wyjściowy | str. 277
6.5.4. Mundur dyplomatyczny | str. 279
6.5.5. Strój narodowy | str. 279
6.5.6. Mundury wojskowe | str. 279
6.6. Uroczyste stroje wieczorowe panów | str. 280
6.6.1. Frak z białą kamizelką | str. 280
6.6.2. Smoking | str. 282
6.6.3. Garnitur wieczorowy | str. 284
6.6.4. Strój narodowy, mundur wojskowy | str. 285
6.6.5. Wierzchnie okrycia | str. 285
6.7. Ubiory nieformalne, oznaczone kodem casual | str. 286
6.7.1. Strój biurowy | str. 287
6.7.2. Strój sportowy (weekendowy) | str. 289
6.7.3. Ubranie spacerowe | str. 289
6.7.4. Dyplomacja "bez krawatów", "dyplomacja wakacyjna", "dyplomacja kurortowa" itp. | str. 290
6.8. Dodatki do ubiorów męskich | str. 291
Stroje pań w dyplomacji | str. 297
6.9. Oficjalne stroje pań | str. 297
6.9.1. Suknia wizytowa | str. 299
6.9.2. Suknia koktajlowa | str. 300
6.10. Uroczyste stroje oficjalne pań | str. 301
6.10.1. Suknia długa wieczorowa | str. 301
6.10.2. Suknia balowa (galowa) | str. 302
6.10.3. Kostium na wieczorowe odświętne okazje | str. 303
6.11. Wierzchnie okrycia pań | str. 304
6.12. Dodatki | str. 304
6.13. Nieformalne stroje pań | str. 306
6.13.1. Stroje pań w czasie pełnienia przez nie funkcji urzędowych | str. 306
6.13.2. Żakiet (kostium, garsonka) | str. 308
6.13.3. Stroje pań w dyplomacji noszone na co dzień | str. 311
6.13.4. Stroje pań podczas wystąpień przed kamerami | str. 313
7. Aspekty etykietalno-protokólarne związane z rokowaniami dwustronnymi i dyplomacją wielostronną | str. 314
7.1. Uwagi wstępne | str. 314
7.2. Aspekty etykietalno-protokólarne rokowań dwustronnych | str. 315
7.3. Aspekty etykietalno-protokólarne konferencji międzynarodowych | str. 319
7.4. Status i aspekty etykietalno-protokólarne stałych przedstawicielstw przy najważniejszych organizacjach międzynarodowych | str. 322
7.5. Misje specjalne | str. 324
7.6. Reguły etykiety obowiązujące przy redagowaniu i podpisywaniu umów międzynarodowych oraz wymianie dokumentów ratyfikacyjnych | str. 327
7.7. Aspekty etykietalno-ceremonialne w działalności korpusu dyplomatycznego, także przy organizacjach międzynarodowych, w tym przy Unii Europejskiej | str. 329
7.7.1. Korpus dyplomatyczny przy Unii Europejskiej i tryb akredytacji | str. 332
8. Etykieta flagowa | str. 335
8.1. Symbole państwa | str. 335
8.2. Flaga państwowa (polskie przepisy i praktyka) | str. 337
8.3. Proporczyki (chorągiewki) samochodowe | str. 339
8.4. Flaga stolikowa | str. 340
8.5. Etykieta flagowa w Polsce | str. 341
8.5.1. Eksponowanie flagi państwowej | str. 341
8.5.2. Uroczystości, rocznice i święta państwowe | str. 342
8.5.3. Podnoszenie flagi na okres żałoby narodowej | str. 343
8.5.4. Wskazówki dotyczące postępowania z flagą państwową | str. 344
8.6. Zasady precedencji flagowej | str. 344
8.6.1. Zasady eksponowania flag w stosunkach dwustronnych i wielostronnych | str. 345
8.6.2. Eksponowanie flagi na konferencjach i siedzibach organizacji międzynarodowych | str. 346
8.7. Inne ważne aspekty etykiety flagowej | str. 346
8.7.1. Czas wciągania i opuszczania flagi na maszt i towarzyszący im ceremoniał | str. 346
8.7.2. Podnoszenie flagi na budynkach najwyższych władz państwowych | str. 347
8.7.3. Oddawanie honorów i szacunku fladze | str. 347
8.7.4. Inne wymogi odnoszące się do flag | str. 348
8.8. Godło państwa i hymn państwa (polskie przepisy i praktyka) | str. 349
8.9. Flaga i godło państwa w praktyce przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych za granicą | str. 351
8.10. Polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne | str. 352
8.11. Flagi narodowe w organizacjach międzynarodowych i misjach specjalnych | str. 354
8.12. Flaga Unii Europejskiej. Stosowanie symboli UE | str. 355
8.12.1. Podnoszenie flagi narodowej przez misje dyplomatyczne akredytowane przy Unii Europejskiej | str. 357
9. Etykieta orderowa | str. 359
9.1. Uwagi wstępne | str. 359
9.2. Praktyka polska | str. 360
9.3. Ordery | str. 362
9.3.1. Order Orła Białego | str. 362
9.3.2. Order Wojenny Virtuti Militari | str. 363
9.3.3. Order Odrodzenia Polski, określany też tradycyjnie jako "Polonia Restituta" | str. 365
9.3.4. Order Krzyża Wojskowego | str. 365
9.3.5. Order Krzyża Niepodległości | str. 366
9.3.6. Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej | str. 367
9.4. Kapituły orderów | str. 368
9.5. Precedencja polskich orderów | str. 369
9.6. Odznaczenia | str. 369
9.7. Precedencja polskich odznaczeń | str. 371
9.8. Sposób i okoliczności noszenia odznak, orderów i odznaczeń | str. 371
9.9. Sposób i okoliczności noszenia miniaturek, baretek, rozetek, wstążeczek i okuć | str. 374
9.10. Ordery i odznaczenia dla cudzoziemców i obywateli polskich stale mieszkających za granicą oraz przyjmowanie obcych orderów i odznaczeń przez obywateli polskich | str. 378
9.11. Noszenie orderów i odznaczeń przez dyplomatów na uroczystościach i przyjęciach za granicą | str. 379
10. Etykieta żałobna | str. 381
10.1. Żałoba narodowa | str. 381
10.2. Etykieta żałobna w przypadku pogrzebu na koszt państwa | str. 384
10.3. Powiadomienie obcych przedstawicielstw dyplomatycznych akredytowanych w państwie zmarłej osobistości i własnych przedstawicielstw działających za granicą | str. 384
10.4. Żałoba narodowa ogłaszana przez państwo obce | str. 385
10.5. Składanie kondolencji w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych oraz wpisywanie się do księgi kondolencyjnej | str. 387
10.6. Ceremoniał pogrzebu państwowego z udziałem przedstawicieli władz obcych państw i korpusu dyplomatycznego | str. 389
10.7. Umieszczanie flagi państwowej w czasie uroczystości pogrzebowych. Okrywanie flagą narodową trumny ze zwłokami, umieszczanie odznak orderów i odznaczeń na poduszkach żałobnych | str. 391
10.7.1. Okrywanie trumny flagą | str. 391
10.7.2. Odznaczenie pośmiertne. Umieszczanie odznak orderów i odznaczeń na poduszkach żałobnych | str. 391
10.8. Wieńce, wiązanki kwiatów i szarfy | str. 392
10.9. Stroje żałobne | str. 393
10.10. Śmierć ambasadora lub członka personelu dyplomatycznego w czasie jego urzędowania w państwie przyjmującym | str. 394
10.10.1. Ceremoniał pogrzebowy | str. 395
10.10.2. Wpisywanie się do księgi kondolencyjnej | str. 397
10.10.3. Telegramy kondolencyjne, nekrologi, noty żałobne i pisma kondolencyjne | str. 397
11. Etykieta w zakresie posługiwania się różnymi drukami grzecznościowymi w obrocie dyplomatycznym | str. 399
11.1. Uwagi ogólne | str. 399
11.2. Karty wizytowe, ich znaczenie w etykiecie dyplomatycznej, rodzaje i oznakowanie | str. 400
11.3. Posługiwanie się kartami wizytowymi | str. 405
11.4. Karta wizytowa jako forma zwięzłej korespondencji | str. 407
11.5. Karty zaproszeniowe ("zaproszenia") | str. 408
11.6. Format, kolor, język i inne elementy zaproszenia | str. 408
11.7. Zaproszenia na przyjęcia "na siedząco" | str. 410
11.8. Zaproszenia na przyjęcia "na stojąco" | str. 412
11.9. Karty grzecznościowe | str. 416
11.10. Karty okolicznościowe z życzeniami | str. 417
11.11. Menu | str. 418
11.12. Kartoniki stołowe | str. 419
12. Etykieta w korespondencji dyplomatycznej oraz styl, formy i rodzaje tej korespondencji | str. 421
12.1. Pojęcie korespondencji dyplomatycznej oraz jej podmioty i przedmiot | str. 421
12.2. Formy i rodzaje korespondencji dyplomatycznej | str. 423
12.3. Etykieta i styl korespondencji dyplomatycznej | str. 424
12.4. Tytułowanie | str. 426
12.5. Tytułowanie najwyższych hierarchów Kościoła katolickiego i niektórych innych wyznań | str. 434
12.5.1. Papież | str. 434
12.5.2. Kardynał | str. 434
12.5.3. Arcybiskup (biskup) | str. 435
12.5.4. Nuncjusz Apostolski | str. 435
12.5.5. Patriarcha (prawosławny) | str. 436
12.5.6. Metropolita (prawosławny) | str. 436
12.5.7. Patriarcha ekumeniczny Konstantynopola (prawosławny) | str. 437
12.5.8. Arcybiskup i biskup wyznań protestanckich | str. 437
12.5.9. Hierarchowie innych wyznań | str. 437
12.6. Podpisywanie pism dyplomatycznych i kwestia adresu | str. 438
12.7. Reguła alternatu w korespondencji dyplomatycznej | str. 439
12.8. Języki obce w korespondencji dyplomatycznej | str. 439
12.9. Reguły dotyczące formy sporządzania not i pism dyplomatycznych oraz postępowania z nimi | str. 440
12.9.1. Podpisywanie i wysyłanie not (pism) dyplomatycznych | str. 442
12.9.2. Sposoby przesyłania (doręczania) pism i not dyplomatycznych | str. 443
12.10. Postępowanie z otrzymanymi pismami i notami dyplomatycznymi | str. 444
12.10.1. Przyjęcie noty dyplomatycznej | str. 444
12.10.2. Zwrot noty dyplomatycznej | str. 444
12.10.3. Nieprzyjęcie noty dyplomatycznej | str. 444
12.10.4. Odrzucenie noty dyplomatycznej | str. 445
12.10.5. Całkowite zignorowanie pisma | str. 445
12.11. Rodzaje (formy) pism i not dyplomatycznych | str. 445
12.11.1. Pisma kancelaryjne i gabinetowe - uwagi ogólne | str. 445
12.11.2. Pisma kancelaryjne (ceremonialne) i gabinetowe | str. 446
12.11.3. Listy uwierzytelniające | str. 447
12.11.4. Listy odwołujące | str. 450
12.11.5. Listy zwalniające | str. 450
12.11.6. Listy wprowadzające | str. 452
12.11.7. Listy komisyjne | str. 452
12.11.8. Exequatur | str. 452
12.11.9. Oficjalna, bieżąca korespondencja głowy państwa | str. 456
12.11.10. Pisma (listy) odręczne głowy państwa | str. 456
12.11.11. Orędzia | str. 457
12.12. Noty i inne pisma dyplomatyczne | str. 457
12.12.1. Sporządzanie noty dyplomatycznej | str. 458
12.12.2. Nota osobista, podpisana | str. 460
12.12.3. Pisma (listy) osobiste, "odręczne" | str. 464
12.12.4. Nota werbalna (słowna) | str. 464
12.12.5. Nota okólna | str. 468
12.12.6. Memorandum | str. 471
12.12.7. List intencyjny | str. 471
12.12.8. Aide-mémoire | str. 472
12.12.9. Pro memoria | str. 472
12.12.10. Nota zbiorowa | str. 473
12.12.11. Noty identyczne | str. 473
12.12.12. Nota ad referendum | str. 474
12.12.13. Nota protestacyjna | str. 474
12.12.14. Nota żałobna i nota kondolencyjna | str. 475
12.13. Specyficzne formy przekazu stanowiska państw | str. 479
12.14. Pisma dyplomatyczne w formie półoficjalnej i prywatnej | str. 480
12.15. Non-paper, Position paper, Explanatory note, Concept paper, Speaking note itp. | str. 486
12.16. Telegramy (depesze) dyplomatyczne | str. 486
12.17. Korespondencja dyplomatyczna organizacji międzynarodowych | str. 488
12.17.1. Korespondencja dyplomatyczna Unii Europejskiej | str. 489
12.18. Netykieta dyplomatyczna, czyli etykieta stosowana w korespondencji wysyłanej drogą elektroniczną | str. 489
Wybrana literatura | str. 491
