Opiniowanie w sprawach przestępstw i wykroczeń drogowych
W publikacji przedstawiono problematykę opiniowania zdarzeń drogowych, w tym rekonstrukcji zderzeń pojazdów, potrąceń pieszych, identyfikacji sytuacji zagrożenia, a także ujawniania zdarzeń pozorowanych. Opracowanie omawia zarówno analizę przypadków zaczerpniętych z badań empirycznych autorów, jak i prowadzonych oraz opiniowanych przez nich spraw. Przedstawiono w nim różne rodzaje opinii, w tym: biologiczną, kryminalistyczną, medyczną, psychologiczną i toksykologiczną.
Zaprezentowano także zagadnienia odpowiedzialności w razie prowadzenia pojazdów z urządzeniami wspomagającymi kierującego oraz autonomicznymi, czyli związanymi z czwartą rewolucją techniczną. Omówiono również wiele zjawisk patologicznych, np. oszustwa ubezpieczeniowe. Przybliżono również ważne aspekty psychologiczne, m.in. problematykę badań psychotechnicznych czy kwestie zawężenia pola widzenia, ruchu oka, uwagi wzrokowej i dystrakcji. Omówiono też czynniki obniżające sprawność psychomotoryczną kierującego, jego zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych, jak też agresję i podejmowanie ryzyka w sytuacjach drogowych.
„Opracowanie stanowi unikatowe studium w sprawach o spowodowanie wypadków drogowych i innych zdarzeń zakwalifikowanych jako katastrofy. (…) Niewątpliwie będzie przydatne szerokiemu kręgowi specjalistów, w tym: policjantom, żandarmom wojskowym, prokuratorom, sędziom, adwokatom, radcom prawnym, aplikantom, likwidatorom szkód komunikacyjnych, biegłym, studentom prawa, kryminologii, bezpieczeństwa, jak również innym zainteresowanym problematyką wypadkowości oraz zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu drogowego”.Z przedmowy prof. Brunona Hołysta
Wykaz skrótów | str. 13
Streszczenie | str. 15
Summary | str. 19
Przedmowa | str. 23
Rozdział I
Zarys problematyki | str. 25
Uwagi wprowadzające | str. 25
Uwarunkowania ostrożności | str. 27
Typizacja przestępstw i wykroczeń drogowych | str. 30
Rozdział II
Przestępstwa z rozdziału XXI Kodeksu karnego. Zagadnienia węzłowe | str. 33
Uwagi wprowadzające | str. 33
Katastrofa w ruchu drogowym (art. 173 k.k.) | str. 34
2.1.. Uwagi wprowadzające | str. 34
2.2.. Strona podmiotowa | str. 36
2.3.. Zderzenie łańcuchowe a katastrofa | str. 39
Sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy (art. 174 k.k.) | str. 42
3.1.. Uwagi wprowadzające | str. 42
3.2.. Strona podmiotowa | str. 44
3.3.. Skutek | str. 47
Wypadek drogowy | str. 48
4.1.. Uwagi wprowadzające | str. 48
4.2.. Podmiot przestępstwa | str. 50
4.3.. Podmiotowa strona czynu | str. 54
4.4.. Przedmiotowa strona czynu | str. 55
4.5.. Związek przyczynowy | str. 56
4.6.. Miejsce wypadku drogowego | str. 58
4.7.. Skutek wypadku drogowego | str. 60
Pozostałe występki przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji drogowej | str. 61
5.1.. Uwagi wprowadzające | str. 61
5.2.. Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (art. 178a § 1 k.k.) | str. 62
5.3.. Ucieczka przed policyjnym pościgiem (art. 178b k.k.) | str. 66
5.4.. Dopuszczenie do ruchu niebezpiecznego pojazdu (art. 179 k.k.) | str. 70
5.5.. Zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu pojazdów (art. 180 k.k.) | str. 72
5.6.. Prowadzenie pojazdu mechanicznego bez uprawnień (art. 180a k.k.) | str. 74
Zbieg przepisów o czynach przeciwko bezpieczeństwu drogowemu i innych | str. 75
6.1.. Uwagi wprowadzające | str. 75
6.2.. Zbieg przepisów o nieumyślnym spowodowaniu katastrofy i umyślnym sprowadzeniu jej niebezpieczeństwa | str. 76
6.3.. Zbieg przestępstwa wypadku drogowego z innymi występkami | str. 77
6.4.. Występek z 178a § 1 k.k. w zbiegu z innymi występkami | str. 80
6.5.. Zbieg pozostałych przestępstw z rozdziału XXI Kodeksu karnego z innymi | str. 82
6.6.. Zbieg art. 177 § 1 k.k. z art. 86 § 1 k.w. | str. 83
6.7.. Wnioski końcowe | str. 86
Rozdział III
Wykroczenia drogowe. Zagadnienia podstawowe | str. 87
Uwagi wprowadzające | str. 87
Spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu (art. 86 k.w.) | str. 89
Wywołanie niebezpieczeństwa dla innej osoby (art. 98 k.w.) | str. 95
Pozostałe wykroczenia z rozdziału XI Kodeksu wykroczeń | str. 98
Rozdział IV
Podstawowe zasady bezpieczeństwa – zasady sprawności
psychomotorycznej | str. 100
Uwagi wstępne | str. 100
Stan nietrzeźwości | str. 103
Stan po użyciu środka odurzającego | str. 104
Inne niedyspozycje psychofizyczne | str. 106
Zasada sprawności technicznej | str. 115
Nakaz pozostania na miejscu wypadku | str. 120
Rozdział V
Zasady bezpieczeństwa. Bezwzględne nakazy | str. 126
Wprowadzenie | str. 126
Zasada ruchu prawostronnego | str. 126
Zasada pierwszeństwa | str. 127
Zasada pierwszeństwa na skrzyżowaniu | str. 128
Zasada pierwszeństwa przy jeździe na wprost | str. 131
Zasada pierwszeństwa między kierującymi a pieszymi | str. 133
Umożliwienie przejazdu pojazdowi uprzywilejowanemu | str. 134
System znaków | str. 136
Rozdział VI
Zasady bezpieczeństwa. Reguły interpretacyjne | str. 138
Uwagi wprowadzające | str. 138
Zasada szczególnej ostrożności i dostosowania zaufania | str. 138
Zasada prędkości dostosowanej, tzw. bezpiecznej | str. 143
Zachowanie wobec pieszych na przejściu | str. 155
Zatrzymanie i postój | str. 160
Wymijanie, omijanie i wyprzedzanie | str. 161
Hamowanie i bezpieczny odstęp | str. 164
Używanie świateł | str. 166
Przejeżdżanie przez przejazd kolejowy | str. 167
Reguły taktyczne | str. 169
Zwyczaj – reguła nieskodyfikowana | str. 170
Rozdział VII
Oszustwa i wyłudzenia odszkodowań jako prawnokarna kwalifikacja
zdarzeń drogowych | str. 174
Uwagi wprowadzające | str. 174
Oszustwo jako kwalifikacja karna pozorowanych zdarzeń drogowych. Oszustwa ubezpieczeniowe | str. 176
2.1.. Uwagi wprowadzające | str. 176
2.2.. Przestępcze wyłudzenie korzyści majątkowej za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy (art. 286 § 2 k.k.) | str. 184
2.3.. Wypadek mniejszej wagi (art. 286 § 3 k.k.) | str. 186
2.4.. Wyłudzenie odszkodowania jako potencjalna kwalifikacja karna pozorowanych zdarzeń drogowych (art. 298 § 1 k.k.) | str. 187
2.5.. Zbieg przepisów | str. 194
2.6.. Kwalifikacja karna pozorowanych zdarzeń drogowych | str. 196
Oszustwo licznikowe – zagadnienia podstawowe w procesie rozpoznania znamion przestępstwa | str. 198
3.1.. Uwagi wprowadzające | str. 198
3.2.. Założenia noweli marcowej | str. 199
3.3.. Treść noweli marcowej w zakresie prawnokarnym | str. 200
3.4.. Wybrane zagadnienia procesowe | str. 202
3.5.. Analiza materialnoprawna przestępstw typizowanych w treści
art. 306a k.k. | str. 203
3.5.1 Przedmiot ochrony | str. 203
3.5.2 Penalizowane stany faktyczne | str. 205
3.5.3 Zagrożenie ustawowe karą i środkami karnymi | str. 210
3.5.4 Okoliczności mające wpływ na sądowy wymiar kary | str. 212
3.5.5 Środki probacyjne | str. 213
3.5.6 Przedawnienie i zatarcie skazania | str. 215
3.5.7 Zbieg przepisów | str. 216
3.6.. Uwagi końcowe | str. 216
Rozdział VIII
Rekonstrukcja zdarzenia drogowego przez biegłego | str. 222
Zagadnienia ogólne | str. 222
Dopuszczenie dowodu | str. 225
Przedmiot opinii | str. 229
Zasada bezstronności i obiektywizmu | str. 232
Przesłuchanie biegłego | str. 237
Opinia pozaprocesowa i jej ocena | str. 239
Tajemnica biegłego, specjalisty i tłumacza | str. 242
Ocena opinii | str. 246
Rozdział IX
Opinia biegłego do spraw ruchu drogowego i techniki samochodowej | str. 256
Uwagi wprowadzające | str. 256
Ogólne założenia opinii | str. 258
Ocena materiału badawczego | str. 261
Zakres opinii | str. 270
Założenia przyjęte do opiniowania | str. 271
Rozdział X
Rodzaje opinii | str. 277
Ocena stanu technicznego pojazdu, jego zespołów lub części | str. 277
Rekonstrukcja wypadków z udziałem pieszych | str. 281
Rekonstrukcja zderzeń pojazdów | str. 300
Ustalenie osoby kierującej pojazdem | str. 308
Wypadki drogowe z udziałem jednośladów | str. 315
Ocena rodzaju i stopnia uszkodzeń pojazdów | str. 320
Nowoczesne techniki w opiniowaniu – komputerowe wspomaganie rekonstrukcji zdarzeń drogowych | str. 326
Rozdział XI
Zagadnienia wybrane w procesie opiniowania | str. 328
Zasady planowania eksperymentu i aktualne podejście do opiniowania zdarzeń zaistniałych w okresie ograniczonej widoczności | str. 328
Ślady cyfrowe w rekonstrukcji zdarzeń drogowych – odbiorniki GPS, kamery samochodowe, monitoring (fotogrametria 3D), tachografy,
„czarne skrzynki” i sterowniki pojazdów | str. 362
2.1.. Uwagi wprowadzające | str. 362
2.2.. Nawigacje satelitarne i systemy APRS | str. 363
2.3.. Kamery samochodowe | str. 368
2.4.. Monitoring (fotogrametria 3D) | str. 378
2.5.. Tachografy | str. 392
2.6.. Rejestratory danych i systemy elektroniczne pojazdów | str. 399
Nietypowość rekonstrukcji zdarzeń z udziałem pojazdów szynowych | str. 405
Zdarzenia pozorowane, wyłudzenia odszkodowań i cofanie drogomierzy | str. 424
Rozdział XII
Inne rodzaje opinii. Zagadnienia wybrane – opinie wybitnie
interdyscyplinarne | str. 454
Uwagi wprowadzające | str. 454
Interpretacja śladu DNA – interdyscyplinarne ustalenie osoby kierującej z zastosowaniem modelu wielobryłowego | str. 456
2.1.. Słowniczek podstawowych pojęć związanych z genetyką ogólną i genetyką sądową | str. 456
2.2.. Ślady biologiczne i materiał porównawczy | str. 460
2.3.. Ślady biologiczne w kontekście wypadków drogowych | str. 462
2.4.. Właściwe postępowanie podczas oględzin oraz czynniki wpływające
na wynik badań genetycznych | str. 464
2.5.. Metody poszukiwania i identyfikacji śladów biologicznych | str. 467
2.6.. Struktura materiału genetycznego | str. 468
2.7.. Metody stosowane w analizie genetycznej do celów sądowych | str. 469
2.8.. Nowe metody analityczne w genetyce sądowej | str. 476
2.9.. Zapewnienie jakości badań genetycznych | str. 479
2.10 Ustalenie osoby kierowcy – zagadnienia teoretyczne i praktyczne | str. 480
2.11 Dynamika ruchu ciała człowieka wewnątrz pojazdu | str. 497
2.12 Przykład interdyscyplinarnego ustalenia osoby kierowcy | str. 499
2.13 Podsumowanie | str. 503
2.14 Przyszłość | str. 504
Wybrane kwestie kryminalistyczne (badanie opon, żarówek) | str. 505
3.1.. Powypadkowe badania opon | str. 505
3.2.. Kryminalistyczne badanie żarówek samochodowych | str. 512
3.2.1 Żarówki tradycyjne – włóknowe | str. 512
3.2.2 Żarówki wyładowcze – bezwłóknowe | str. 521
Psychologiczne aspekty wypadków i innych zdarzeń drogowych.
Kwestie wybrane (ruchy oka, uwaga wzrokowa i dystrakcja) | str. 526
Rola biegłego psychologa transportu w opiniowaniu sądowym | str. 536
5.1.. Psycholog transportu jako biegły sądowy | str. 536
5.2.. Ocena czasu reakcji kierującego jako kompetencja biegłego
psychologa transportu | str. 538
5.3.. Wymagania stawiane biegłym psychologom transportu | str. 551
Meandry ekspertyzy toksykologicznej | str. 553
Z problematyki medycznej opiniowania wypadków oraz innych zdarzeń drogowych | str. 566
7.1.. Rola medyka sądowego w ustaleniu przebiegu wypadku drogowego | str. 569
7.2.. Urządzenia transportu osobistego (UTO), hulajnogi elektryczne, urządzenia wspomagające ruch | str. 571
7.3.. Nowoczesne narzędzia w rękach medyków sądowych | str. 571
7.4.. Kompetencje biegłego | str. 573
7.5.. Oczekiwania biegłych opiniujących w toczących się postępowaniach | str. 573
7.6.. Opiniowanie następstw obrażeń ciała | str. 574
7.7.. Ustalanie uszczerbku na zdrowiu w postępowaniu karnym | str. 574
7.8.. Przesłanki ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, o jakim mowa w treści art. 156 k.k. | str. 575
7.9.. Przesłanki średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu, o jakim mowa w treści art. 157 § 1 i 2 k.k. | str. 577
7.10. Opiniowanie medyczno-sądowe na potrzeby postępowania cywilnego | str. 577
7.11. Opiniowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych | str. 579
7.12. Związki przyczynowe w opiniowaniu sądowo-lekarskim | str. 580
Rozdział XIII
Dogmatyczna ocena materiału dowodowego | str. 583
Uwagi wprowadzające | str. 583
Obiektywne przypisanie skutku | str. 589
Koncepcja rozszerzonej odpowiedzialności | str. 595
Konstrukcja obojętności woli | str. 599
Nieprzewidywalność zachowań i ich ocena | str. 603
Kontrowersje wokół przyczynienia się do wypadku pokrzywdzonego.
Próba oceny | str. 608
Wypadek podczas rajdu. Z problematyki odpowiedzialności karnej | str. 611
Odpowiedzialność kierujących pojazdami autonomicznymi. Krótko o czwartej rewolucji naukowo-technicznej | str. 615
8.1.. Uwagi wprowadzające | str. 615
8.2.. Odpowiedzialność za błędy samochodu robota | str. 616
8.3.. Wnioski końcowe | str. 617
Rozdział XIV
Błędy organów procesowych oraz biegłych i ich ocena | str. 619
Uwagi wprowadzające | str. 619
Błędy organów procesowych | str. 620
Błędy w opiniowaniu i ich przyczyny | str. 622
Procesowa ocena błędów organów państwa i opinii biegłych | str. 626
Ocena braków dowodowych | str. 628
Problematyka interpretacyjna w opinii biegłego i eksperta | str. 630
6.1.. Biegły i ekspert a kwestie prawne | str. 631
6.2.. Mnogie stany zagrożenia | str. 636
6.3.. Kontrowersje wokół pierwszeństwa pieszych na przejściach dla
pieszych – nowela czerwcowa | str. 642
6.4.. Fakultatywny obowiązek zmniejszenia prędkości przed przejściem
dla pieszych – nowela czerwcowa | str. 660
6.5.. Osoba niepełnosprawna na drodze | str. 666
6.6.. Wyprzedzanie bezpośrednio przed przejściem dla pieszych
i omijanie pojazdu, który zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszemu | str. 667
6.7.. „Lawirowanie” jednośladów, a zwłaszcza motocyklistów, między pojazdami | str. 671
6.8.. Prędkość a hamowanie awaryjne jednośladami | str. 674
6.9.. Minimalny odstęp na drogach ekspresowych i autostradach | str. 677
Problematyka opiniowania zdarzeń z udziałem pojazdów elektrycznych | str. 680
7.1.. Informacje ogólne | str. 680
7.2.. Przykład sporu sądowego | str. 684
7.3.. Logistyka energetyczna | str. 685
7.4.. Pożary i inne zdarzenia drogowe | str. 685
7.5.. Dynamika ruchu samochodów elektrycznych | str. 686
7.6.. Pojazd „widmo” | str. 689
Załączniki | str. 691
Załącznik 1 | str. 693
Załącznik 2 | str. 712
Bibliografia | str. 739
O autorach | str. 759
