Pamięć sentymentalna
Pamięć sentymentalna stanowi nową propozycję sposobu pisania o historii kultury polskiej, z wykorzystaniem nowoczesnych koncepcji antropologicznych: praktyk kulturowych oraz medialności pamięci. Dziewiętnastowieczne praktyki pamięci, zapośredniczone w sztuce słowa, piśmie, druku, obrazie, ciele i rytuale, wpisane w krajobrazy oraz w przestrzenie budowli, autorka śledzi na przykładzie działalności uczonych z Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk oraz pierwszego muzeum na ziemiach polskich, założonego w Puławach przez Izabelę Czartoryską.
Praca Hanny Jurkowskiej [...] jest pracą wybitną. Jej przedmiotem są praktyki pamięci kulturowej na przełomie osiemnastego i dziewiętnastego wieku w działalności Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk i puławskiego muzeum Izabeli Czartoryskiej. Ale znaczenie tej pracy jest nieporównanie większe – pokazuje ona, czym mogłaby być nowoczesna historia kultury polskiej uprawiana jako historia kulturowa Polski. [...] jest to praca erudycyjnie bogata, gęsto nasycona materią faktyczną [...]. Mamy tu małą historię powstawania towarzystw naukowych, małą historię kulturową gór i podróży, małą historię monet, pisma, pomników, kolekcji i muzeów. Za każdym razem napisaną z autentycznym znawstwem i zawsze też funkcjonalną.
Z recenzji Andrzeja Mencwela
The author analyzes the nineteenth-century practices of memory mediated by the art of words, by writing, print, image, body and ritual, inscribed in landscapes and building spaces, on the examples of the activity of scientists from the
Warsaw Society of Friends of Science and the first museum in Poland, founded in Puławy by
Izabela Czartoryska.
Wstęp 9
TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK
Teatr pamięci: Przyjaciele Nauk i ich publiczność 19
Uczeni w przestrzeni miasta 33
Drukowany pomnik: „Roczniki” Przyjaciół Nauk 42
Towarzystwo w sieci powiązań: listy, dary i kontakty 45
O prehistorii towarzystw uczonych 53
Od obiadów czwartkowych do zebrań naukowych 58
O zachowaniu w Towarzystwie: rytuały wzajemności
Przyjaciół Nauk 67
„Rodactwa i przyjaźni związani łańcuchem”. Sympatie, antypatie i krytyka w gronie uczonych 75
„Dla zachęcenia żyjących – pamięć zmarłych
członków potomności podawać” 80
Pamięć kulturowa Przyjaciół Nauk 87
Mnemotoposy: Karpaty i dawna Sarmacja Stanisława Staszica 108
Groźne karpackie El Dorado 111
Mapa wyobraźni: Karpaty jako obszar pogranicza 122
Sarmackie Pompeje, sarmackie Herkulanum 127
Prehistoryczna nekropolia. Mamut a sprawa polska 130
O wzniosłości gór okiem badacza-pielgrzyma 135
Plemiennik sławnego narodu: Słowianie w górach
i dolinach 141
Pamięć historii: królewskie miasta gór i wyżyn
karpackich 144
Górale, potomkowie Słowian. Stanisław Staszic
jako etnograf 147
Ku pamięci. Staszicowska oda do młodości 151
Słowo i obraz: medale 158
Najtrwalsze pomniki historii: monety i medale 159
Pieniądze niechciane. Główki świętego Jana i skórzane monety 165
Denary Piastów: od barbarzyństwa ku cywilizacji 176
Rozbicie dzielnicowe i unia polsko-litewska. Wspólna
historia monetarna czy separacja pamięci? 189
Pismo: dumni spadkobiercy przeszłości barbarzyńskiej 199
„Pismo głosowe od niepamiętnych czasów rozeszło się
między ludy barbarzyńskie” 205
Słowiańskie runy 213
„Historia nie jest Alkoranem”. Pozatekstowe źródła do
badań historycznych 219
Po co barbarzyńcom alfabet? O wspaniałej cywilizacji Słowian 223
„Zasługi ojców spadają na synów”. Mit słowiański 234
PUŁAWY IZABELI CZARTORYSKIEJ
W „Atenach nad brzegiem Wisły”, czyli podróż
do Puław 239
„Socjeta jest hybrydą niejednorodną”. Społeczność
dworska 245
Rodzina sentymentalna w przestrzeni prywatnej
i publicznej 254
Intensyfi kacja życia towarzyskiego w Puławach 271
„Typ puławski, zwłaszcza u kobiet, doskonale od innych można było rozróżnić...” 277
Patriotyczni i sentymentalni: etos puławski 282
O pamięci sentymentalnej 288
„Cóż bardziej ożywia wspomnienia jak pamiątki?” 300
Kultura ciekawości w Europie: epizod gabinetowy 315
Długie narodziny europejskich muzeów 320
Kultura ciekawości na peryferiach: gabinety osobliwości w Rzeczypospolitej Szlacheckiej 334
Oświecone muzeum na ziemiach polskich 342
„Aby przeszłość przyszłości odnowić pamięcią”: Świątynia
Sybilli i Dom Gotycki w Puławach 351
Puławskie muzea Izabeli Czartoryskiej w działaniu:
komunikacja i mnemonika 366
Przebieg zwiedzania: sztuka słowa i muzealne widowisko 367
Głosy w muzeum. Słowo, dialog, polifonia 372
Słowo tradycji: słowa święte. Język religijny i rytuał
w Świątyni Sybilli 385
Sentymentalna kolekcja relikwii bohaterów 401
O zdarzeniach graficznych: napisy w przestrzeni puławskich muzeów 418
Pismo, tekst, muzeum 426
Muzeum wyobrażone. Problem reprezentacji
Wirtualna kolekcja pamiątek. Inwentarze i katalogi
muzealne 435
Muzealne księgi gości Świątyni Sybilli 444
Materialność tomów 446
Księgi zwiedzających: komunikacja wewnątrztekstowa i zewnątrztekstowa 449
Rekontekstualizacja wpisu 454
Pamięć komunikacyjna. Okolicznościowe pochwały,
rodzinne więzy 457
„W pogoni za ojców cieniem”. Ku pamięci kulturowej 465
Zakończenie 471
Bibliografia 482
Źródła rękopiśmienne 482
Źródła drukowane 482
Opracowania 489
Indeks 500
