Publicznoprawny status jednostki skrajnie ubogiej

• Druk: 2019
• Seria / cykl: MONOGRAFIE
• Autor: Adam Ploszka
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

Pierwsza nagroda za rozprawę doktorską w LIII Ogólnopolskim Konkursie „Państwa i Prawa” na najlepsze prace habilitacyjne i doktorskie z dziedziny nauk prawnych.
Prawa człowieka nie zawsze dla najuboższych - przeczytaj wywiad z autorem >>
Tezą sformułowaną w książce jest stwierdzenie, że z jednej strony skrajne ubóstwo negatywnie wpływa na możliwość korzystania z praw człowieka, z drugiej zaś prawa człowieka mogą się przyczynić do ograniczenia skali skrajnego ubóstwa, a w konsekwencji do umożliwienia korzystania przez jednostki skrajnie ubogie ze wszystkich praw człowieka.
Autor stawia pytania:

czym jest ubóstwo i skrajne ubóstwo?
jak prawo międzynarodowe praw człowieka (w tym także prawo Unii Europejskiej) ujmuje relację pomiędzy ubóstwem a prawami człowieka i czy prawa człowieka wnoszą do przeciwdziałania ubóstwu jakąkolwiek wartość dodaną?
jak prawo konstytucyjne, w szczególności Konstytucja RP określa status jednostki skrajnie ubogiej?
jak wygląda realizacja konstytucyjnego oraz międzynarodowego standardu ochrony praw człowieka skrajnie ubogiego?

Analizie poddano akty prawne mające szczególne znaczenie dla sytuacji prawnej jednostek żyjących w skrajnym ubóstwie oraz orzecznictwo krajowych i międzynarodowych organów zajmujących się kontrolą przestrzegania praw człowieka.
Adresaci:
Publikacja jest przeznaczona przede wszystkim dla adwokatów, radców prawnych i sędziów. Może być przydatna również pracownikom organizacji pozarządowych, administracji rządowej i samorządowej, zajmującym się tematyką praw społecznych.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-8160-732-2
• ISBN druku: 978-83-8160-423-9
• EAN: 9788381607322
• Liczba stron: 392

Wykaz skrótów | str. 15

Wstęp | str. 19

Rozdział I
Wprowadzenie do problematyki ubóstwa | str. 25
1. Wprowadzenie | str. 25
2. Historia relacji społeczeństwa i państwa do problemu ubóstwa | str. 26
3. Historia relacji społeczeństwa i państwa do problemu ubóstwa na ziemiach polskich | str. 30
4. Ubóstwo w myśli społeczno-ekonomicznej | str. 33
4.1. Ubóstwo w optyce ekonomii klasycznej | str. 34
4.2. Ubóstwo w myśli socjalistycznej | str. 35
4.3. Ubóstwo a ekonomia neoklasyczna, keynesizm, szkoła chicagowska | str. 36
4.4. Katolicka nauka społeczna | str. 37
4.5. Ubóstwo jako niedostatek podstawowych możliwości – koncepcja Amartyi Sena | str. 38
5. Przyczyny ubóstwa i koncepcje walki z tym zjawiskiem | str. 41
6. Definiowanie i pomiar ubóstwa – uwagi ogólne | str. 43
7. Definiowanie i pomiar ubóstwa – podejście jednowymiarowe | str. 45
7.1. Minimum egzystencji, minimum socjalne, ubóstwo ustawowe | str. 47
7.2. Ubóstwo relatywne | str. 50
8. Definiowanie i pomiar ubóstwa – podejście wielowymiarowe | str. 53
9. Ubóstwo a wykluczenie społeczne | str. 54
10. Badania jakościowe ubóstwa – życie w skrajnym ubóstwie | str. 56
11. Długość trwania w skrajnym ubóstwie | str. 58
12. Obraz polskiej biedy – kategorie osób szczególnie zagrożonych skrajnym ubóstwem | str. 59
12.1. Bezrobotni | str. 59
12.2. Pracujący biedni (working poor) | str. 60
12.3. Dzieci i młodzież, rodziny wielodzietne | str. 62
12.4. Seniorzy, osoby z niepełnosprawnością | str. 63
12.5. Mieszkańcy wsi i małych miast oraz regionów tradycyjnie ubogich | str. 64
12.6. Kobiety | str. 65
12.7. Członkowie mniejszości rasowych i etnicznych | str. 66
13. Obraz polskiej biedy – przyczyny ubóstwa w Polsce | str. 67
14. Badania postaw społecznych Polaków wobec ubóstwa i osób ubogich | str. 68
15. Podsumowanie | str. 70

Rozdział II
Prawnoczłowiecza perspektywa skrajnego ubóstwa w wymiarze uniwersalnym | str. 72
1. Wprowadzenie | str. 72
2. Organizacja Narodów Zjednoczonych wobec skrajnego ubóstwa | str. 73
2.1. Aksjologiczne uzasadnienie prawnego obowiązku przeciwdziałania ubóstwu | str. 74
2.2. Deklaracja kopenhaska | str. 76
2.3. Deklaracja milenijna | str. 79
2.4. Zrównoważone Cele Rozwoju | str. 82
3. Skrajne ubóstwo z perspektywy praw człowieka | str. 84
4. Prawnoczłowiecza perspektywa skrajnego ubóstwa – uwagi teoretyczne | str. 86
5. Koncepcja wolności od niedostatku jako punkt wyjścia dla podejścia do skrajnego ubóstwa opartego na prawach człowieka | str. 89
6. Konceptualizacja wolności od skrajnego ubóstwa jako prawa człowieka | str. 98
7. Wytyczne ONZ w sprawie skrajnego ubóstwa i praw człowieka | str. 102
8. Znaczenie Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych dla prawnoczłowieczej perspektywy skrajnego ubóstwa | str. 109
8.1. Obowiązek progresywnego urzeczywistniania praw i wolności przez państwo | str. 114
8.2. Koncepcja istoty prawa (minimum core) jako narzędzie oceny realizacji przez państwo obowiązku urzeczywistniania praw i wolności | str. 115
8.3. Obowiązek wykorzystywania przez państwo maksymalnie dostępnych środków dla urzeczywistniania praw i wolności | str. 118
8.4. Obowiązek realizacji praw społecznych bez dyskryminacji | str. 121
9. Prawo do odpowiedniego poziomu życia – druga strona wolności od ubóstwa | str. 121
10. Prawo do rozwoju z perspektywy wolności od ubóstwa | str. 127
11. Realizacja obowiązku przeciwdziałania skrajnemu ubóstwu | str. 130
11.1. Działania systemu Narodów Zjednoczonych na rzecz eliminacji skrajnego ubóstwa | str. 131
11.2. Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy wobec problemu ubóstwa | str. 133
11.3. Światowa Organizacja Handlu wobec ubóstwa | str. 136
11.4. Krytyka dotychczasowego poziomu współpracy międzynarodowej w obszarze przeciwdziałania skrajnemu ubóstwu | str. 137
12. Podsumowanie | str. 140

Rozdział III
Prawnoczłowiecza perspektywa skrajnego ubóstwa w wymiarze regionalnym (europejskim) | str. 142
1. Wprowadzenie | str. 142
2. System normatywny Rady Europy wobec zjawiska skrajnego ubóstwa | str. 143
3. Skrajne ubóstwo a „socjalne refleksy” praw i wolności gwarantowanych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka | str. 148
3.1. Zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych jako pozytywny obowiązek wynikający z wolności od poniżającego traktowania | str. 152
3.2. Pozytywny obowiązek ochrony prawnej życia i zabezpieczenia bytu jednostki | str. 160
3.3. Pozytywny obowiązek zapewnienia schronienia i poszanowania życia prywatnego | str. 167
3.4. Czy EKPC gwarantuje wolność od niedostatku? | str. 171
3.5. EKPC jako instrument ochrony praw osób doświadczających skrajnego ubóstwa | str. 175
4. Europejska Karta Społeczna wobec skrajnego ubóstwa – uwagi ogólne | str. 176
4.1. Konstrukcja normatywna prawa do ochrony przed ubóstwem i wykluczeniem społecznym | str. 178
4.2. Prawo do ochrony przed ubóstwem i wykluczeniem społecznym w orzecznictwie Europejskiego Komitetu Praw Społecznych | str. 181
4.3. Prawo do ochrony przed ubóstwem i wykluczeniem społecznym – perspektywa rozwoju | str. 185
4.4. Polska a prawo do ochrony przed ubóstwem i wykluczeniem społecznym | str. 187
5. Unia Europejska wobec ubóstwa – ograniczona skuteczność prawnoczłowieczego podejścia UE do ubóstwa | str. 189
5.1. Podejście do ubóstwa w UE oparte na prawach człowieka – analiza funkcjonowania | str. 194
5.2. Ograniczanie ubóstwa jako cel polityki zagranicznej UE | str. 198
5.3. UE wobec skrajnego ubóstwa – w oczekiwaniu na „wzięcie praw na poważnie” | str. 201
6. Podsumowanie | str. 203

Rozdział IV
Prawnoczłowiecza perspektywa skrajnego ubóstwa w wymiarze konstytucyjnym | str. 205
1. Wprowadzenie | str. 205
2. Wolność od niedostatku jako źródło konstytucjonalizacji praw socjalnych | str. 206
3. Ochrona jednostek skrajnie ubogich poprzez prawa socjalne | str. 209
3.1. Konstytucyjne prawo do mieszkania jednostki skrajnie ubogiej | str. 215
3.2. O zasadności oceny rozumności działań prawodawcy w zakresie realizacji prawa do mieszkania na przykładzie orzeczenia Sądu Konstytucyjnego RPA w sprawie Grootboom | str. 223
3.3. Konstytucyjne prawo do zabezpieczenia społecznego jednostki skrajnie ubogiej i wynikający z niego obowiązek zapewnienia minimum życiowego | str. 229
3.4. Konstytucyjne prawo do ochrony zdrowia jednostki skrajnie ubogiej | str. 237
3.5. Konstytucyjny obowiązek zapewnienia każdemu członkowi rodziny minimum egzystencji | str. 242
4. Konstytucyjnie gwarantowane minimum egzystencji jako samoistna wartość konstytucyjna | str. 246
4.1. „Prawo podstawowe do minimum egzystencji odpowiadającego godności” w orzecznictwie Związkowego Trybunału Konstytucyjnego | str. 249
4.1.1. Prawo podstawowe do minimum egzystencji odpowiadającego godności jako wzorzec kontroli dla ustawodawstwa socjalnego | str. 251
4.1.2. Granice podmiotowe prawa podstawowego do minimum egzystencji odpowiadającego godności | str. 255
4.2. Prawo do zabezpieczenia egzystencji w prawie konstytucyjnym Konfederacji Szwajcarii | str. 258
4.3. Minimo vital w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego Kolumbii | str. 260
4.4. O potrzebie odczytania w tekście Konstytucji RP prawa do minimum egzystencji | str. 262
5. Prawo do życia jednostek skrajnie ubogich | str. 265
6. Prawo do posiadania środków do życia jako element prawnej ochrony życia w orzecznictwie Sądu Najwyższego Indii | str. 266
7. Skrajne ubóstwo a zasady równości i niedyskryminacji | str. 272
8. Znaczenie equal protection clause dla statusu skrajnie ubogich w USA | str. 277
9. Skrajne ubóstwo a prawo do sądu | str. 281
10. Podsumowanie | str. 283

Rozdział V
Wybrane deficyty realizacji standardu praw człowieka skrajnie ubogiego | str. 287
1. Wprowadzenie | str. 287
2. Deficyty rządowej strategii przeciwdziałania ubóstwu | str. 288
3. Deficyty w zakresie realizacji konstytucyjnego prawa do mieszkania (schronienia) | str. 294
3.1. Deficyty w zakresie ochrony przed eksmisją na bruk | str. 300
3.2. Eksmisja z pomieszczenia tymczasowego | str. 301
3.3. Eksmisja osób zamieszkujących rodzinne ogródki działkowe | str. 304
3.4. Eksmisja lokatorów tzw. mieszkań mundurowych | str. 308
3.5. Deficyty w zakresie realizacji prawa do mieszkania w optyce Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych ONZ | str. 310
4. Deficyty w zakresie realizacji prawa do pomocy społecznej | str. 311
4.1. Rodzinny wywiad środowiskowy jako bariera w dostępie skrajnie ubogich do pomocy społecznej | str. 318
4.2. Deficyt w zakresie realizacji prawa jednostek skrajnie ubogich do dostępu do łaźni, pralni oraz szaletów | str. 321
4.3. Zdolność do samoobsługi oraz stan zdrowia jako bariery w dostępie do pomocy w zakresie zapewnienia schronienia | str. 323
4.4. Deficyty w zakresie realizacji prawa do żywności | str. 327
4.5. Brak waloryzacji świadczeń dla uchodźców i osób objętych ochroną tymczasową | str. 329
5. Deficyty w zakresie realizacji prawa do ochrony zdrowia osób skrajnie ubogich | str. 331
6. Deficyty w zakresie realizacji prawa skrajnie ubogich do sądu oraz pomocy prawnej | str. 333
6.1. Deficyty przedsądowej pomocy prawnej | str. 334
6.2. Deficyt ustawowej regulacji prawa ubogich | str. 338
7. Podsumowanie | str. 339

Zakończenie | str. 341

Bibliografia | str. 345

Wykaz źródeł prawa | str. 372

Wykaz orzeczeń | str. 386