Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSSF
Czwarte, uaktualnione wydanie cieszącego się od lat dużą popularnością podręcznika z zakresu rachunkowości finansowej. Autorzy przedstawiają w nim zarówno podstawy teoretyczne, takie jak: miejsce rachunkowości finansowej w systemie informacji ekonomicznej, definicje pojęć, krajowe i międzynarodowe podstawy prawne, jak i szczegółowe zasady prowadzenia rachunkowości finansowej w przedsiębiorstwie. Omawiają także sposoby wyceny, ewidencjonowania, rozliczania i ujęcia w sprawozdawczości jednostkowej i skonsolidowanej:
• kosztów działalności operacyjnej,
• inwestycji,
• rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
• rozrachunków,
• zobowiązań finansowych i rezerw,
• obrotu materiałowego i towarowego,
• produktów i kontraktów długoterminowych,
• przychodów,
• wyniku finansowego,
• kapitałów własnych.
Wszystkie prezentowane zagadnienia są opisane z uwzględnieniem zarówno obowiązującego polskiego prawa bilansowego, jak i aktualnych Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF). Książka została wzbogacona licznymi schematami prowadzenia ewidencji na kontach oraz przykładami liczbowymi.
Nowe wydanie zawiera aktualizację stanu prawnego uwzględniającą m.in. zmiany w ustawie o rachunkowości, Krajowych Standardach Rachunkowości, MSSF 9, MSSF 15, podatku VAT i Kodeksie Spółek Handlowych.
Publikacja jest adresowana przede wszystkim do studentów, słuchaczy studiów podyplomowych, uczestników kursów i szkoleń, kandydatów na biegłych rewidentów, menedżerów zarządzających firmami oraz do pracowników służb finansowo-księgowych.
Książka powstała pod kierunkiem prof. nadzw. dr. hab. Józefa Pfaffa, kierownika Katedry Rachunkowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach oraz przewodniczącego Głównej Zawodowej Komisji Egzaminacyjnej Stowarzyszenia Księgowych w Polsce. Autorami poszczególnych rozdziałów są pracownicy Katedry Rachunkowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
Spis treści
Wstęp 13
Wykaz aktów prawnych 15
Wykaz zastosowanych skrótów 19
Wykaz kont księgi głównej 20
1. Rachunkowość jako system informacyjny (Anna Kuzior) 25
1.1. Istota i znaczenie rachunkowości jako systemu informacyjnego 27
1.2. Zasady rachunkowości 30
1.3. Regulacje rachunkowości w Polsce na tle integracji z Unią Europejską 34
1.4. Podmioty rachunkowości i obowiązujące je podstawy prawne 37
1.5. Zakres przedmiotowy rachunkowości 41
Pytania 42
2. Koszty działalności operacyjnej i ich ewidencja (Józef Pfaff) 43
2.1. Istota kosztów 45
2.2. Klasyfikacja kosztów działalności 47
2.3. Ewidencja kosztów zasadniczej działalności operacyjnej 53
2.3.1. Układ rodzajowy kosztów 53
2.3.2. Układ funkcjonalny kosztów 56
2.3.3. Układ rodzajowo-funkcjonalny kosztów 59
2.4. Rozliczenia mię dzyokresowe kosztów 61
2.4.1. Rozliczenia mię dzyokresowe czynne 61
2.4.2. Rozliczenia mię dzyokresowe bierne 64
Pytania 68
3. Długo- i krótkoterminowe inwestycje (Małgorzata Rówińska-Kral’) 69
3.1. Pojęcie i klasyfikacja inwestycji 71
3.2. Aktywa finansowe a instrumenty finansowe 74
3.3. Aktywa pieniężne 80
3.3.1. Pojęcie i zakres aktywów pieniężnych 80
3.3.2. Obrót gotówkowy i jego ewidencja 81
3.3.3. Obrót bezgotówkowy i jego ewidencja 85
3.3.4. Wycena aktywów pieniężnych 97
3.4. Niepieniężne aktywa finansowe w krajowych regulacjach rachunkowości 101
3.4.1. Wstępne ujęcie aktywów finansowych - kategorie aktywów finansowych 101
3.4.2. Wycena bilansowa w wartości godziwej i jej ewidencyjne skutki 105
3.4.3. Wycena w skorygowanej cenie nabycia 117
3.4.4. Przekwalifikowanie aktywów finansowych 123
3.4.5. Uproszczone podejście do wyceny aktywów finansowych 124
3.5. Regulacje MSSF w zakresie aktywów finansowych 126
3.6. Inwestycje niefinansowe 138
3.6.1. Pojęcie i zakres inwestycji niefinansowych 138
3.6.2. Wartość początkowa inwestycji niefinansowych 140
3.6.3. Wycena bilansowa inwestycji niefinansowych 142
Pytania 148
4. Rzeczowe aktywa trwałe (Anna Kuzior) 149
4.1. Istota, zakres i klasyfikacja rzeczowych aktywów trwałych 151
4.2. Wycena środków trwałych 156
4.2.1. Wartość początkowa 156
4.2.2. Amortyzacja środków trwałych 164
4.2.3. Trwała utrata wartości 184
4.2.4. Wycena bilansowa środków trwałych 192
4.3. Dokumentacja i ewidencja zmian w stanie środków trwałych 195
4.4. Leasing środków trwałych 205
4.4.1. Istota i klasyfikacja leasingu 205
4.4.2. Ewidencyjne i sprawozdawcze konsekwencje leasingu według ustawy o rachunkowości 207
4.4.3. Międzynarodowy Standard Sprawozdawczości Finansowej 16
„Leasing” 222
4.5. Środki trwałe w budowie 230
4.5.1. Istota, klasyfikacja i zasady wyceny 230
4.5.2. Ewidencja środków trwałych w budowie 235
Pytania 239
5. Wartości niematerialne i prawne (Anna Kuzior) 241
5.1. Istota i elementy wartości niematerialnych i prawnych 243
5.2. Zasady wyceny wartości niematerialnych i prawnych 249
5.2.1. Ustalanie wartości początkowej 249
5.2.2. Amortyzacja, trwała utrata wartości i wycena bilansowa 251
5.3. Ewidencja zmian w stanie wartości niematerialnych i prawnych 257
Pytania 264
6. Rozrachunki wynikające z działalności operacyjnej (Lucyna Poniatowska) 265
6.1. Istota i cechy rozrachunków 267
6.2. Klasyfikacja rozrachunków 272
6.3. Wycena rozrachunków 279
6.4. Odpisy aktualizujące należności i ich ewidencja 287
6.5. Ogólne zasady ewidencji i dokumentacji rozrachunków 290
6.6. Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami, ich dokumentacja i ewidencja 293
6.7. Rozrachunki publicznoprawne i ich księgowe ujęcie 300
6.8. Ewidencja i dokumentacja rozrachunków z pracownikami 317
6.9. Ujęcie rozrachunków w bilansie 327
Pytania 330
7. Zobowiązania finansowe (Małgorzata Rówińska-Kral’) 333
7.1. Pojęcie i zakres zobowiązań finansowych 335
7.2. Podstawowe zasady wyceny zobowiązań finansowych w świetle krajowych regulacji 336
7.3. Kredyty bankowe 340
7.3.1. Charakterystyka umowy kredytu bankowego 340
7.3.2. Koszt kredytu 343
7.3.3. Wycena i ewidencja kredytów bankowych 344
7.4. Zaciągnięte pożyczki 347
7.4.1. Cechy umowy pożyczki 347
7.4.2. Wycena i ewidencja pożyczek 349
7.5. Zobowiązania z tytułu wyemitowanych obligacji 350
7.5.1. Charakterystyka obligacji 350
7.5.2. Wycena i ewidencja obligacji własnych 353
7.6. Zobowiązania wekslowe 354
7.7. Instrumenty pochodne o charakterze zobowiązań 356
7.8. Regulacje MSSF 9 w zakresie zobowiązań finansowych 360
Pytania 361
8. Rezerwy w rachunkowości (Lucyna Poniatowska) 363
8.1. Rezerwy w teorii rachunkowości 365
8.2. Rezerwy jako kategoria zobowiązań 368
8.3. Regulacje dotyczące rezerw zawarte w ustawie o rachunkowości i w Krajowych Standardach Rachunkowości 373
8.4. Rezerwy wedł ug MSSF 377
8.5. Okoliczności tworzenia rezerw 379
8.6. Wycena i ujęcie rezerw w bilansie 384
8.7. Ogólne zasady ewidencji rezerw 389
8.8. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego i jej ewidencja 393
8.9. Tworzenie i ewidencja rezerw na świadczenia emerytalne i podobne 400
8.10. Rodzaje pozostałych rezerw i ich ewidencja 408
Pytania 414
9. Obrót materiałowy (Anna Kuzior) 417
9.1. Istota i klasyfikacja materiałów 419
9.2. Wycena materiałów 421
9.2.1. Ogólne zasady wyceny materiałów 421
9.2.2. Bieżąca wycena przychodów i rozchodów materiałów 426
9.2.3. Wycena bilansowa materiałów 435
9.3. Dokumentacja i zasady ewidencji materiałów 439
9.4. Ewidencja zwiększeń stanu i wartości materiałów 441
9.5. Ewidencyjne ujęcie reklamacji zgłaszanych dostawcy materiałów . 449
9.6. Ewidencja rozchodu materiałów 457
Pytania 470
10. Obrót towarowy i jego ewidencyjne ujęcie (Lucyna Poniatowska) 471
10.1. Istota, zakres i formy obrotu towarowego 473
10.2. Szczeble obrotu towarowego i odpowiadający im system cen i marż 480
10.3. Zasady wyceny towarów 486
10.4. Ogólne zasady dokumentacji i ewidencji obrotu towarowego 495
10.5. Ewidencja obrotu towarowego magazynowego 498
10.5.1. Ewidencja zakupu towarów 498
10.5.2. Ewidencja sprzedaży towarów 508
10.6. Ewidencja obrotu tranzytowego 519
Pytania 521
11. Wycena i ewidencja produktów pracy (Małgorzata Rówińska-Kral’) 523
11.1. Istota i zakres produktów pracy 525
11.2. Zasady ustalania kosztu wytworzenia produktów 526
11.2.1. Etapy rozliczania kosztów właściwej działalności operacyjnej 527
11.2.2. Struktura kosztu wytworzenia produktów 532
11.3. Ewidencja produktów pracy 536
11.3.1. Przyjęcie produktów gotowych do magazynu 536
11.3.2. Sprzedaż produktów gotowych 539
11.3.3. Wycena bilansowa produktów 545
Pytania 546
12. Kontrakty d ługoterminowe (Małgorzata Rówińska-Kral’) 549
12.1. Charakterystyka usług długoterminowych 551
12.2. Koszty długoterminowych usług 553
12.3. Przychody z długoterminowych umów 557
12.4. Rozliczanie przychodów i kosztów niezakończonej usługi długoterminowej - kompleksowy przykład 559
12.5. Regulacje MSSF 15 568
Pytania 570
13. Przychody (Lucyna Poniatowska) 571
13.1. Istota przychodów 573
13.2. Klasyfikacja przychodów 577
13.3. Zasady wyceny i ujmowania przychodów 587
13.4. Ewidencja przychodów 591
13.5. Rozliczenia międzyokresowe przychodów 597
Pytania 601
14. Rezultaty finansowe działalności jednostki gospodarczej (Marzena Strojek-Filus) 603
14.1. Istota, zakres i rodzaje dokonań jednostki gospodarczej 605
14.2. Wynik finansowy jako element kapitałów własnych jednostki gospodarczej 608
14.3. Elementy wyniku finansowego w ujęciu typów działalności 610
14.4. Sposoby ustalania wyniku finansowego 618
14.5. Odroczony podatek dochodowy w rachunku wyników 630
14.6. Zasady i ewidencja księgowa podziału wyniku finansowego netto 638
Pytania 642
15. Kapitały własne i ich ujęcie w ewidencji (JózefPfaff) 643
15.1. Poj ęcie i znaczenie kapitału własnego 645
15.2. Klasyfikacja kapitałów własnych 647
15.3. Charakterystyka kapitałów własnych w spółkach kapitałowych 649
15.3.1. Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej 649
15.3.2. Kapitał zakładowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością 653
15.3.3. Kapitały rezerwowe w spółkach kapitałowych 656
15.4. Charakterystyka kapitałów własnych w spółkach osobowych 662
15.4.1. Charakterystyka spó łek osobowych 662
15.4.2. Ewidencja zmian kapitału własnego w spółkach osobowych 664
15.4.3. Kapitał własny w jednoosobowym przedsiębiorstwie prywatnym 666
15.5. Prezentacja kapitałów własnych w sprawozdaniu finansowym 668
Pytania 670
16. Inwentaryzacja aktywów i pasywów (JózefPfaff) 671
16.1. Poj ęcie inwentaryzacji, jej rodzaje, metody i terminy 673
16.2. Dokumentacja inwentaryzacyjna 680
16.3. Rozliczenie wyników inwentaryzacji 682
16.4. Klasyfikacja, rozliczenie i ewidencja niedoborów inwentaryzacyjnych 684
16.5. Rozliczenie i ewidencja nadwyżek inwentaryzacyjnych 689
Pytania 693
17. Sprawozdanie finansowe jednostki gospodarczej - zakres i zasady sporządzania (Marzena Strojek-Filus) 695
17.1. Istota i regulacje prawne sprawozdawczości finansowej 697
17.2. Cechy sprawozdania finansowego 699
17.3. Klasyfikacja i wymogi formalne sprawozdania finansowego 703
17.4. Sporz ądzanie sprawozdania finansowego 707
17.5. Bilans 708
17.6. Rachunek zysków i strat 713
17.7. Rachunek przepływów pieniężnych 720
17.8. Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym 725
17.9. Informacja dodatkowa 727
Pytania 731
18. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe (Marzena Strojek-Filus) 733
18.1. Istota i rodzaje relacji kapitałowych 735
18.2. Wymogi formalne sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych 742
18.3. Etapy konsolidacji sprawozdań finansowych metodą pełną 747
18.4. Różnica konsolidacyjna 750
18.5. Pozostałe procedury konsolidacyjne w metodzie konsolidacji pełnej 757
18.6. Metoda proporcjonalna konsolidacji sprawozdań finansowych 760
Pytania 763
Literatura 765
Indeks 769
