Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej

• Druk: Warszawa, 2017
• Autor: Rafał Smoczyński, Tomasz Zarycki
• Wydawca: Scholar

Dla zrozumienia społecznej pozycji środowisk arystokratycznych i postziemiańskich zasadnicze znaczenie ma relacja łącząca je z inteligencją. W przeszłości była to w dużej mierze relacja antagonistyczna, jednak po 1918 roku, który można uznać za symboliczny moment ustanowienia II Rzeczypospolitej jako swoistej „republiki inteligenckiej”, osłabiona arystokracja i ziemianie zaczęli odgrywać rolę wewnętrznej inteligenckiej subelity. Potomkowie znanych rodzin arystokratycznych i ziemiańskich stali się istotną częścią elity inteligenckiej republiki, a związki z nimi można uznać za symboliczny probierz inteligenckich roszczeń do przywództwa obywatelskiego i moralnego oraz własnej elitarności. Tak nakreślony kontekst analityczny pozwolił postawić tezę o arystokracji i – szerzej – o potomkach elit szlacheckich jako o inteligenckim totemie. Wokół tego podstawowego symbolu ciągłości historycznej polskich elit kształtowana jest współczesna polska tożsamość obywatelska.
Zaproponowana w książce interpretacja relacji łączących arystokrację, ziemiaństwo i elity szlacheckie z inteligencją, służąc zrozumieniu genezy nowoczesnego polskiego modelu obywatelstwa, stanowi propozycję nowego ujęcia historycznej ewolucji polskich hierarchii społecznych w kategoriach socjologicznych. Podejście to jest też próbą rozwoju krytycznej, zorientowanej historycznie i porównawczo analizy obywatelstwa polskiego.

Rafał Smoczyński, socjolog, profesor w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Jego zainteresowania badawcze obejmują m.in. socjologię ekonomiczną, kontrolę społeczną, filozofię polityczną, teorię społeczną. Publikował m.in. w: „Ethnic and Racial Studies”, „Czech Sociological Review”, „East European Politics and Societies”, „Studiach Socjologicznych”. Ostatnio wydał książkę The Impact of the Entrepreneurs’ Catholic Religiosity upon Shadow Economy Activities in Poland after 1989: Approaching the Moral Community Perspective (2015).

Tomasz Zarycki – socjolog, geograf społeczny, profesor i dyrektor w Instytucie Studiów Społecznych im. Profesora Roberta Zajonca Uniwersytetu Warszawskiego. Do jego głównych obszarów zainteresowań należą socjologia polityki, kultury i wiedzy oraz geografia społeczno-polityczna i badania nad elitami krajów Europy Środkowej i Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem Polski i Rosji. Publikował m.in. w: „Current Sociology”, „Geoforum”, „East European Politics and Societies”, „Europe-Asia Studies” czy „Theory and Society”. W ostatnim okresie wydał m.in. książki: Ideologies of Eastness in Central and Eastern Europe (Routledge, 2014) oraz (wspólnie z Tomaszem Warczokiem) Gra peryferyjna: polska politologia w globalnym polu nauk społecznych (2016).

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Socjologia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-7383-831-4
• Liczba stron: 306

Spis treści
Wstęp  7
Rozdział 1
Historyczna spuścizna szlachty w Polsce  10
Historia szlachty polskiej – zarys problematyki  10
Spór o rolę spuścizny szlacheckiej w polskiej historiografii  14
Wiek XIX – transformacja pola szlacheckiego, narodziny ziemiaństwa  18
Konfrontacja ziemiańsko-inteligencka przełomu XIX i XX wieku  23
Spory o definicję i status ziemiaństwa w polskiej przestrzeni społecznej  27
Powojenna historia środowisk arystokratycznych i ziemiańskich   34
Pole szlacheckie i badania nad nim po upadku komunizmu  36
Rozdział 2
Zachodnioeuropejskie pola szlacheckie  40
Holenderska szkoła badań nad środowiskami arystokratycznymi  41
„Rewizjonistyczna” szkoła historyczna  49
Francuska szkoła badań  54
Rozdział 3
Współczesne polskie pole szlacheckie  65
Wprowadzenie  65
Gromadzenie danych i analiza  75
„Rozszerzona rodzina” jako główny aktor pola szlacheckiego 78
Konwersje kapitałów w „rodzinie”  88
Zasada koligacyjna   92
Sieć społeczna  98
Grupy rekonstrukcyjne  106
Konkluzja  112
Rozdział 4
Medialne obrazy pola szlacheckiego  118
Rola mediów w utrzymaniu społecznego uznania dla arystokracji i szlachty  118
Medialna sylwetka arystokraty idealnego i jego przymioty  122
Arystokracja jako część polskiej kultury i historii  128
Gry genealogiczne  136
Bal Debiutantów i jego symbolika  145
Konkluzja: odejście ze sceny czy też walka o „właściwy” wizerunek… arystokracji
i szlachty?  154
Rozdział 5
Spuścizna szlachecka w percepcji polskiej młodzieży  157
Wprowadzenie  157
„Rozszerzona rodzina” i generowany przez nią kapitał społeczny… a tożsamość
inteligencka  161
Świadome podtrzymywanie tradycji i tożsamości szlacheckich 168
Ideologia rodzinna i realna gęstość rodzinnych sieci  172
Percepcja roli tradycji szlacheckich  187
Tło kulturowe badań  193
Konkluzje  196
Rozdział 6
Rewolucja inteligencka i narodziny polskiego modelu obywatelskiego  199
Ziemiańsko-inteligencki spór o naturalizację spuścizny szlacheckiej  204
Inteligencka walka ze „szlachetczyzną”… jako paradoksalny efekt
znaturalizowania spuścizny szlacheckiej w etosie inteligenckim  207
Nowoczesny model obywatelski w Polsce a modele zachodnie  219
Różnorodność modeli obywatelstwa  221
Kontekst międzynarodowy  222
Model polski między francuskim a niemieckim  225
Porównania z Rosją i innymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej  232
Rozdział 7
Szlachta, inteligencja, praktyki totemiczne  238
Totemizm dzisiaj  245
Pozycjonowanie totemiczne  248
Totem i fantazmaty  250
„Krew szlachecka” 253
Polskość i fantazmatyczność  258
Totem i afektywność  260
Relatywna stabilność znaczących nawiązujących do szlachectwa  263
Literatura  270
Ankieta  285
Indeks osobowy  297
Autorzy  304