Edukacja małego dziecka, t. 1. Teoretyczne odniesienia, tendencje i problemy
Książka poświęcona jest kontekstom teoretycznym, tendencjom i problemom edukacji małego dziecka. W poszczególnych tekstach znajdują się poglądy, propozycje oraz wyniki badań i studiów dotyczące różnych obszarów funkcjonowania dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym we współczesnej rzeczywistości społeczno-kulturowej.
Prezentowany tom składa się z czterech części. W pierwszej – noszącej tytuł Konteksty teoretyczne – Czytelnicy mogą znaleźć autorskie propozycje dotyczące edukacji małego dziecka. Zwraca się w nich uwagę m.in. na relacje między zaleceniami płynącymi z teorii (czy – szerzej – wiedzy) pedagogicznej, poczynaniami w zakresie polityki oświatowej i praktyką edukacyjną w zakresie kształcenia i wychowania małych dzieci w naszym kraju. Właśnie te relacje w znacznej mierze wyznaczają współcześnie zadowolenie i/lub niezadowolenie z edukacji oraz oddziałują na społeczne oczekiwania wobec poczynań władz oświatowych, nauczycieli, grup społecznych decydujących o kondycji edukacji dzieci. Mają temu służyć również działania Ministerstwa Edukacji Narodowej, które powołało zespół ekspertów do opracowywania nowych podstaw programowych wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej. Autorzy podejmują także istotne kwestie wielopłaszczyznowości integracji oraz swoistego fenomenu pedagogiki współbycia w edukacji małego dziecka.
Kolejna część – Dziecko wobec zmieniającego się świata kultury – zawiera zarówno teoretyczną, jak i praktyczną egzemplifikację zagadnień związanych z edukacją kulturalną i artystyczną dziecka. Nakreślone perspektywy i możliwości uwzględniają problemy dotyczące z jednej strony – słabości, błędów i ich przyczyn w obszarze praktyki polskiej edukacji kulturalnej dziecka, a z drugiej – wskazują na pozytywne doświadczenia i prognozy. Uzupełnienie tych kwestii stanowią rozważania na temat estetyzacji doświadczeń etycznych i obyczajowych dzieci.
Trzecia część – Wartości w wychowaniu i kształceniu małego dziecka – obejmuje opracowania traktujące o przygotowaniu dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym do nazywania, urzeczywistniania i realizacji różnych wartości, w tym pojmowania wartości miłości, rodziny, wiary w Boga i śmierci. Czytelnicy znajdą również odpowiedź na pytanie, czy autorzy wybranych podręczników do kształcenia zintegrowanego wskazują w nich na istnienie wartości? oraz Czy formułowane polecenia i zadania mobilizują ucznia do zwrócenia uwagi na świat wartości, możliwość ich wybierania, a także oceny i ich hierarchizowania? Wychowywanie do wartości staje się ważnym celem i zadaniem współczesnej pedagogiki i będzie zapewne długo pozostawać w zasięgu zainteresowania rodziny, przedszkola i szkoły, ze względu na jego aksjologiczny i praktyczny (edukacyjny) charakter.
Tom zamyka część – Nauczyciel a edukacja małego dziecka – w której Czytelnicy mogą znaleźć autorskie odczytania uwarunkowań przygotowania i gotowości zawodowej nauczyciela. Praca z dzieckiem – jako forma specyficznej aktywności – jest czynnikiem kształtującym zarówno ucznia, jak i jego samego. Jej istotą stają się współcześnie „nowe kompetencje” i „nowy profesjonalizm”, wyrażające się w refleksyjnym podejściu i badaniu przez nauczycieli własnej praktyki. Autorzy poszczególnych tekstów zwracają również uwagę na brak nowatorskich rozwiązań i twórczej inicjatywy nauczycieli oraz umiejętności rzetelnego diagnozowania uczniów. Dostrzeżone zaniedbania i negatywne doświadczenia wyznaczają tym samym ważne oczekiwania i zadania w pracy nauczyciela.
Wprowadzenie 9
KONTEKSTY TEORETYCZNE 15
TADEUSZ LEWOWICKI Edukacja małych dzieci – pomieszanie teorii pedagogicznej, polityki oświatowe ji praktyki edukacyjnej 17
EDYTA GRUSZCZYK-KOLCZYŃSKA Wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna: wprowadzone zmiany oraz ich konsekwencje. Raport eksperta Ministra Edukacji 33
JADWIGA OLEKSY Historyczne uwarunkowania aktualnych przemian w kształceniu zintegrowanym 51
BRONISŁAWA DYMARA Współbycie interpersonalne dzieci i dorosłych jako fenomen i zadania edukacji. Bliżej pedagogiki współbycia 66
DZIECKO WOBEC ZMIENIAJĄCEGO SIĘ ŚWIATA KULTURY 81
KATARZYNA OLBRYCHT Edukacja kulturalna dziecka – zapomniany obszar edukacji? 83
URSZULA SZUŚCIK Wielowymiarowość podejścia do twórczości plastycznej dziecka 96
MAŁGORZATA MUSZYŃSKA O estetyzację doświadczeń etycznych i obyczajowych – perspektywy i możliwości 105
ALINA GÓRNIOK-NAGLIK Metafory w edukacji estetycznej 122
WARTOŚCI W WYCHOWANIU I KSZTAŁCENIU MAŁEGO DZIECKA 135
EWA OGRODZKA-MAZUR Miłość w językowym obrazie świata wartości preferowanych przez dzieci żyjące w środowiskach zróżnicowanych kulturowo 137
WIESŁAWA A. SACHER Źródła wartości wychowawczych w procesie kształcenia muzycznego dzieci 155
URSZULA KLAJMON-LECH Wartości przekazywane w podręcznikach do edukacji zintegrowanej 165
ANNA JAKUBOWICZ-BRYX Rodzina jako wartość przedstawiana w podręcznikach edukacji wczesnoszkolnej 176
NATALIAMARIA RUMAN Wartości w edukacji i katechizacji małego dziecka. 191
SONIA CZUDEK-ŚLĘCZKA Wychowawcze dylematy przygotowania dzieci do pojmowania tematu śmierci 219
NAUCZYCIEL A EDUKACJA MAŁEGO DZIECKA 239
BRONISLAVA KASÁČOVÁ Educating a teacher „researcher” for the research of teacher’s professional activities 241
IRENA ADAMEK Rozwijanie myślenia pytajnego u dzieci 258
SIMONETA BABIAKOVÁ Profesijné činnosti učiteľa primárneho vzdelávania ako východisko k autoevalvácii 269
MARIANA CABANOVÁ Profesia učiteľa primárneho vzdelávania a diagnostické kompetencie učiteľa 280
EWA KOCHANOWSKA Rozpoznawanie uczniów zdolnych w kształceniu zintegrowanym 289
BEATA OELSZLAEGER Działania i czynności nauczyciela w relacjach z dziećmi 302
Informacja o autorach 317
