Kultura szkoły w rozwoju szkoły
Polecamy kolejną wyjątkową monografię akademicką w ramach serii autorskich monografii i podręczników akademickich Pedagogika Nauce i Praktyce pt. Kultura szkoły w rozwoju szkoły
Książka Inetty Nowosad wydobywa znaczącą rolę kultury szkoły w uzyskaniu trwałej poprawy pracy szkoły i nie wskazuje na jedyne, słuszne i gotowe rozwiązanie, które mogłoby przeprowadzić szkołę przez proces rekulturacji, krok po kroku. Choć oczywiste jest, że w czasach gwałtownych zmian każdy chętnie szuka oparcia w niosącej poczucie bezpieczeństwa gotowej recepcie na sukces. Jednak gdy uwaga zostaje skierowana na treści techniczne – kosztem zrozumienia ich wpływu na ludzi (użytkowników) i organizację – poprawa staje się niemożliwa, a efektywność zamiera. Ważne okazuje się zrozumienie, z czym mamy do czynienia – poznanie kultury szkoły i zmiany, a dokładnie: uczenie się jej i przekształcanie. Bez współpracy, uczestnictwa i zaangażowania społeczności szkolnej oraz popartej badaniami refleksji nie osiągnie się realnej, głębokiej zmiany, a jedynie taka ma sens.
Treści przedstawione w trzech rozdziałach ułatwiają uzyskanie całościowego spojrzenia na rangę kultury szkoły w jej rozwoju. Zawierają wnioski badaczy, które mogą pomóc lepiej zrozumieć nie tylko znaczenie kultury szkoły i jej złożoność, lecz także wielowymiarowość praktykowania udanej zmiany.
Przedstawione tu założenia, zwracające uwagę na znaczenie kultury szkoły w jej rozwoju, zostały omówione w książce w trzech oddzielnych rozdziałach. W rozdziale pierwszym – Kultura szkoły i jej znaczenie w badaniach efektywności szkoły – zwrócono uwagę na przyczyny zainteresowania kulturą szkoły jako kategorią badawczą w powiązaniu z efektywnością procesów edukacyjnych. Ukazano przejście, swoistą przemianę – od zainteresowania poszczególnymi czynnikami efektywności szkoły, poprzez uznanie fundamentalnego znaczenia kultury szkoły aż po poszukiwania sposobów wspierania procesu kształtowania kultury szkoły jako elementu całościowej reformy systemu, w którym rekulturacja jest wspierana nie tylko na poziomie szkoły jako organizacji, lecz także przez instytucje i jednostki (liderów systemowych) na szczeblu lokalnym czy systemowym. Co ciekawe, chodzi tu nie tylko o instytucje czy organy w strukturze zarządzania szkolnictwem, ale także (a może przede wszystkim) o sieci szkół i wzajemną pomoc. Jest to kierunek otwarty i aktualizowany. Wyodrębnionych tu pięć faz w rozwoju szkoły ma charakter umowny i służy wyekspo- nowaniu różnic składających się na dynamikę badań i umacnianie się teorii. Dokumentuje ewolucję, jaka zaszła na tym polu, a także wskazuje na potencjalną przyszłość. Wnioski zawarte w tej części książki sugerują, że dziedzina ta rozwinęła się podczas wielu wyróżniających się faz, w których zarówno badacze, jak i praktycy zdobyli doświadczenie w zakresie wdrażania i diagnozowania zmian edukacyjnych.
W rozdziale drugim – zatytułowanym W labiryncie niejednoznaczności kultury szkoły – zwrócono uwagę na wieloznaczność rozumienia kultury szkoły i możliwe konsekwencje badawcze. Zawarte tu elementarne rozważania na temat podejść badawczych i interpretacji kultury szkoły stanowią ramy poznawcze ułatwiające orientację w przestrzeni bardzo bogato reprezentowanych ujęć. Przywołane treści mają uczulić na konieczność zachowania szczególnej ostrożności w rozpoznawaniu trudnego pola badawczego, jakim jest kultura szkoły. Rozpoznanie to stanowi warunek przejścia do zagadnień przedstawionych w kolejnym rozdziale, w którym ważny jest już sam proces przekształcania kultury szkoły w korzystne dla uczniów środowisko uczenia się, sprzyjające wzrostowi osiągnięć.
Rozdział trzeci – Rekulturacja: kształtowanie kultury szkoły – eksponuje problem zmian w szkołach oraz fakt, że nie każda zmiana jest dla szkoły ważna czy choćby nawet potrzebna. Liczy się uzyskanie nowego podejścia do wykonywanych prac, które przyczynią się do rozwoju uczniów i wzrostu osiągnięć. Wyłania to proces udanego przekształcania kultury szkoły, dla którego M. Fullan przyjmuje termin rekulturacji. Wówczas zmiana wyraża się w przejściu ze stanu dotychczasowego do stanu oczekiwanego, jednoznacznie odmiennego, który ma charakter celowy, empirycznie sprawdzalny oraz trwały, jednak ma także swoje nieprzenikalne granice, a proces kształtowania jest „sterowany” tylko warunkowo. Jest to bowiem proces rozpoznawania nowych potrzeb, uczenia się przez doświadczenie, tworzenia nowej praktyki i nabywania biegłości we wspólnym działaniu. Dlatego w tej części książki przedstawiono stanowiska badaczy eksponujące rangę przywództwa, współpracy i uczenia się – jako triady warunkującej i wzmacniającej proces rekulturacji. Choć rekulturacja jest określeniem rozwijanym przez Michaela Fullana, to inni badacze, jak choćby Terrence Deal, Kent Peterson, Leslie Kaplan i William Owings, proces ten nazywają kształtowaniem kultury szkoły, zaś Steve Gruenert i Todd Whitaker sięgają nawet po takie pojęcia jak „przeprogramowanie” lub jej „naładowanie”
