Menele
Tematyka problemów alkoholowych jest zawsze aktualna ze względu na ich rozpowszechnienie i różnorodność konsekwencji zeń wynikających. Istnieje jednak pewna luka na tle literatury przedmiotu dotycząca funkcjonowania osób uzależnionych od alkoholu w obrębie marginesu życia społecznego, na który są spychani. Wyizolowani ze społeczeństwa alkoholicy organizują się często w charakterystyczne grupy na różnych jednostkach terytorialnych. Ten aspekt choroby alkoholowej nie był dotąd badany.
Książka stanowi próbę podjęcia istotnego społecznie problemu dotyczącego niebadanego dotąd aspektu problemów alkoholowych: tworzenia się grup, a być może subkultur, których członkowie reprezentują poszczególne stadia uzależnienia od alkoholu oraz prezentują swoją osobą różne stopnie degradacji zawodowej, społecznej i zdrowotnej poprzez patologiczny kontakt z alkoholem.
Podrozdziały części teoretycznej pracy obejmują zagadnienia dotyczące terminologii, podstawowych wiadomości o alkoholu, zarysu historycznego pijaństwa w Polsce, wzorów, stylów picia, przyczyn sięgania po alkohol, motywów picia oraz psychologicznych teorii dotyczących powodów sięgania po alkohol. W większości część teoretyczna pracy skupia się na konsekwencjach krótkotrwałego jak i długotrwałego oddziaływania alkoholu na organizm i psychikę człowieka. Dotyczy to zarówno przewidywalnych efektów fizjologicznych po jego spożyciu jak i zdrowotnych, społecznych i materialnych konsekwencji długotrwałego nadużywania alkoholu w tym tworzenia się więzi grupowej osób uzależnionych od alkoholu. Zdefiniowane i scharakteryzowane jest także uzależnienie od alkoholu, fazy i typologie alkoholizmu, czynniki wpływające na rozwój uzależnienia oraz instytucje sprzyjające piciu.
Nowatorski charakter ma rozdział dotyczący grup „meneli”. Praca zawiera definicje pojęcia ,,menel” (humorystyczną jak i naukową), próbę charakterystyki tworzonej przez nich grupy oraz rozważania dotyczące klasyfikacji „meneli” jako grupy społecznej czy też subkultury.
Poruszone, na podstawie dostępnej wiedzy dotyczącej problemów alkoholowych, psychologii społecznej oraz grup społecznych zagadnienie, stało się inspiracją do przeprowadzenia badań na temat powstawania, funkcjonowania oraz konsekwencji przynależności do grup „meneli”. Badania oparto na opracowanej przez Autorkę koncepcji metodologiczne, a także narzędziach badawczych własnego autorstwa.
Monografia ma charakter studiów diagnostycznych. Została opracowana na podstawie badań przeprowadzonych w miejscowości Stróża w województwie małopolskim.
Rozdział II zawiera koncepcję metodologiczną badań, opis ich przebiegu oraz charakterystykę narzędzi badawczych.
Rozdział III zawiera analizę i interpretację zgromadzonego materiału badawczego. Na podstawie ankiet przeprowadzonych wśród społeczności lokalnej przedstawiony jest sposób postrzegania grupy „meneli” przez mieszkańców Stróży.
W oparciu o wywiady przeprowadzone z 34 przedstawicielami grupy „meneli” oraz dokonywanych podczas obserwacji, w książce przedstawiono ich materialną, zdrowotną i społeczną sytuację zadając pytania nie tylko dotyczące problemów alkoholowych, ale także systemu wartości czy też sposobu odżywiania. Między innymi w oparciu o te wywiady powstało 18 indywidualnych charakterystyk członków grupy „meneli”.
Wnioskiem z badań staje się fakt iż „menele” są swoistą subkulturą lokalną. Między osobami mającymi problemy z przystosowaniem się do środowiska społecznego i kulturowego, w jakim przyszło im żyć ze swoją chorobą dochodzi do interakcji czego wynikiem są określone normy i działania podejmowane w obrębie grupy. Książka po raz pierwszy porusza ten właśnie aspekt problemów alkoholowych.
Czytelnik w trakcie lektury zaznajamiając się najpierw z terminologią i teorią dotyczącą problemów alkoholowych, ich przyczyn i konsekwencji ma możliwość odniesienia zdobytej wiedzy do kolejnych rozdziałów dotyczących bezpośrednio „meneli”. Umożliwia to pełniejsze zrozumienie tego, kim tak naprawdę jest „menel” i tego, jakie problemy zdrowotne, materialne i społeczne mogą go dotyczyć jako jednostki funkcjonującej na marginesie życia społecznego.
Wstęp 9
Rozdział I. Zasady powstawania, funkcjonowania oraz konsekwencje przynależności do grup „meneli” – analiza literatury przedmiotu 13
Wyjaśnienia terminologiczne 14
Podstawowe wiadomości o alkoholu 17
Zarys historyczny pijaństwa w Polsce 19
Wzory, style picia 21
Przyczyny sięgania po alkohol 22
Motywy picia 23
Teorie dotyczące przyczyn sięgania po alkohol 24
Konsekwencje krótkotrwałego i długotrwałego oddziaływania alkoholu na organizm człowieka 25
Przewidywalne efekty fizjologiczne po spożyciu alkoholu 26
Zdrowotne konsekwencje nadużywania alkoholu 27
Społeczne konsekwencje nadużywania alkoholu 42
Materialne konsekwencje nadużywania alkoholu 45
Grupy „meneli” 46
Rozdział II. Metodologia badań własnych 55
Cel i zadania pracy 56
Problemy badawcze 57
Metody, techniki i narzędzia badawcze 58
Metoda sondażu diagnostycznego 59
Metoda indywidualnych przypadków 61
Badania pilotażowe 63
Charakterystyka terenu badań i badanej populacji 64
Organizacja przebiegu badań 65
Opis struktury demograficznej i społecznej badanych 66
Społeczność lokalna 66
Osoby należące do grupy „meneli” 66
Rozdział III. Analiza wyników badań 69
Sposób postrzegania grupy „meneli” przez środowisko lokalne 70
Konsekwencje prowadzenia trybu życia skutkującego byciem postrzeganym jako „menel” 81
Materialna sytuacja członków grupy „meneli” 82
Zdrowotne konsekwencje bycia „menelem” 85
Społeczne konsekwencje bycia „menelem” 92
Świat wartości członków grupy „meneli” 95
Ocena jakości swojego życia przez „meneli” 97
Studium indywidualnych przypadków osób należących do grupy „meneli” 100
Podsumowanie i wnioski pedagogiczne 121
Bibliografia 127
Spis tabel 131
Spis wykresów 133
Aneks 135
