Potyczki z polszczyzną
No, co tam? Smartphone czy smartfon? Profilu czy profila? Teść czy świekier? Ministra czy ministerka? W środę czy we środę? Na potrzeby czy dla potrzeb? Zgłośnić, pogłośnić, pogłośnić? Zbiór felietonów poświęconych trudnym albo kłopotliwym zagadnieniom współczesnej polszczyzny. Ich dobór wynika z wieloletnich obserwacji zachowań
językowych Polaków – autorka jest pracownikiem poradni językowej Instytutu Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego. Od lat prowadzi również rubrykę poświęconą poprawności językowej w „Kurierze Szczecińskim”. W każdym z felietonów autorka zwięźle, a zarazem ciekawie i wnikliwie portretuje wybrany problem językowy, zgłoszony przez internautę lub czytelnika. Staranny wybór pytań, przystępna forma odpowiedzi oraz przejrzysty układ sprawiają, że poradnik ten może być cenną pomocą w pogłębieniu wiedzy o bogactwie naszego języka ojczystego.
zbiór zawiera 253 felietony, które powstały dzięki pytaniom dociekliwych użytkowników języka, zaprezentowane w książce zagadnienia podzielono na rozdziały dotyczące etykiety językowej, znaczenia słów, gramatyki, odmiany nazw własnych, słowotwórstwa, związków składniowych i frazeologicznych oraz ortografii, interpunkcji i wymowy, książka jest opatrzona indeksem omówionych form językowych. Książka przeznaczona jest dla każdego, kto czuje potrzebę poprawnego wyrażania się, a nie ma czasu na poszukiwania podpowiedzi w wielu miejscach.
„Praca w poradni językowej pozwala dostrzec ogrom problemów nurtujących użytkowników języka”.
Ze wstępu
Słowo wstępu 13
I. Grzecznie, miło, z szacunkiem 15
Higiena językowego obcowania 17
Nieparlamentarnie, niegrzecznie, niepolitycznie 19
Zmasakrować i zaorać 21
Bez przesady 23
No, co tam? 25
Nie chce mi się 27
Witam, witaj, dzień dobry 29
Zapraszam i proszę. I pozdrawiam 31
Panie Andrzeju! 33
Proszę mi to podać, tato… 35
Co ma beton do przemocy? 37
Co wolno czynić publicznie? 39
Językowi barbarzyńcy 41
II. Co znaczą te słowa? 43
Kolonizacja polszczyzny? 45
Żetony słowne 47
Aplikowanie aplikacji 49
Galerie, studia, światy 51
O festiwalach 53
Kolokwialnie mówiąc… 55
Magia i radość 57
Budżetowy 59
Epickie wakacje 61
Dedykowany papier toaletowy 63
Ekskluzywny wywiad 65
Ukontentowany kontent 67
Event ze św. Mikołajem 69
Moda na nominacje 71
O co chodzi? 73
Obraźliwy 75
Petent czy klient? 77
Podejrzani i podejrzliwi 79
Podobno i rzekomo 81
Czy powinien to musi? 83
Poruta i Boruta 85
Praktycznie 87
Przysłowiowa mądrość Salomona 89
O rusycyzmach 91
Większa połowa 93
Liczba świateł, ilość światła 95
Co ma rzecz do rzeczy? 97
Wiedza 99
Wynajmę garaż 101
Wypadek i przypadek 103
Teść czy świekier? 105
Córka córki brata mojego ojca 107
III. O trudnych formach gramatycznych 109
Dla nauczycieli i uczniów 111
Kiwi i kaki 113
Cudzysłów – najtrudniejsze polskie słowo 115
Smartphone czy smartfon? 117
Profilu czy profila? 119
Kłopoty z paprykarzem 121
Tort, tortu, z tortem 123
Do Lidla 125
Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek 127
Celownik na celowniku 129
Trudne słowo procent 131
Wołacz, Bogdanie! 133
Dech, tchu 135
Rajstopy, sanie, Suwałki 137
Klapki, japonki, tenisówki 139
Latarnie, księgarnie, kwiaciarnie 141
Dyrektorzy, profesorowie, biskupi 143
Chłopaki, chłopacy, chłopcy 145
Bezy i kopyta 147
Ryzyk-fizyk 149
Miejsce dla osób z dzieckiem na ręku 151
NIK skontrolował czy NIK skontrolowała? 153
Będę robił i zrobię 155
Będę widziała, będę widzieć 157
Imiesłów – tajemnicza część mowy 159
Otworzyć, wzmóc i zmiąć 161
Powinien, potrafi, obszedł 163
Poszli i mielili 165
Patrzeć się, pytać się 167
Widzimy się w czwartek 169
Łaskiś pełna czy łaski pełna? 171
Myśleć, myśleć i wymyślić 173
Liczebnik – trudny przeciwnik 175
Wielkie liczebniki porządkowe 177
Zagwozdka 179
Szczęśliwego roku dwa tysiące dziewiętnastego! 181
Półtora i półtorej 182
O pewnym samotnym przymiotniku 185
A to ci heca! 187
O zaimku ów 189
Nic nie widzę 191
Niby i niby- 193
Niesforne „misie” 195
Po polsku, po naszemu 197
Tenże, tegoż, temuż 199
IV. Jak odmieniać nazwiska, imiona i nazwy miejscowości 201
O panu Kopciu i panu Wiatrze 203
Bobrek, Suska, Ryczko 205
Piróg, Twaróg, Głódź 207
Pan Spór 209
O panu Bańku i panu Pudle 211
Homer, Wagner, Szuster 213
Pan Iwaniec, pan Kusa i pan Przybyło 215
Pamiętajmy o Kościuszce! 217
Pani Głowa 219
Elżbieta Zielona i Jolanta Hardy 221
Elżbieta Kowalska-Nowak 223
Nie dajmy się Annie Musze! 225
Panie Nowaku? 227
Zaproszenie dla Anny i Stanisława Banaszczyków 229
Iwo, Bruno, Hugo 231
Lea jak orchidea i kamea 233
Atalanta, Chloe, Gigi i Cirzpibog 235
Płocianie z Płotów 238
Śniatyń i Śniatyn 240
Barnim, Cieszysław, Obryta 242
Do Chociwla i do Łobza 244
Żółte, Krasne, Miętne 246
Żelechowa i Dołuje 248
Te nasze kłopotliwe zdroje… 251
Organic Farma Zdrowia 253
Ulica Księży Młyn 255
Zielona Górka 257
V. O tworzeniu wyrazów 259
Ekonomia języka 261
Forowicz z internetowego forum 263
Krajarka i krajalnica 265
Piarować, liderować, znielubić 267
Ministra czy ministerka? 269
Premierka i naukowczyni 271
Prezeska, reżyserka, pomysłodawczyni 273
Sędzina 275
Przewodniczący czy przewodnicząca? 277
Stargardzianin, warszawiak, londyńczyk 279
Ciciborzanka i szczecinczanin 281
Zbąszynczanka i bialanin 283
Karpacki czy karpaczański? 285
Lubelski, suski, siebieski 287
Modny przyrostek -owy 289
Ekonomiczne przedrostki 291
Skrótowce 293
Pszenny i pszeniczny 295
Zgłośnić, pogłośnić, podgłośnić 297
Elegantszy, płochliwszy 299
Szybszy, bardziej skomplikowany 301
Pytanko 303
Zniknięta miedź 305
Białystok i biały stok 307
Zrównoważoność 309
VI. O związkach między wyrazami311
Dostać laptop czy laptopa? 313
Poznaj swojego wroga! 315
Ochota na stek 317
Dotknąć, bronić 319
Ulec czy nie ulec? 321
„Nie była grzeczną, będąc szorstką, nie była rzeczną, będąc morską” 323
Dyrektor zdecydowała 325
Dzień wczorajszy, dzień dzisiejszy 327
Te wspaniałe chłopaki zagrały świetny mecz! 329
Ilekroć – tylekroć 331
Jaki i który 333
Który 335
Lub i albo 337
Jeszcze o „misiach”… 339
Wszystko zależy od przyimka 341
Na alejce czy w alejce? 343
Na Litwę 345
W parku i na oddziale 347
W alei i w rynku 349
Na dokumencie czy w dokumencie? 351
W ciągu i w przeciągu 353
W ramach i w obszarze 355
W temacie, na zarządzie, na klubie 357
W środę czy we środę? 359
Na potrzeby czy dla potrzeb? 361
Około czegoś 363
Odnośnie do czegoś 365
W oparciu o… 367
Dwa stoły, pięć stołów 369
Dwoje oczu, dwa oka 371
Oboje przywódców 373
Trzydzieści jeden bezdomnych kotów 375
Wujostwo przyjechali 377
Dzieci i młodzież 379
Pozwolą państwo 381
Rządy czasowników 383
Nie pytam pani o lata… 385
Wyszliśmy na brzeg, nabrali wody… 387
Kto pisze? 389
Kupując internet… 391
VII. Gdzieś dzwonią… – o związkach frazeologicznych 393
Przebierać jak w ulęgałkach 395
Mądrej głowie dość dwie słowie 397
Do siego roku! 399
Łaknąć jak kania dżdżu 401
O filipie i marku 403
Krótko i węzłowato 405
Wszem wobec 407
Nie grzeszyć wiedzą 409
Pi razy drzwi 411
Po omacku 413
Na umór 415
Psiakrew 417
Ręka rękę myje 419
Gdzieś dzwonią… 421
Piekielne piekło 423
Tylko i wyłącznie 425
Okres i czas 427
Konstelacja gwiazd 429
VIII. Pisownia, interpunkcja i wymowa 431
Wielką literą, małą literą 433
Pawilony i wystawy 435
Filharmonia w Szczecinie 437
Bank i bank 439
Hondy, toyoty, cadillaki 441
Tobie i Wam 443
Rektor, premier, prezydent 445
Polska prezydencja 447
Służba celna 449
Województwo zachodniopomorskie 451
„To i Owo” 453
Pisownia szkolna i akademicka 455
Prezes, dyrektor, naczelnik 457
Ulice, place, pomniki 459
Gorzkie żale 461
Druzowie, Romowie, Żydzi 463
Świąteczna ortografia 465
Pieczona rita z dodatkami 467
Ożeż, nożeż, niechżeż 469
Najtrudniejszy rzeczownik 471
Nieważne, nie winien 473
Nowo narodzony 475
Teoretycznoprawny i sądowo-administracyjny 477
Romans wszech czasów 479
Sześćdziesięciolatek 481
Super- i super 483
Zholować, splątać, ściąć 485
Mania – Mani, mania – manii 487
O skracaniu wyrazów 489
Z kropką i bez kropki 491
Magiczna kropka 493
Ad acta 495
Druh i druhna 497
Kłopotliwy łącznik 499
Kiedy używamy apostrofu? 501
Jaką whisky pijemy? 503
Koniec tematu 505
Kochajmy przecinki! 507
Gdzie postawić przecinek? 509
Siedzą i piją i kawę, i herbatę 511
Przecinek a spójnik 513
Wyjątkowy, świąteczny nastrój 515
Jaja „wiejskie” 517
Kontrowersyjny dwukropek 519
Ę i ą 521
Potrafiliśmy, zbudowaliśmy, wstąpiliśmy 523
Dzióbek a zmarszczki 525
Kłopoty z PGNiG 527
Yyyy, eeee, aaaa… 529
Słowniki, poradniki i poradnie językowe
przywoływane w tekstach 531
Indeks 533
