Prawo ochrony środowiska

• Druk: 2021
• Seria / cykl: Akademicka. Prawo
• Autor: Marek Górski
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

Podręcznik składa się z dwóch części:
Pierwsza dotyczy zasad ogólnych ochrony środowiska i oceny oddziaływania na nie. Porusza również zagadnienia dostępu do informacji o środowisku, instrumentów finansowo-prawnych stosowanych do osiągania celów jego ochrony oraz odpowiedzialności prawnej z tytułu niewykonywania obowiązków ochronnych i wyrządzania szkód w środowisku.
W części drugiej omówiono poszczególne komponenty i sposoby oddziaływania na środowisko oraz jego ochronę (prawo emisyjne, gospodarowanie odpadami, ochronę wód, ochronę przyrody i jej zasobów, regulacje rolno-środowiskowe).

Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla studentów prawa i administracji oraz innych kierunków związanych z ochroną środowiska. Zainteresuje również specjalistów w zakresie szeroko rozumianej problematyki prawnej ochrony środowiska.

Podręcznik został przygotowany przez zespół autorów z katedr prawa ochrony środowiska wydziałów prawa Uniwersytetu Szczecińskiego i Uniwersytetu Łódzkiego oraz Gdańskiej Szkoły Wyższej, a także prawników praktyków działających w instytucjach i firmach związanych z ochroną środowiska. Współautorem oraz redaktorem całości jest prof. Marek Górski, autor blisko 200 publikacji z zakresu głównie prawa ochrony środowiska, w tym komentarzy do ustaw oraz opinii do projektów aktów legislacyjnych; członek różnego rodzaju organów konsultacyjnych i doradczych, m.in. Państwowej Rady Ochrony Środowiska, Państwowej Rady Ochrony Przyrody, Komisji ds. ocen oddziaływania na środowisko.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-8246-882-3
• ISBN druku: 978-83-8246-463-4
• EAN: 9788382468823
• Liczba stron: 888

Wykaz skrótów  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  21

Wstęp  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  27

Część pierwsza

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Rozdział 1. Zagadnienia wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  31

1.1.   Środowisko i jego zagrożenia  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  31

1.2.   Ochrona środowiska – od działań incydentalnych do polityki środowiskowej   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  35

1.3.   Ochrona środowiska jako zadanie państwa  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  40

1.4.   Prawo w ochronie środowiska  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  42

1.5.   Normy administracyjnoprawne w ochronie środowiska  . . . . . . . . . . . . . . . .  44

1.6.   System przepisów prawa ochrony środowiska   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  45

1.7.   Podstawowe założenia aktualnego systemu prawa ochrony środowiska  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  47

1.7.1.   Zakres regulacji i rola ustawy ogólnej   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  47

1.7.2.   Przepisy ogólne Prawa ochrony środowiska  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  48

1.7.3.   Ustawa wprowadzająca i inne akty nowego systemu  . . . . . . . . . . . . .  49

1.8.   Ochrona środowiska w prawie unijnym   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  50

1.8.1.   Podstawy prawne kompetencji Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska  . . . . . . . . . .  50

1.8.2.   Zasady polityki w dziedzinie ochrony środowiska  . . . . . . . . . . . . . . .  52

1.8.3.   Ustawodawstwo wtórne jako podstawowe źródło prawa ochrony środowiska  . . . . . . . . . . . . .  53

1.8.4.   Dokumenty programowe – akty paraprawne   . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  54

1.9.   Sprawiedliwość ekologiczna  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  57

Rozdział 2. Zasady ogólne prawa ochrony środowiska   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    60

2.1.   Koncepcje zasad ogólnych w prawie polskim  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    60

2.2.   Zasady ogólne w prawie ochrony środowiska – poglądy doktryny  . . . . . .    61

2.3.   Zasady prawa ochrony środowiska wynikające z przepisów Konstytucji RP  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    63

2.4.   Zasady ogólne w regulacjach ustawowych   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    65

2.4.1.     Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    65

2.4.2.     Zasada zrównoważonego rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    66

2.4.3.     Zasada kompleksowości  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    69

2.4.4.     Zasada prewencji i zasada przezorności   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    71

2.4.5.     Zasada przezorności   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    74

2.4.6.     Zasada odpowiedzialności sprawcy – „zanieczyszczający płaci”  . . . .    78

2.4.7.     Zasada integracji wymagań ochrony środowiska w politykach, planach i programach  . . . . . . . .    83 

2.4.8.     Zasada dostępu do informacji  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    86

2.4.9.     Zasada partycypacji publicznej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    87

2.4.10.   Zasada ujednolicania  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    91

2.5.   Zasada subsydiarności w prawie ochrony środowiska   . . . . . . . . . . . . . . . .    94

2.5.1.   Założenia ogólne zasady subsydiarności   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    94

2.5.2.   Ochrona środowiska a zasada subsydiarności w prawie unijnym   . . .    95

Rozdział 3. Zarządzanie sprawami ochrony środowiska  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    97

3.1.   Zarządzanie sprawami ochrony środowiska w świetle dokumentów prawa międzynarodowego  . . . . . . . .    97

3.2.   Rodzaje zadań administracji w dziedzinie ochrony środowiska  . . . . . . . .  101

3.3.   Zadania organizatorskie i bezpośrednio wykonawcze  . . . . . . . . . . . . . . . . .  103

3.3.1.   Krajowe i lokalne planowanie strategiczne w ochronie środowiska  . . . . . . . . . .  103

3.3.2.   Zadania własne samorządu terytorialnego   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  105

3.3.3.   Zadania związane z gospodarowaniem przestrzenią  . . . . . . . . . . . .  106

3.3.4.   Inne formy organizatorskiego działania organów lokalnych   . . . . .  107

3.4.   Podział kompetencji w zakresie zadań zobowiązująco-reglamentacyjnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  108

3.5.   Podział kompetencji w zakresie zadań nadzorczo-kontrolnych  . . . . . . . . .  111

3.5.1.   Zadania nadzorczo-kontrolne wykonywane przez administrację ogólną . . . . . . . . . . . .  111

3.5.2.   Zadania wykonywane przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska   . . . . . . . . . .  113

3.5.2.1.   Zakres zadań Inspekcji Ochrony Środowiska  . . . . . . . . . . .  113

3.5.2.2.   Uprawnienia kontrolne i nadzorcze Inspekcji Ochrony Środowiska  . . . . . . . . . . . . . . . . .  114

3.5.3.   Inspekcja a organy samorządu terytorialnego  . . . . . . . . . . . . . . . . . .  115

3.5.4.   Państwowy monitoring środowiska   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  116

3.6.   Dyrektorzy ochrony środowiska jako organy administracji rządowej w zakresie spraw ochrony środowiska  . . .  117

3.7.   Zarządzanie środowiskowe w przedsiębiorstwie – system EMAS  . . . . . . .  119

3.7.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  119

3.7.2.   System ekozarządzania i audytu EMAS w prawie unijnym   . . . . . .  121

3.7.3.   Wdrożenie wymagań systemu ekozarządzania i audytu EMAS w polskim prawie wewnętrznym  . . . . . . . . .  126

Rozdział 4. Procedury ocen oddziaływania na środowisko   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  134

4.1.   Założenia ogólne   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  134

4.2.   Procedura oceny strategicznej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  136

4.2.1.   Zakres obowiązku przeprowadzenia procedury  . . . . . . . . . . . . . . . .  136

4.2.2.   Przebieg procedury oceny strategicznej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  139

4.3.   System procedur oceny indywidualnej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  141

4.3.1.   Pojęcie przedsięwzięcia i kategorie przedsięwzięć   . . . . . . . . . . . . . .  141

4.3.2.   Typy procedur oceny indywidualnej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  144

4.3.3.   Cele prowadzenia procedur oceny indywidualnej  . . . . . . . . . . . . . .  145

4.4.   Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach i procedura oceny podstawowej  . . . . . . . . . . . . . . .  146

4.4.1.   Zakres obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach   . . . . . . . . . . . . . . . .  146

4.4.2.   Właściwość organów w zakresie wydawania decyzji środowiskowych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  150

4.4.3.   Postępowanie w sprawie wydania decyzji środowiskowej  . . . . . . . .  153

4.4.4.   Procedura oceny podstawowej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  155

4.4.5.   Ustalenie treści decyzji środowiskowej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  162

4.4.6.   Nadzór nad prawidłowością decyzji środowiskowych  . . . . . . . . . . .  165

4.4.7.   Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko   . . . . . . . .  168

4.5.   Procedura oceny uzupełniającej   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  170

4.6.   Procedura oceny „naturowej”   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  175

4.7.   Procedury oceny transgranicznej   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  178

4.7.1.   Zakres obowiązku przeprowadzenia postępowań transgranicznych   . . . . . . . . . . . . . . . . .  178

4.7.2.   Postępowanie transgraniczne dotyczące przedsięwzięć  . . . . . . . . . .  179

4.7.3.   Postępowanie transgraniczne dotyczące projektowanych dokumentów  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  181

4.7.4.   Postępowanie transgraniczne dotyczące skutków pochodzących z innego państwa  . . . . . . . . . . . . . .  181

4.8.   Przeglądy ekologiczne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  182

Rozdział 5. Dostęp do informacji i partycypacja publiczna w ochronie środowiska   . . . . .  184

5.1.   Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie  . . . . . . . . . . . . . . . . . .  184

5.1.1.   Prawo do informacji o środowisku w prawie unijnym i wewnętrznym  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  184

5.1.2.   Tryby udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie  . . .  186

5.1.2.1.   Upowszechnianie informacji o środowisku   . . . . . . . . . . . .  186

5.1.2.2.   Dostęp do informacji o środowisku na wniosek  . . . . . . . .  187

5.1.3.   Odmowa udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie  . . .  188

5.1.4.   Opłaty za dostęp do informacji  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  193

5.2.   Udział społeczeństwa w podejmowaniu rozstrzygnięć związanych z ochroną środowiska  . . . . . . . . . .  194

5.2.1.   Prawo składania uwag i wniosków  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  194

5.2.2.   Obowiązki organów administracji   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  195

5.2.3.   Udział organizacji ekologicznych w postępowaniach związanych z udziałem społeczeństwa  . . . . . . .  196

Rozdział 6. Instrumenty finansowoprawne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  200

6.1.   Instrumenty fi nansowoprawne w systemie przepisów ochrony środowiska   . . . . . . .  200

6.2.   Opłaty za korzystanie ze środowiska   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  203

6.2.1.   Teoretyczne założenia systemu opłat   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  203

6.2.2.   Opłaty przewidywane przez Prawo ochrony środowiska   . . . . . . . .  203

6.2.3.   Opłaty związane z ochroną powierzchni i zasobów wnętrza ziemi  . . . . . . . . . . . . . . . . .  205

6.2.4.   Opłaty przewidywane przepisami ustawy o ochronie przyrody  . . . .  206

6.2.5.   Opłaty przewidywane przepisami ustawy Prawo wodne z 2017 r.  . . .  208

6.3.   Administracyjne sankcje fi nansowe za naruszanie zasad korzystania z zasobów środowiska  . . . . . .  209

6.3.1.   Ogólne założenia systemu sankcji finansowych. Odraczanie i umarzanie kar i opłat  . . . . . . . . . .  209

6.3.2.   Opłaty podwyższone  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  211

6.3.3.   Administracyjne kary pieniężne   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  213

6.3.3.1.   Uwagi wprowadzające   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  213

6.3.3.2.   Kary nakładane na podstawie przepisów Prawa ochrony środowiska  . . . . . . . . . . . . . . .  214

6.3.3.3.   Kary pieniężne przewidywane przepisami ustawy o ochronie przyrody  . . . . . . . .  216

6.3.3.4.   Administracyjne kary pieniężne o charakterze „widełkowym”   . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  218

6.3.3.5.   Administracyjne kary pieniężne w ustawie o odpadach  . . .  218

6.3.4.   Opłata produktowa   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  220

6.4.   Fundusze celowe w ochronie środowiska   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  222

6.4.1.   Założenia ogólne systemu funduszowego   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  222

6.4.2.   Przychody funduszy środowiskowych   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  223

6.4.3.   Formy prawne fi nansowania zadań przez fundusze środowiskowe  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  224

6.4.4.   Organizacja funduszy środowiskowych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  224

6.5.   Różnicowanie stawek podatków i innych danin publicznych służące osiąganiu celów ochrony środowiska  . . . . .  225

Rozdział 7. Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  227

7.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  227

7.2.   Odpowiedzialność cywilna  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  227

7.2.1.   Założenia ogólne   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  227

7.2.2.   Przepisy Kodeksu cywilnego   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  229

7.2.3.   Prawo ochrony środowiska   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  231

7.2.4.   Ustawy szczególne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  232

7.2.5.   Konwencja z Lugano z 1993 r. o odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone działalnością niebezpieczną dla środowiska   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  233

7.3.   Odpowiedzialność karna   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  234

7.3.1.   Założenia ogólne   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  234

7.3.2.   Przestępstwa przeciw środowisku w Kodeksie karnym  . . . . . . . . . .  235

7.3.3.   Przestępstwa przeciw środowisku w ustawach szczególnych  . . . . .  239

7.3.4.   Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych   . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  241

7.3.5.   Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska w przepisach prawa międzynarodowego i unijnego  . . . . . .  244

7.4.   Odpowiedzialność administracyjna  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  246

7.4.1.   Założenia ogólne   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  246

7.4.2.   Sankcyjne decyzje zobowiązujące  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  248

7.4.3.   Sankcyjne decyzje wstrzymujące  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  250

7.4.3.1.   Uwagi wprowadzające   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  250

7.4.3.2.   Wstrzymanie działalności   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  252

7.4.3.3.   Wstrzymanie użytkowania instalacji  . . . . . . . . . . . . . . . . . .  253

7.5.   Odpowiedzialność z tytułu zapobiegania i naprawiania szkód w środowisku  . . . . . . . . . .  257

Część druga

REGULACJE SEKTOROWE

Rozdział 8. Ochrona jakości środowiska i prawo emisyjne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  263

8.1.   Ogólne założenia regulacji  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  263

8.2.   Ochrona jakości zasobów środowiska   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  264

8.2.1.   Ustalanie wymagań dotyczących jakości środowiska  . . . . . . . . . . . .  264

8.2.2.   Programy naprawcze  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  265

8.3.   Ochrona przed zanieczyszczeniami – wymagania o charakterze ogólnym  . . . . . . .  267

8.3.1.   Zakres prawnej ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem  . . .  267

8.3.2.   Ochrona przed zanieczyszczeniem – wymagania dotyczące instalacji  . . . . . . . . . . . . . . .  269

8.3.3.   Obszar ograniczonego użytkowania  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  271

8.3.4.   Strefy przemysłowe   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  274

8.3.5.   Standardy emisyjne z instalacji   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  275

8.3.6.   Ochrona przed zanieczyszczeniem – wymagania dotyczące substancji i produktów   . . . . . . . . . . . .  276

8.3.7.   Ochrona przed zanieczyszczeniem – obowiązki zarządzających źródłami liniowymi i rozproszonymi  . . . . . .  277

8.4.   Pozwolenia emisyjne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  278

8.4.1.   Ogólne założenia systemu decyzji reglamentujących korzystanie ze środowiska  . . . . . . . .  278

8.4.2.   Charakter prawny pozwolenia emisyjnego   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  280

8.4.3.   Warunki wydania pozwolenia emisyjnego   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  283

8.4.4.   Treść pozwolenia emisyjnego  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  286

8.4.5.   Wygaśnięcie, cofnięcie i ograniczenie pozwolenia  . . . . . . . . . . . . . .  287

8.5.   Pozwolenia zintegrowane  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  290

8.5.1.   Pozwolenie zintegrowane jako pozwolenie emisyjne  . . . . . . . . . . . .  290

8.5.2.   Koncepcja najlepszych dostępnych technik a treść pozwolenia zintegrowanego  . . . . . . . . .  292

8.5.3.   Inne odrębności pozwoleń zintegrowanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  293

8.6.   Obowiązek prowadzenia pomiarów emisji   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  297

Rozdział 9. Ochrona powietrza  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  298

9.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  298

9.2.   Ochrona powietrza w prawie międzynarodowym i unijnym  . . . . . . . . . . .  298

9.2.1.   Konwencja genewska wraz z protokołami dodatkowymi  . . . . . . . .  298

9.2.2.   Konwencja wiedeńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej. Protokół montrealski wraz z poprawkami  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  300

9.2.3.   Konwencja klimatyczna   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  301

9.2.4.   Ochrona powietrza w prawie unijnym  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  304

9.3.   Ochrona jakości powietrza  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  307

9.3.1.   Standardy jakości powietrza  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  307

9.3.2.   Badanie przestrzegania standardów jakości środowiska  . . . . . . . . .  311

9.3.3.   Prawne konsekwencje naruszenia standardów jakości powietrza  . . . . . . . . . . . . .  313

9.3.4.   Wartości odniesienia  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  316

9.4.   Ustalanie dopuszczalnych poziomów emisji do powietrza  . . . . . . . . . . . . .  316

9.4.1.   Standardy emisyjne z instalacji   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  316

9.4.2.   Pozwolenia na emisję gazów i pyłów do powietrza  . . . . . . . . . . . . .  317

9.4.3.   Obowiązek prowadzenia pomiarów emisji   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  319

9.5.   Ochrona warstwy ozonowej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  320

9.5.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  320

9.5.2.   Podstawowe założenia ochrony warstwy ozonowej według przepisów rozporządzenia 1005/2009  . . . . . .  320

9.5.3.   Regulacje prawa wewnętrznego  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  323

9.6.   Obrót uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych  . . . . . . . . . . . . . . . .  329

9.6.1.   Założenia i źródła regulacji   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  329

9.6.2.   System handlu uprawnieniami do emisji  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  330

9.6.3.   Zakres ustawy i jej podstawowe cele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  331

9.6.4.   Administrowanie systemem i Krajowy rejestr jednostek Kioto i uprawnień do emisji  . . . . . . . .  332

9.6.5.   Przydział uprawnień do emisji   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  333

9.6.5.1.   Uwagi wprowadzające   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  333

9.6.5.2.   Przydział uprawnień do emisji na produkcję inną niż produkcja energii elektrycznej   . . . . . . . . . . . . . . .  334

9.6.5.3.   Przydział uprawnień do emisji operatorom statków powietrznych  . . . . . . . . . . . . . .  335

9.6.5.4.   Przydział uprawnień do emisji w okresie rozliczeniowym 2013–2020 dla instalacji wytwarzających energię elektryczną  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  337

9.6.6.   Monitorowanie, raportowanie i rozliczanie emisji gazów cieplarnianych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  338

9.6.7.   Zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  339

9.6.8.   Handel uprawnieniami do emisji   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  340

9.6.9.   Sankcje  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  341

9.7.   Odnawialne źródła energii w systemie prawnej ochrony powietrza i innych elementów środowiska   . . . . . . . . .  342

9.7.1.   Założenia regulacji  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  342

9.7.2.   Odnawialne źródła energii w przepisach Unii Europejskiej  . . . . . .  343

9.7.3.   Odnawialne źródła energii w przepisach krajowych  . . . . . . . . . . . .  355

9.7.4.   Agencja Energii Odnawialnej   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  363

9.8.   Ochrona przed hałasem  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  364

9.8.1.   Standardy imisyjne w ochronie przez hałasem  . . . . . . . . . . . . . . . . .  364

9.8.2.   Badanie przestrzegania wymagań imisyjnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . .  365

9.8.3.   Ustalanie dopuszczalnej emisji hałasu i pomiary hałasu  . . . . . . . . .  366

9.9.   Ochrona przed polami elektromagnetycznymi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  367

Rozdział 10. Zapobieganie skutkom poważnych awarii i ich usuwanie. Postępowanie z substancjami chemicznymi i produktami biobójczymi   . . . . .  370

10.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  370

10.2.   Regulacje międzynarodowe  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  370

10.3.   Przeciwdziałanie poważnym awariom w prawie wewnętrznym   . . . . . . .  376

  10.3.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  376

  10.3.2.   Zasady kwalifi kacji instalacji do określonych kategorii zakładów  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  379

  10.3.3.   Zgłoszenie obiektów niebezpiecznych   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  380

  10.3.4.   Programy zapobiegania awariom i opracowanie systemu bezpieczeństwa  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  382

  10.3.5.   Raport o bezpieczeństwie  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  384

  10.3.6.   Plany operacyjno-ratownicze  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  385

  10.3.7.   System kontroli i nadzoru   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  388

10.4.   Postępowanie z substancjami i preparatami chemicznymi  . . . . . . . . . . . .  392

  10.4.1.   Postępowanie z substancjami w prawie międzynarodowym i unijnym  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  392

  10.4.2.   Postępowanie z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami według przepisów prawa wewnętrznego   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  395

10.5.   Postępowanie z produktami biobójczymi   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  398

Rozdział 11. Gospodarowanie odpadami   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  403

11.1.   System przepisów o odpadach  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  403

11.2.   Zakres przedmiotowy ustawy o odpadach i podstawowe defi nicje  . . . . .  408

11.3.   Gospodarka odpadami i zasady jej prowadzenia  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  415

11.3.1.   Gospodarka odpadami i jej główne elementy  . . . . . . . . . . . . . . . . .  415

11.3.2.   Zasady ogólne postępowania z odpadami  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  419

11.4.   Podstawowe obowiązki podmiotów gospodarujących odpadami  . . . . . .  425

11.5.   Planowanie w gospodarce odpadami  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  426

11.6.   Reglamentacja postępowania z odpadami  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  428

  11.6.1.   Prawna reglamentacja wytwarzania odpadów   . . . . . . . . . . . . . . .  428

  11.6.2.   Prawna reglamentacja gospodarowania odpadami   . . . . . . . . . . .  431

  11.6.3.   Gospodarowanie odpadami a pozwolenie zintegrowane   . . . . . .  435

  11.6.4.   Magazynowanie odpadów   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  436

  11.6.5.   Reglamentacja świadczenia określonych usług komunalnych   . . .  437

11.7.   Usuwanie odpadów  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  438

11.8.   Ewidencja odpadów i baza danych o odpadach  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  439

11.9.   Prawna regulacja standardów przetwarzania odpadów  . . . . . . . . . . . . . . .  440

  11.9.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  440

  11.9.2.   Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów   . . . . . . . . . . . . . . .  440

    11.9.3.   Składowanie odpadów   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  442

    11.9.4.   Procesy termicznego przekształcania odpadów  . . . . . . . . . . . . .  448

11.10.   Postępowanie z odpadami opakowaniowymi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  449

11.11.   Postępowanie z pojazdami samochodowymi wycofanymi z użytku  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  458

    11.11.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  458

    11.11.2.   Regulacje unijne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  458

    11.11.3.   Ustawa o recyklingu pojazdów samochodowych wycofanych z eksploatacji   . . . . . . . . . . . . . . . . . .  459

        11.11.3.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  459

        11.11.3.2.   Obowiązki wprowadzających pojazdy . . . . . . . . . . .  460

        11.11.3.3.   Obowiązki właścicieli pojazdów   . . . . . . . . . . . . . . .  462

        11.11.3.4.   Obowiązki przedsiębiorców prowadzących stacje demontażu  . . . . . . . . . . . . . . .  463

        11.11.3.5.   Obowiązki przedsiębiorców prowadzących punkty zbierania pojazdów  . . . . . . . . . . . . . . .  464

        11.11.3.6.   Obowiązki przedsiębiorców eksploatujących strzępiarki   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  466

        11.11.3.7.   Gwarancje przestrzegania przepisów ustawy  . . . . .  466

11.12.   Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym   . . .  467

    11.12.1.   Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w prawodawstwie unijnym  . . . .  467

    11.12.2.   Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w przepisach prawa polskiego   . . . . .  470

        11.12.2.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  470

        11.12.2.2.   Obowiązki wprowadzającego sprzęt   . . . . . . . . . . . .  474

        11.12.2.3.   Obowiązki użytkowników sprzętu elektrycznego i elektronicznego  . . . . . . . . . . . . . .  475

        11.12.2.4.   Obowiązki zbierających zużyty sprzęt  . . . . . . . . . . .  475

        11.12.2.5.   Obowiązki prowadzących zakłady przetwarzania   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  476

        11.12.2.6.   Obowiązki prowadzących działalność w zakresie recyklingu oraz w zakresie innych niż recykling procesów odzysku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  477

        11.12.2.7.   Organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  477

        11.12.2.8.   Nadzór i gwarancje przestrzegania przepisów ustawy  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  479

11.13.   Postępowanie ze zużytymi bateriami i akumulatorami  . . . . . . . . . . . . . .  480

11.14.   Postępowanie z odpadami wydobywczymi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  485

11.15.   Postępowanie z odpadami komunalnymi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  488

    11.15.1.   Zakres regulacji w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  488

    11.15.2.   Systemy postępowania z odpadami komunalnymi   . . . . . . . . .  489

    11.15.3.   Prawa i obowiązki jednostek samorządu terytorialnego w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi  . . . . . . .  490

    11.15.4.   Obowiązki właścicieli nieruchomości w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi   . . . . . . . . . .  495

    11.15.5.   Obowiązki odbierających odpady komunalne   . . . . . . . . . . . . .  495

11.16.   Transgraniczne przemieszczanie odpadów  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  497

    11.16.1.   Zakres regulacji prawnej   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  497

    11.16.2.   Zakres obowiązywania przepisów rozporządzenia 1013/2006  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  497

    11.16.3.   Stosowanie przepisów aktów prawa Unii Europejskiej dotyczących międzynarodowego obrotu odpadami  . . . . . . . . .  499

Rozdział 12. Gospodarowanie wodami śródlądowymi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  502

12.1.   Podstawowe założenia regulacji   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  502

12.2.   Gospodarowanie wodami w prawie Unii Europejskiej  . . . . . . . . . . . . . . .  503

  12.2.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  503

  12.2.2.   Dyrektywa ramowa w sprawie polityki wodnej Unii  . . . . . . . . . .  503

  12.2.3.   Ochrona wód w dyrektywach szczegółowych  . . . . . . . . . . . . . . . .  506

12.3.   System zarządzania wodami w Polsce   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  509

  12.3.1.   Ogólne założenia tworzenia i funkcjonowania systemu  . . . . . . .  509

  12.3.2.   Ewolucja systemu zarządzania wodami w Polsce  . . . . . . . . . . . . .  509

  12.3.3.   Prawne instrumenty zarządzania wodami  . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  515

12.4.   Własność i prawne formy korzystania z wód  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  516

  12.4.1.   Własność wód i obowiązki ich właścicieli  . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  516

  12.4.2.   Korzystanie z wód  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  517

    12.4.2.1.   Uwagi wprowadzające   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  517

    12.4.2.2.   Powszechne korzystanie z wód publicznych   . . . . . . . .  518

    12.4.2.3.   Zwykłe korzystanie z wód  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  519

    12.4.2.4.   Szczególne korzystanie z wód  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  520

    12.4.2.5.   Usługi wodne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  521

12.5.   Planowanie w gospodarowaniu wodami  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  523

12.6.   Reglamentacja korzystania z wód  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  527

12.7.   Ochrona wód przed zanieczyszczeniem   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  536

  12.7.1.   Rozwój ustawodawstwa   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  536

  12.7.2.   Ochrona jakości wód   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  539

    12.7.2.1.   Uwagi wprowadzające   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  539

    12.7.2.2.   Ustalenie wymagań jakościowych dla wód  . . . . . . . . . .  539

    12.7.2.3.   Standardy jakości wód  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  543

    12.7.2.4.   Monitoring jakości wód  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  544

12.8.   Prawne instrumenty ochrony wód przed zanieczyszczeniem   . . . . . . . . .  544

  12.8.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  544

  12.8.2.   Standardy emisyjne dotyczące ścieków   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  545

  12.8.3.   Określenie warunków wprowadzania ścieków do wód  . . . . . . . .  547

  12.8.4.   Ochrona wód przed azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  547

  12.8.5.   Obowiązek instalowania i eksploatowania urządzeń ochronnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  548

  12.8.6.   Obowiązek uzyskania zgody na odprowadzanie ścieków  . . . . . .  550

  12.8.7.   Obowiązek prowadzenia pomiarów ścieków . . . . . . . . . . . . . . . . .  550

  12.8.8.   Obszarowa ochrona ujęć i źródeł wody  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  552

12.9.   Naprawianie szkód powstałych w związku z gospodarowaniem wodami   . . . . . . . . . . . . . . . .  553

12.10.   Zaopatrzenie w wodę i usuwanie ścieków komunalnych  . . . . . . . . . . . . .  554

Rozdział 13. Ochrona wód morskich   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  560

13.1.   Ochrona wód morskich w świetle prawa międzynarodowego  . . . . . . . . .  560

  13.1.1.   Regulacje o charakterze ogólnym  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  560

  13.1.2.   Konwencja helsińska z 1974 i 1992 r.  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  569

  13.1.3.   Konwencja z Montego Bay  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  575

  13.1.4.   Ochrona morza w aktach prawa pochodnego Unii Europejskiej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  577

13.2.   Ochrona wód morskich w prawie wewnętrznym  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  580

  13.2.1.   Ustawa o obszarach morskich z 1991 r.  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  580

  13.2.2.   Ustawa o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  586

    13.2.2.1.   Zakres obowiązywania przepisów   . . . . . . . . . . . . . . . . .  586

    13.2.2.2.   Obowiązki związane z postępowaniem z odpadami   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  588

    13.2.2.3.   Postępowanie z wodami balastowymi i osadami  . . . . .  590

    13.2.2.4.   Obowiązki informacyjne i sygnalizacyjne   . . . . . . . . . .  592

    13.2.2.5.   Obowiązki organów administracji morskiej  . . . . . . . . .  594

  13.2.3.   Ustawa o bezpieczeństwie morskim  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  596

  13.2.4.   Postępowanie z odpadami pochodzącymi ze statków  . . . . . . . . .  596

Rozdział 14. Gospodarowanie zasobami geosfery  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  599

14.1.   Ochrona powierzchni ziemi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  599

  14.1.1.   Pojęcie powierzchni ziemi i cel jej ochrony   . . . . . . . . . . . . . . . . .  599

  14.1.2.   Zakres i cel ochrony powierzchni ziemi   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  602

  14.1.3.   Instrumenty ochrony powierzchni ziemi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  607

  14.1.4.   Rola organów samorządu terytorialnego w zakresie ochrony powierzchni ziemi  . . .. . . . . . . . . . . . . . . .  623

    14.1.4.1.   Uwagi wprowadzające   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  623

    14.1.4.2.   Zadania powierzone organom samorządu województwa  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  623

    14.1.4.3.   Zadania powierzone organom powiatu  . . . . . . . . . . . . .  626

    14.1.4.4.   Zadania powierzone organom gminy  . . . . . . . . . . . . . .  631

14.2.   Korzystanie z kopalin użytecznych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  633

  14.2.1.   Cele i zakres obowiązywania ustawy   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  633

  14.2.2.   Własność górnicza, użytkowanie górnicze oraz inne uprawnienia górnicze   . . . . . . . . . . . . . . . . .  635

  14.2.3.   Koncesje   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  637

  14.2.4.   Wydobywanie kopalin  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  640

  14.2.5.   Szkody górnicze  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  643

    14.2.5.1.   Pojęcie szkody górniczej   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  643

    14.2.5.2.   Przedmiot szkody i jej powstanie  . . . . . . . . . . . . . . . . . .  644

    14.2.5.3.   Związek przyczynowy   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  644

    14.2.5.4.   Naprawianie szkód górniczych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  646

    14.2.5.5.   Sposób naprawienia szkody górniczej  . . . . . . . . . . . . . .  647

    14.2.5.6.   Obowiązek naprawienia szkody górniczej w postaci zaniku wody lub utraty jej przydatności  . . . .  649

    14.2.5.7.   Tryb dochodzenia roszczeń na gruncie Prawa geologicznego i górniczego  . . . . . . . . . . . . . . . . .  650

  14.2.6.   Podziemne składowanie dwutlenku węgla   . . . . . . . . . . . . . . . . . .  651

Rozdział 15. Ochrona różnorodności biologicznej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  652

15.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  652

15.2.   Ochrona przyrody – zagadnienia ogólne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  656

15.3.   Ochrona różnorodności biologicznej w prawie międzynarodowym i europejskim   . . . . . . . . . . . . . . .  660

  15.3.1.   Międzynarodowe źródła prawa ochrony różnorodności biologicznej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  660

  15.3.2.   Europejskie źródła prawa ochrony różnorodności biologicznej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  667

15.4.   Ewolucja regulacji prawnej w zakresie ochrony różnorodności biologicznej w Polsce   . . . . . . . . . . . .  672

  15.4.1.   Geneza i motywy ochrony przyrody   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  672

  15.4.2.   Rozwój prawnej ochrony przyrody na ziemiach polskich   . . . . .  676

15.5.   Zasady prawa ochrony przyrody  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  691

15.6.   Zakres regulacji ustawy o ochronie przyrody  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  694

  15.6.1.   Przedmiotowy zakres regulacji   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  694

  15.6.2.   Podmiotowy zakres regulacji – organizacja ochrony przyrody   . . . . . . . . . . . . . . .  700

15.7.   Instrumenty organizatorskie w ochronie przyrody   . . . . . . . . . . . . . . . . . .  706

  15.7.1.   Podstawowe dokumenty programowe i planistyczne   . . . . . . . . .  706

  15.7.2.   Plany ochrony  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  712

  15.7.3.   Rejestry   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  714

15.8.   Formy ochrony przyrody  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  715

  15.8.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  715

  15.8.2.   Podział form ochrony przyrody   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  716

  15.8.3.   Ogólne założenia ustanawiania, znoszenia i zmiany granic prawnych formy ochrony przyrody   . . . . . . . . .  717

  15.8.4.   Formy ochrony obszarowej   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  719

    15.8.4.1.   Uwagi wprowadzające   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  719

    15.8.4.2.   Park narodowy i rezerwat przyrody   . . . . . . . . . . . . . . .  719

    15.8.4.3.   Park krajobrazowy i obszar chronionego krajobrazu   . . .  727

  15.8.5.   Formy ochrony obiektowej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  730

  15.8.6.   Ochrona gatunkowa i jej formy  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  732

    15.8.6.1.   Idea ochrony gatunkowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  732

    15.8.6.2.   Zakres ochrony gatunkowej   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  733

    15.8.6.3.   Strefy ochrony ostoi i stanowisk  . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  738

    15.8.6.4.   Międzynarodowy obrót gatunkami chronionymi  . . . .  738

    15.8.6.5.   Zgłoszenie do rejestru   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  740

    15.8.6.6.   Planowanie w zakresie ochrony gatunkowej   . . . . . . . .  741

    15.8.6.7.   Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta  . . . . . . . . . .  741

15.9.     Obszary Natura 2000   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  743

15.10.   Ochrona ex situ   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  749

15.11.   Ochrona powszechna   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  756

15.12.   Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody   . . . . . . . . . . . . . . . .  756

15.13.   Ochrona terenów zieleni i zadrzewień  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  759

    15.13.1.   Zakres ochrony   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  759

    15.13.2.   Reglamentacja usuwania drzew i krzewów  . . . . . . . . . . . . . . . .  760

15.14.   Prawna ochrona krajobrazu  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  763

    15.14.1.   Krajobraz – pojęcie, rodzaje i funkcje  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  763

    15.14.2.   Ochrona krajobrazu w regulacjach prawnomiędzynarodowych i prawie unijnym   . . . . . . . . . . . . .  765

    15.14.3.   Krajobraz w ujęciu prawnym  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  767

    15.14.4.   Miejsce ochrony prawnej krajobrazu w polskim systemie prawnym ochrony środowiska   . . . . . . . . .  769

    15.14.5.   Prawne narzędzia ochrony krajobrazu  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  771

    15.14.6.   Krajobraz jako niematerialne dziedzictwo kulturowe  . . . . . . .  775

Rozdział 16. Ochrona użytkowa zasobów biosfery  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  778

16.1.   Uwagi wprowadzające  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  778

16.2.   Korzystanie z zasobów leśnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  778

  16.2.1.   Zakres regulacji prawnej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  778

  16.2.2.   Gospodarka leśna   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  780

  16.2.3.   Plan urządzenia lasu  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  783

  16.2.4.   Zasady udostępniania lasów   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  784

  16.2.5.   Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe . . . . . . . . . . . .  786

  16.2.6.   Służba Leśna  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  786

16.3.   Korzystanie z zasobów zwierzyny łownej   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  788

  16.3.1.   Zakres regulacji prawnej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  788

  16.3.2.   Zasady prowadzenia gospodarki łowieckiej   . . . . . . . . . . . . . . . . .  788

  16.3.3.   Reglamentacja pozyskiwania zwierzyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  793

  16.3.4.   Polski Związek Łowiecki  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  796

  16.3.5.   Państwowa Straż Łowiecka  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  798

  16.3.6.   Postępowanie w sprawach związanych ze szkodami łowieckimi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  799

16.4.   Ochrona użytkowa zasobów żywych wód śródlądowych  . . . . . . . . . . . . .  801

  16.4.1.   Zakres regulacji prawnej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  801

  16.4.2.   Zasady gospodarowania zasobami żywymi wód śródlądowych  . . . . . . . . . . . . . . . . .  802

  16.4.3.   Środki prawne ochrony zasobów żywych wód śródlądowych  . . . . . . . . . . . . . . . . .  804

  16.4.4.   Państwowa Straż Rybacka  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  808

16.5.   Korzystanie z zasobów żywych mórz  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  810

  16.5.1.   Zakres regulacji prawnej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  810

  16.5.2.   Wspólna Polityka Rybołówstwa   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  811

  16.5.3.   Ustawa o rybołówstwie morskim – zakres regulacji   . . . . . . . . . .  812

  16.5.4.   Wykonywanie rybołówstwa  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  813

  16.5.5.   Prawne środki ochrony zasobów żywych Morza Bałtyckiego   . . .  815

  16.5.6.   Organy administracji w zakresie rybołówstwa morskiego  . . . . .  817

16.6.   Humanitarna ochrona zwierząt  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  818

  16.6.1.   Zakres regulacji prawnej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  818

  16.6.2.   Obowiązek humanitarnego traktowania zwierząt   . . . . . . . . . . . .  820

  16.6.3.   Obowiązki związane z transportem zwierząt   . . . . . . . . . . . . . . . .  823

  16.6.4.   Postępowanie ze zwierzętami gospodarskimi  . . . . . . . . . . . . . . . .  823

  16.6.5.   Postępowanie ze zwierzętami domowymi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  825

  16.6.6.   Postępowanie ze zwierzętami dziko żyjącymi  . . . . . . . . . . . . . . . .  827

  16.6.7.   Postępowanie ze zwierzętami wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  827

  16.6.8.   Reglamentacja przeprowadzania procedur doświadczalnych z użyciem zwierząt  . . . . . . . . .  828

16.7.   Ochrona biosfery w działalności rolniczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  831

  16.7.1.   Geneza prawnej regulacji ochrony biosfery w działalności rolniczej w Polsce  . . . . . . . . . . . . . .  831

  16.7.2.   Ochrona biosfery przed nadmierną chemizacją w rolnictwie   . . .  836

    16.7.2.1.   Uwagi wprowadzające   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  836

    16.7.2.2.   Wprowadzanie do obrotu i stosowanie środków ochrony roślin  . . . . . . . . . . . . . . .  836

    16.7.2.3.   Wprowadzanie do obrotu i stosowanie nawozów i środków poprawiających właściwości gleby  . . . . . . . .  839

    16.7.2.4.   Integrowana produkcja roślin  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  841

  16.7.3.   Ochrona różnorodności biologicznej przez ograniczenie stosowania organizmów genetycznie zmodyfikowanych 

w rolnictwie   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  843

  16.7.4.   Ochrona różnorodności biologicznej w działalności rolniczej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  845

    16.7.4.1.   Uwagi wprowadzające   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  845

    16.7.4.2.   Wymogi wzajemnej zgodności  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  846

    16.7.4.3.   Płatność za działania środowiskowe   . . . . . . . . . . . . . . .  848

  16.7.5.   Programy rolno-środowiskowo-klimatyczne   . . . . . . . . . . . . . . . .  852

  16.7.6.   Rolnictwo ekologiczne   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  855

    16.7.6.1.   Koncepcja rolnictwa ekologicznego  . . . . . . . . . . . . . . . .  855

    16.7.6.2.   Podstawy prawne w zakresie produkcji ekologicznej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  856

    16.7.6.3.   Pojęcie i cele rolnictwa ekologicznego   . . . . . . . . . . . . .  858

    16.7.6.4.   Zasady produkcji ekologicznej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  860

    16.7.6.5.   Produkty i substancje stosowane w rolnictwie oraz kryteria ich dopuszczenia  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  862

16.8.   Prawne uregulowanie postępowania z organizmami genetycznie modyfikowanymi  . . . . . . . . . . . . .  864

  16.8.1.   Organizmy genetycznie zmodyfi kowane w prawie unijnym   . . .  864

  16.8.2.   Organizmy genetycznie zmodyfi kowane w prawie polskim  . . . .  868

Bibliografia  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  875