Współpraca szkoły z rodziną
Przedmiotem publikacji jest współdziałanie szkoły specjalnej i rodziny w zaspokajaniu potrzeb rozwoju biologicznego, psychospołecznego i kulturalnego dziecka lekko upośledzonego umysłowo. Zbadanie i ukazanie tego problemu w dzisiejszych warunkach życia dzieci upośledzonych umysłowo i ich rodzin wydaje się zasadne poznawczo i wskazane z terapeutycznego punktu widzenia.
Podjęte w publikacji badania stanowiły próbę odpowiedzi na następujące pytanie:
Jakie są realne możliwości stymulowania rozwoju biopsychosocjokulturalnego dziecka upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim w obecnych warunkach społecznych i oświatowych poprzez optymalizację współdziałania szkoły specjalnej i rodziny?
Opracowanie składa się z części teoretycznej, metodologicznej i empirycznej.
W części teoretycznej znajduje się analiza polskiej i zagranicznej literatury przedmiotu ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących roli rodziny, szkoły i grupy rówieśniczej w zaspokajaniu potrzeb rozwoju biologicznego, psychospołecznego i kulturalnego dziecka upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim, a także istoty upośledzenia umysłowego.
Część metodologiczna prezentuje konceptualizację badań empirycznych. Zastosowane rozwiązania metodologiczne pozwoliły na hipotetyczne sformułowanie kierunków aktywności szkoły specjalnej i rodziny służącej stymulowaniu rozwoju biopsychosocjokulturalnemu dziecka upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim oraz na opracowanie głównych założeń programu optymalizacji współdziałania tych dwóch środowisk wychowawczych.
W części empirycznej znajduje się analiza uzyskanych wyników badań, przeprowadzonych w środowisku rodzinnym i szkolnym dzieci upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim.
Badania pozwoliły na poznanie i ocenę funkcjonowania środowiska rodzinnego i szkolnego, rozpatrywanego na gruncie zaspokajana potrzeb rozwoju biologicznego, psychospołecznego i kulturalnego tych dzieci. Konsekwencją takiej analizy i oceny było ukazanie możliwości i form stymulowania tego rozwoju dziecka w szkole i w rodzinie. Prowadzone badania ukazały również związek pomiędzy warunkami rozwoju biopsychosocjokulturalnego dziecka w rodzinie, wydolnością wychowawczą rodziców, a poziomem zagrożenia tego rozwoju.
Pozwoliły także na określenie form i zakresu istniejącej współpracy między szkołą specjalną a rodziną oraz na poznanie oczekiwań rodziców wobec szkoły i nauczycieli. Jednocześnie dane pochodzące z rozpoznań dały podstawy do krytycznego spojrzenia na efekty tego współdziałania, stworzyły możliwości dla propozycji jego modyfikowania i postulowania badań naukowych w zakresie ulepszenie warunków rozwoju biopsychosocjokulturalnego dziecka i udoskonalenia współdziałania szkoły specjalnej z rodziną.
Materiał badawczy jest wzbogacony opisami 20 przypadków uczniów, stanowiących ilustrację danego zagrożenia lub uwarunkowania.
Wprowadzenie 11
Rozdział I. Podstawowe środowiska wychowawcze oraz ich współpraca w zaspokajaniu potrzeb rozwojowych dzieci 15
1. Środowisko wychowawcze – jego podział i struktura 15
2. Współpraca szkoły i rodziny we wspomaganiu rozwoju dzieci 19
3. Współpraca rodziców i nauczycieli we wspomaganiu rozwoju dzieci 27
Rozdział II. Zjawisko upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim 39
1. Wprowadzenie w problematykę upośledzenia umysłowego 39
2. Specyfika rozwoju osobowościowego dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim 40
2.1. Rozwój biologiczny 41
2.2. Rozwój psychiczny 44
2.2.1. Zaburzenia rozwoju psychicznego u dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim 48
2.2.2. Sfera emocjonalna u dzieci lekko upośledzonych umysłowo 54
2.3. Rozwój społeczny 58
2.4. Rozwój kulturalny 63
3. Obecny stan wiedzy naukowej (badań) o upośledzeniu umysłowym dzieci 65
Rozdział III. Rola rodziny i szkoły w zaspokajaniu potrzeb rozwojowych dzieci z lekkim upośledzeniem umysłowym 81
1. Rodzina jako środowisko zaspokajające potrzeby rozwojowe dziecka upośledzonego umysłowo 81
1.1. Rozwój biologiczny 81
1.2. Rozwój psychospołeczny 85
1.3. Rozwój kulturalny 98
1.4. Rodzina z dzieckiem upośledzonym umysłowo w stopniu lekkim 104
2. Szkoła jako środowisko zaspokajające potrzeby rozwojowe uczniów upośledzonych umysłowo 110
2.1. Pomoc szkoły w biologicznym rozwoju uczniów 112
2.2. Działania szkoły wspierające psychospołeczny rozwój uczniów 114
2.3. Rola szkoły w kulturalnym rozwoju uczniów 120
2.4. Praca szkoły nad zaspokajaniem potrzeb rozwojowych uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim 124
3. Znaczenie klasy szkolnej w zaspokajaniu potrzeb rozwojowych uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim 129
Rozdział IV. Konceptualizacja i realizacja własnych badań empirycznych 135
1. Przedmiot i metodologiczne założenia badań 135
2. Problematyka badań 139
3. Metoda i techniki badawcze 141
4. Teren badań i grupa respondentów 142
5. Etapy i realizacja badań środowiskowych 155
6. Organizacja i przebieg badań 158
Rozdział V. Uwarunkowania rozwoju dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim 161
1. Rodzinne warunki rozwoju dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim 161
1.1. Czynniki rozwoju biologicznego 162
1.2. Czynniki rozwoju psychospołecznego 171
1.3. Czynniki rozwoju kulturalnego 183
2. Zagrożenia w rozwoju dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim występujące w środowisku rodzinnym 187
2.1. Zagrożenia w rozwoju biologicznym 188
2.2. Zagrożenia w rozwoju psychospołecznym 199
2.3. Zagrożenia w rozwoju kulturalnym 206
3. Typologia rodzin z dzieckiem upośledzonym umysłowo w stopniu lekkim 211
3.1. Kryterium warunków bio-psycho-socjo-kulturalnego rozwoju dziecka 212
3.2. Kryterium odniesienia (stosunku) rodziców do szkoły specjalnej 220
4. Warunki rozwoju i adaptacji dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w środowisku szkoły specjalnej 231
4.1. Czynniki rozwoju biologicznego 232
4.2. Czynniki rozwoju psychospołecznego 237
4.3. Czynniki rozwoju kulturalnego 240
5. Zagrożenia w rozwoju dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim występujące w środowisku szkoły specjalnej 244
5.1. Zagrożenia w rozwoju biologicznym 244
5.2. Zagrożenia w rozwoju psychospołecznym 246
5.3. Zagrożenia w rozwoju kulturalnym 247
Rozdział VI. Współpraca szkoły specjalnej z rodziną w zaspokajaniu potrzeb rozwojowych dziecka upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim 251
1. Pomoc szkoły w korygowaniu i kompensowaniu zaburzeń rozwoju biologicznego dziecka upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim 252
2. Współpraca szkoły specjalnej z rodziną w zakresie wspierania psychospołecznego rozwoju dziecka upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim 257
3. Współpraca szkoły specjalnej z rodziną w tworzeniu warunków rozwoju kulturalnego dziecka z lekkim upośledzeniem umysłowym 262
4. Współpraca szkoły specjalnej z rodziną we wspomaganiu ogólnego rozwoju dziecka z lekkim upośledzeniem umysł
