Autoprezentacja młodzieży szkolnej. Emocjonalne i poznawcze konsekwencje deprecjonującej i faworyzującej autoprezentacji u młodzieży z wysokim i niskim lękiem społecznym
Autoprezentacja jest aktualnie jednym z bardziej zastanawiających zjawisk społecznych i psychologicznych, o czym świadczą liczne poradniki, mówiące o tym, w jaki sposób korzystnie prezentować swoją osobę. Autoprezentacja jest zachowaniem społecznym podlegającym samokontroli i samoobserwacji, dlatego wywołuje emocje i procesy poznawcze z nią związane (Stojanowska 1998).
Prezentujemy Państwu książkę pt.: "Autoprezentacja młodzieży szkolnej", w której Autorka podchodzi do tematu autoprezentacji bardzo wnikliwie i szczegółowo.
Czy osoby z wysokim lękiem społecznym prezentują się bardziej negatywnie niż te z niskim poziomem lęku ? Do takich wniosków doszedł Arkin ze swoimi współpracownikami, na podstawie badań jakie przeprowadzili w 1980 r. Autorka te wnioski konfrontuje z kolejnymi badaniami i nową interpretacją. Wyniki są nie tylko ciekawe, ale także wartościowe pod kątem wykorzystania w pracy z młodzieżą.
Książka Weroniki Juroszek podejmuje się zadania rozwinięcia tematu lęku społecznego i jego wpływu na stopień jakości uczestnictwa społecznego. Celem badań było określenie znaczenia deprecjonującej i faworyzującej autoprezentacji dla zmian w poziomie lęku sytuacyjnego oraz metapercepcji u osób o różnym dyspozycyjnym lęku społecznym.
Prezentowana praca składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiono problem autoprezentacji w świetle teorii i badań, przeanalizowano podstawowe założenia dotyczące autoprezentacji, jej funkcje i style, rolę lęku społecznego w kierowaniu wrażeniem. Kolejne punkty poświęcono autoprezentacji faworyzującej (jako podstawowemu stylowi stosowanemu przez osoby z niskim lękiem społecznym) oraz autoprezentacji ochronnej (charakteryzującej osoby z wysokim lękiem społecznym). Rozdział ten kończy analiza znaczenia metapercepcji dla autoprezentacji.
Rozdział drugi zawiera omówienie badań własnych. W punkcie pierwszym sformułowano pytania i hipotezy dotyczące faworyzowania i deprecjonowania się w sytuacji powodzenia i niepowodzenia w sferze społecznej i intelektualnej przez młodzież szkolną z wysokim i niskim lękiem społecznym (badanie ankietowe). W punkcie drugim sformułowano hipotezy, opierając się na badaniach eksperymentalnych. Punkt trzeci traktuje o tym, jak dyspozycyjna koncentracja na różnych rodzajach „ja” wpływa na faworyzującą i deprecjonującą autoprezentację oraz jej emocjonalne oraz poznawcze konsekwencje – lęk sytuacyjny i metapercepcję.
W rozdziale trzecim przedstawiono metodologię badań własnych – omówiono metody, określając zmienne i ich operacjonalizację, przy czym zmienne niezależne oraz zależne zostały szczegółowo wyodrębnione. W pracy wykorzystano następujące metody: ankietę do pomiaru stylu autoprezentacji (skonstruowaną przez autorkę niniejszej publikacji), Skalę Koncentracji na Sobie, Inwentarz Stanu i Cechy Lęku oraz arkusz „Jak widzą mnie inni?”.
Rozdział czwarty zawiera wyniki przeprowadzonych badań. Na początku scharakteryzowano omawiane zmienne osobowościowe, takie jak: lęk społeczny, ja-publiczne, ja-prywatne, zmienne określone w badaniach ankietowych oraz eksperymentalnych (podrozdziały pierwszy i drugi). W podrozdziale trzecim przedstawiono wyniki dotyczące autoprezentacji osób o wysokim i niskim lęku społecznym w sytuacji powodzenia oraz niepowodzenia. Podrozdział czwarty to weryfikacja hipotez zakładających wpływ faworyzującej i deprecjonującej autoprezentacji w sytuacji powodzenia, jak również niepowodzenia na lęk sytuacyjny i metapercepcję u osób o różnym poziomie lęku społecznego. W podrozdziale piątym przeanalizowano zależności między dyspozycyjną koncentracją na różnych rodzajach „ja” i lękiem społecznym a autoprezentacją oraz jej konsekwencjami.
Pracę zamykają rozdział dotyczący interpretacji wyników, zakończenie i streszczenie pracy.
Wstęp 9
Rozdział I. Autoprezentacja w świetle teorii i badań 11
1. Podstawowe założenia dotyczące autoprezentacji 11
2. Funkcje autoprezentacji 13
3. Style autoprezentacji 14
3.1. Atrakcyjność faworyzującego i deprecjonującego stylu autoprezentacji 14
3.2. Faworyzowanie i deprecjonowanie się za pomocą atrybucji Przyczynowych 15
3.3. Style autoprezentacji w zależności od płci 16
4. Rola lęku społecznego w autoprezentacji 17
4.1. Autoprezentacyjna koncepcja lęku społecznego M. Leary’ego 18
4.2. Osobowościowe uwarunkowania lęku społecznego 18
4.2.1. Samoocena 18
4.2.2. Samoświadomość 20
4.3. Sytuacyjne uwarunkowania lęku społecznego 21
4.3.1. Nowość sytuacji 22
4.3.2. Oceny w relacjach interpersonalnych 22
4.4. Różnice między osobami z wysokim i niskim poziomem lęku społecznego w wybranych sferach funkcjonowania psychospołecznego 23
4.4.1. Interpretowanie sytuacji powodzenia i niepowodzenia 23
4.4.2. Przekonania dotyczące własnej osoby 24
4.4.3. Metapercepcja (ja-odzwierciedlone) oraz dokonywanie atrybucji przyczynowych 25
4.4.4. Postrzeganie oczekiwań otoczenia względem siebie 26
4.4.5. Rezultaty uzyskiwane w testach intelektualnych 26
4.4.6. Treści pamięci autobiograficznej, umiejętność wyrażania negatywnych emocji i wsparcie społeczne 27
4.4.7. Regulowanie poczucia własnej wartości 27
4.5. Funkcjonowanie społeczne osób z wysokim i niskim poziomem lęku społecznego w okresie dorastania 27
5. Autoprezentacja faworyzująca jako podstawowy styl autoprezentacji osób z niskim poziomem lęku społecznego 29
6. Autoprezentacja ochronna jako podstawowy styl autoprezentacji osób z wysokim poziomem lęku społecznego 31
7. Znaczenie metapercepcji (ja-odzwierciedlonego) dla autoprezentacji 32
Rozdział II. Problematyka badań własnych 35
1. Faworyzowanie i deprecjonowanie się w sytuacji powodzenia i niepowodzenia w sferze społecznej i intelektualnej przez młodzież szkolną z niskim i wysokim poziomem lęku społecznego – sformułowanie pytań i hipotez do ankietowej części badań 35
2. Wpływ faworyzującej i deprecjonującej autoprezentacji w sytuacji powodzenia i niepowodzenia na poziom lęku sytuacyjnego i metapercepcję (ja-odzwierciedlone) u młodzieży o różnym poziomie lęku społecznego – sformułowanie pytań i hipotez do eksperymentalnej części badań 38
3. Wpływ dyspozycyjnej koncentracji na różnych rodzajach „ja” na faworyzującą i deprecjonującą autoprezentację oraz jej emocjonalne i poznawcze konsekwencje: lęk sytuacyjny i metapercepcję 42
Rozdział III. Metodologia badań własnych 45
1. Metody badań 45
1.1. Zmienne i ich operacjonalizacja 45
1.1.1. Badanie ankietowe 45
1.1.2. Badanie eksperymentalne 47
1.2. Charakterystyka badanej grupy 49
2. Narzędzia badawcze 49
2.1. Ankieta do pomiaru stylu autoprezentacji 49
2.2. Skala Koncentracji na Sobie 50
2.3. Inwentarz Stanu i Cechy Lęku 51
2.4. Arkusz „Jak widzą mnie inni?” 52
3. Przebieg badań 52
Rozdział IV. Wyniki 55
1. Charakterystyka zmiennych osobowościowych badanej młodzieży w ankietowej części badań 55
1.1. Lęk społeczny 55
1.1.1. Statystyki opisowe i rozkład wartości lęku społecznego 55
1.2. Ja-publiczne 56
1.3. Ja-prywatne 56
1.4. Podgrupy osób wyróżnione ze względu na zmienne osobowościowe: lęk społeczny, ja-publiczne, ja-prywatne 57
2. Charakterystyka zmiennych osobowościowych badanej młodzieży w eksperymentalnej części badań 59
2.1. Lęk społeczny 59
2.1.1. Rozkład wartości lęku społecznego (analizowanego na trzech poziomach: niskim, średnim i wysokim) 59
2.1.2. Rozkład wartości lęku społecznego (analizowanego na dwóch poziomach: niższym i wyższym) 61
2.2. Ja-publiczne 63
2.2.1. Statystyki opisowe i rozkład wartości ja-publicznego 63
2.3. Podgrupy osób wyróżnione ze względu na zmienne osobowościowe: lęk społeczny i ja-publiczne 64
2.3.1. Rozkład liczebności dziewcząt i chłopców w podgrupach wyróżnionych ze względu na zmienne osobowościowe (lęk społeczny i ja-publiczne) 65
3. Autoprezentacja osób o wysokim i niskim lęku społecznym w sytuacji powodzenia i niepowodzenia – weryfikacja hipotez badawczych na podstawie ankiety 66
3.1. Hipoteza pierwsza 67
3.2. Hipoteza druga 71
3.2.1. Deprecjonujący styl autoprezentacji a płeć 72
3.2.2. Faworyzujący styl autoprezentacji a płeć 75
4. Wpływ faworyzującej i deprecjonującej autoprezentacji w sytuacji powodzenia i niepowodzenia na lęk sytuacyjny i metapercepcję (ja-odzwierciedlone) u osób o różnym poziomie osobowościowego lęku społecznego – weryfikacja hipotez i odpowiedzi na pytania badawcze na podstawie eksperymentu 79
4.1. Hipoteza trzecia 81
4.2. Hipoteza czwarta 85
4.3. Hipoteza piąta 88
4.4. Hipoteza szósta 89
4.5. Hipoteza siódma 91
4.6. Pytanie badawcze 93
5. Zależności między dyspozycyjną koncentracją na różnych rodzajach „ja” i lękiem społecznym a autoprezentacją i jej konsekwencjami 93
5.1. Zależności między badanymi zmiennymi osobowościowymi a faworyzującą i deprecjonującą autoprezentacją (badanie ankietowe) 93
5.2. Wpływ lęku społecznego oraz ja-publicznego na emocjonalne i poznawcze konsekwencje faworyzującej i deprecjonującej autoprezentacji (badanie eksperymentalne) 98
Rozdział V. Interpretacja wyników 105
Zakończenie 117
Bibliografia 119
Załączniki 127
