Ekologiczne techniki grafiki warsztatowej
Wstęp
Książka jest poświęcona zagadnieniom zastosowania
nietoksycznych metod w grafice
warsztatowej. Od lat 90. XX w. zauważalne jest
duże zainteresowanie ekologicznym aspektem
technologii graficznych, głównie w USA, Kanadzie
i w krajach Europy Zachodniej. W Polsce
zarówno nietoksyczne techniki, jak i materiały
oraz warsztat nie są szerzej znane. Ze względu
na swoje liczne zalety, jak również potencjał
wyrazowy, alternatywne techniki i materiały
zasługują na głębszą analizę, szerszą aplikację
w nowoczesnym warsztacie graficznym oraz
przybliżenie polskiemu czytelnikowi tych zagadnień.
Ze względu na bardzo rozległy obszar
badań różnorodnych działań artystycznych,
w założeniu praca stanowi syntetyczne ujęcie
problemu z analizą poszczególnych metod, technik
i materiałów. Znaczenie pracy zawiera się
w jej podstawowych, równorzędnych aspektach,
określających jej wartość zarówno w zakresie
naukowym, jak i praktycznego zastosowania.
Aspekt naukowy znajduje swoje odzwierciedlenie
w poszerzeniu wiedzy o grafice, istocie współczesnych
rozwiązań warsztatowych, możliwości
i zastosowań nietoksycznych technologii. Oparte
na badaniach rozwiązania, opisane techniki wraz
z podaniem parametrów technologicznych i receptur,
w znacznym stopniu przybliży naukowo-
-artystycznemu środowisku grafików w Polsce,
dynamicznie rozwijający się na Zachodzie obszar
grafiki non-toxic. W upowszechnieniu nowych
kierunków badań w zakresie technologii graficznych,
poszerzeniu wiedzy o grafice artystycznej
i jej współczesnych dokonaniach zawiera się popularyzatorski
aspekt niniejszej pracy. Artyści
graficy znajdą tu charakterystyki nietoksycznych
technik, propozycje receptur oraz opis przeprowadzonych
doświadczeń, wraz z prezentacją
uzyskanych efektów. Mam nadzieję, że przedstawiony
materiał będzie inspiracją dla czytelnika
do indywidualnych poszukiwań twórczych, które
okażą się wartościową artystycznie eksploracją.
Książka powstała z myślą o wszystkich osobach
zajmujących się grafiką lub zainteresowanych
nią, które są skłonne przeżyć twórczą przygodę
i doświadczyć innych, bezpieczniejszych,
współcześnie stosowanych metod i środków bądź
mających potrzebę zaktualizowania swojej dotychczasowej
wiedzy i praktyki artystycznej.
Adresatami niniejszej pracy są głównie graficy
praktycy, pracownicy naukowi wyższych
uczelni, studenci kierunków artystycznych, nauczyciele
i uczniowie liceów plastycznych. Zaprezentowany
w tej publikacji alternatywny
charakter warsztatu graficznego może czynić
ją pomocną w organizacji i prowadzeniu pracowni
plastycznych w placówkach oświatowych
i edukacyjnych. Uwzględniając uniwersalne
przesłanie i praktyczny charakter omawianych
zagadnień, mam nadzieję, że książka będzie interesująca
dla wszystkich osób, którym proekologiczny
wymiar twórczości nie jest obojętny.
Podziękowania
Autorka wyraża wdzięczność Recenzentom
niniejszej monografii: Profesorom Henrykowi
Ożogowi i Andrzejowi Markiewiczowi za wnikliwą
i życzliwą ocenę oraz cenne uwagi niezwykle
pomocne w ukształtowaniu ostatecznej zawartości
i formy książki.
Słowa serdecznego podziękowania kieruję do
prof. Jana Szmatlocha i mgr Barbary Czapor-Zaręby
za przeprowadzenie szeregu doświadczeń
8 Wstęp
z zastosowaniem nietoksycznych środków i materiałów
w technikach druku wklęsłego i wypukłego
oraz za udostępnienie efektów badań i powstałych
wspaniałych grafik.
Składam podziękowania mgr. inż. Stanisławowi
Kamińskiemu za profesjonalne i rzetelne
zaprojektowanie, wykonanie i uruchomienie
stanowisk będących bazą badawczą Pracowni
Ekologicznych Technik Grafiki w Instytucie
Sztuk Pięknych na Wydziale Sztuki Akademii
im. Jana Długosza. Paniom dr Renacie Misztal
i mgr Agnieszce Balińskiej z Wydziału Matematyczno-
Przyrodniczego AJD dziękuję za przystępne
przybliżenie mi i czytelnikom procesów
chemicznych zachodzących podczas trawienia
metalowych matryc.
Chcę również podziękować wszystkim osobom
współpracującym ze mną zarówno w trakcie
realizacji zadań projektu, jak i przy powstawaniu
publikacji. Szczególnie dziękuję mojej Rodzinie,
Monice i Bartkowi oraz bliskiej mi osobie
– dr. hab. inż. Jerzemu Winczkowi – za dużą pomoc
i wsparcie oraz trud włożony w przygotowanie
materiałów monografii do edycji.
Katarzyna Winczek
Wstęp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1. Sztuka i ekologia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.1. Sztuki plastyczne a ekologia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.2. Źródła zagrożeń w tradycyjnej pracowni grafiki warsztatowej. . . . . . . . . 14
1.3. Analiza podręczników technik grafiki, pod kątem edukacji proekologicznej
i bezpieczeństwa pracy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.4. Tendencje, koncepcje i metody w grafice ekologicznej . . . . . . . . . . . . . 19
1.5. Pracownia nietoksycznych technik grafiki warsztatowej . . . . . . . . . . . . 22
2. Techniki druku wklęsłego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.1. Nietoksyczne techniki druku wklęsłego. Akrylowe grunty twarde i miękkie. . 31
2.2. Akwatinta akrylowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
2.3. Odprysk. Wash resist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
2.4. Praca z płytami cynkowymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
2.5. Roztwory trawiące do miedzi i mosiądzu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
2.6. Roztwory trawiące do cynku i aluminium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
2.7. Utylizacja zużytych roztworów trawiących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
3. Farby i druk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
3.1. Farby i papier w technikach druku wklęsłego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
3.2. Techniki druku wypukłego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
4. Trawienie elektrolityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
4.1. Technika trawienia elektrolitycznego. Historia i zasada działania. . . . . . . 169
4.2. Elektrolityczne trawienie matryc w grafice warsztatowej. . . . . . . . . . . . 174
4.3. Inne, specjalne techniki trawienia elektrolitycznego. . . . . . . . . . . . . . . 191
5. Techniki fotopolimerowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
5.1. Techniki fotopolimerowe w grafice warsztatowej . . . . . . . . . . . . . . . . 203
5.2. Etapy postępowania w technice filmu fotopolimerowego. . . . . . . . . . . . 224
5.3. Płynna powłoka światłoczuła. Płyty fleksograficzne. . . . . . . . . . . . . . . 235
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Bibliografia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
Streszczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Nota o autorze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
