Dziecko w świecie edukacji Przykłady zajęć kompleksowych
Książka Dziecko w świecie edukacji. Przykłady zajęć kompleksowych. Bliżej integracji osoby i pedagogiki współbycia jest drugą częścią publikacji Dziecko w świecie edukacji. Podstawy uczenia się kompleksowego – nowe kształty i wymiary edukacji o tym samym tytule głównym, a zarazem XIX tomem serii „Nauczyciele – Nauczycielom”, wydawanej od 1996 roku w Oficynie Wydawniczej „Impuls”.
Wątek egzystencjalny, filozofia codzienności przenika całą nasza serię. Bliskie nam są słowa Cypriana Kamila Norwida zawarte w Promethidionie:
Kto kocha, małe temu ogromnie
i lada promyk rozbudza nadzieję.
W tomie tym jest wiele promyków i nadziei na lepszą edukację. Pierwsza część (rozdziały I–II) to opowieść o sztuce uczenia się i zmaganiach mających na celu ocalenie w ludziach współczesnych istoty człowieczeństwa. Zostały tu także, jak wiele znaczeń mieści się w słowie „pomiędzy”. Tworzy ono przestrzenie obojętne, wrogie, życzliwe, pełne nadziei. Bywa niekiedy wytrychem, ale częściej kluczem do serc i umysłów innego człowieka, do dziecięcej wrażliwości.
Dalsza część główna (rozdziały III–VI) przybliża życzliwe przestrzenie interpersonalne współtworzone wraz z uczniami w kompleksowej edukacji w szkole podstawowej, gimnazjum, liceum i na uniwersytecie. Ukazano, że dzięki różnorodnym, a zarazem innowacyjnym działaniom najbardziej z pozoru przeciętna szkoła, może stać się przestrzenią tworzenia kultury. Uzasadniono również, że innowacyjnie prowadzona edukacja kompleksowa nie tylko dostarcza uczniom wiedzy przedmiotowej, strategicznej i autokreacyjnej, lecz także pobudza rożne sfery aktywności. Bywa źródłem fascynacji, radości i poszukiwania sensów życia oraz wartości wykonywanej pracy.
Problemy te przybliża ostatni rozdział o pedagogice współbycia, która jest odmianą personalizmu, a zarazem rezultatem kompleksowych działań. Działaniom tym towarzyszy tworzenie systemu norm i kryteriów ocen przy współudziale uczniów, systemu przekształcającego się w samoocenę, będącą podstawą uczenia się przez całe życie. W tym rozdziale omówione zostały różnorodne przestrzenie interpersonalne: przestrzeń intelektualna, mentalna, światopoglądowa, emocjonalna, terapeutyczna i autokreacyjna (metaprzestrzeń). Stanowią one syntezę integracji osoby wychowanka.
Wstęp 7
Introduction 9
Rozdział I. O sztuce uczenia się, czyli nauczanie kompleksowe „w pigułce” 11
1. O tym, co w sztuce uczenia się jest najważniejsze 11
2. Programy nauczania a sztuka projektowania zajęć kompleksowych z uczniami 16
3. Kompleks. Kompleksowe uczenie się – nauczanie. Strategie współdziałania 22
4. Przyjazne sposoby oceniania i współbycia 29
5. Podmiotowość z bliska 33
Rozdział II. Człowiek. Świat. Edukacja. Dziwne historie ze słowem „pomiędzy” 39
1. Słowo „pomiędzy” – klucz, wytrych czy nadzieja? 39
2. Człowiek w świecie a wychowanie do człowieczeństwa 42
3. Dorosły i dziecko a edukacja permanentna 46
4. Dziecko (uczeń) w wielu światach. Światy dziecka 49
5. Człowiek i człowieczeństwo na marginesach edukacji. Jak długo jeszcze? 52
Rozdział III. Kompleksowe uczenie się w szkole podstawowej – podstawy więzi 55
1. Klasa szkolna jako przestrzeń tworzenia kultury. Dom i książka w życiu dziecka 55
2. Dom niejedno ma imię i z tego właśnie słynie. Projektowanie kompleksu w klasie VI – podstawy więzi 58
3. Obowiązek, potrzeba i pasja uczenia się. Bogactwo form uczenia się a cechy dialogu w lekcjach ćwiczeniowo-badawczych 61
4. Zarys kompleksu o książkach, lekturach i czytaniu 66
5. Rodzaje więzi interpersonalnych jako wynik kompleksowych działań. Typy integracji rzeczywistej 70
Rozdział IV. Strategie twórczego uczenia się – realizacja kompleksów w gimnazjum 73
1. Pojęcie strategii i organizacji pracy w klasie szkolnej 73
2. Odpowiedzialność za dobro wspólne. Projektowanie kompleksu w klasie III gimnazjum 77
3. Twórcze funkcjonowanie uczniów podczas realizacji kompleksu „Odpowiedzialność za dobro wspólne” 81
4. Piękno a formy i język literatury. Zarys kompleksu w klasie II gimnazjum 84
5. Twórca, twórczość, twórczy uczeń i nauczyciel – rozmowy i dyskusje bez granic 88
Rozdział V. Kształcenie i kształtowanie człowieka. Edukacja kompleksowa w liceum 91
1. Od haseł o edukacji „zintegrowanej” do rzeczywistej integracji osoby wychowanka 91
2. Kształcenie i kształtowanie postaw licealistów w trakcie projektowania cyklu zajęć o człowieku i człowieczeństwie 97
3. Człowiek i człowieczeństwo, sacrum i profanum w literaturze, sztuce, życiu. Realizacja zajęć ćwiczeniowo-badawczych 100
4. Zarys kompleksu o gościnności i życiu codziennym 105
5. Innowacyjne kształcenie i kształtowanie postaw uczniów wyzwaniem XXI wieku 112
Rozdział VI. Poszukiwanie zagubionego klucza do radości i fascynacji. Studenci pedagogiki jako współtwórcy kompleksowej edukacji 117
1. Fascynacje studentów innowacjami jako przejaw oporu wobec schematów szkolnej oraz uniwersyteckiej edukacji 117
2. Funkcjonowanie studentów w dwóch rolach: student-uczeń i student-nauczyciel 122
3. Innowacje edukacyjne źródłem wiedzy o nauczycielach-studentach, współczesnej szkole i dziecku 128
4. Studencki przykład cyklu lekcji i jego wymowa 133
5. Niektóre opinie o trudzie i radości tworzenia kompleksowych zajęć 149
Rozdział VII. Pedagogika współbycia jako odmiana personalizmu. Bliżej integracji osoby 153
1. Pedagogika teorią innowacyjnej edukacji 153
2. Konteksty pedagogiki współbycia jako odmiany personalizmu 155
3. Bliżej integracji osoby. Istota pedagogiki współbycia 160
4. Siedem przestrzeni pedagogiki współbycia jako rezultat kompleksowej edukacji 163
5. Pedagogika współbycia odpowiedzią na edukacyjne wyzwania XXI wieku 171
