NIEPRAWIDŁOWOŚCI I NADUŻYCIA NA RYNKU FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH
Celem tej monografii jest kompleksowe przedstawienie nieprawidłowości i nadużyć w sektorze funduszy inwestycyjnych wraz z uwzględnieniem ich przyczyn, mechanizmów działania, skutków i metod zapobiegania. Dotychczas nie powstała żadna monografia naukowa poświęcona ściśle temu tematowi, a informacje o nadużyciach inwestorzy mogli czerpać niemal wyłącznie z doniesień prasowych. Zagadnienie to powinno być obszarem szczególnej uwagi literatury, ponieważ nadużycia w sektorze funduszy inwestycyjnych, tak jak wszystkie nadużycia finansowe, mogą prowadzić do naruszenia jednego z dóbr publicznych, jakim jest bezpieczeństwo finansowe kraju i obywateli. Z tego względu niezbędne jest efektywne przeciwdziałanie nadużyciom finansowym, m.in. dzięki odpowiedniej analizie historycznych przykładów nieprawidłowości i próbie wyciągnięcia z nich wniosków. Teza główna monografii stanowi, że nadzór nad sektorem funduszy inwestycyjnych w Polsce (zarówno wewnętrzny jak i zewnętrzny ogólnoustrojowy) jest nieefektywny, prowadząc do nadużyć i nieprawidłowości, których skutki są negatywne i dotkliwe w ujęciu społecznym, mikro- i makroekonomicznym. Monografia opiera się na analizie krytyczno-poznawczej literatury przedmiotu, artykułów naukowych, raportów instytucji państwowych i rynku finansowego, prawa polskiego i unijnego, informacji prasowych a także na doświadczeniu zawodowym autorów. Pierwszy rozdział monografii jest wprowadzeniem w najważniejsze zagadnienia związane z rynkiem funduszy inwestycyjnych, bez których zrozumienie dalszej części tekstu mogłoby być trudne. Przedstawiono tu sektor funduszy inwestycyjnych w ujęciu teoretycznym, z historią rozwoju rynku, krótkim opisem poszczególnych rodzajów funduszy, sposobem działania rynku, rolą poszczególnych podmiotów tworzących strukturę instytucjonalną sektora, a także historią rozwoju regulacji prawnych. Uzupełnieniem pierwszego rozdziału są najważniejsze statystyki rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce. Pierwszy rozdział zawiera ponadto wiele dygresji (przeważnie w formie przypisów), niezwiązanych ściśle z problematyką nadużyć, dlatego zaawansowani czytelnicy, w szczególności zawodowo związani z funduszami inwestycyjnymi, mogą zaryzykować rozpoczęcie lektury książki od drugiego rozdziału. Drugi rozdział poświęcono nieprawidłowościom i nadużyciom w zakresie wyceny aktywów netto funduszy (WAN), a trzeci pozostałym nieprawidłowościom i nadużyciom w sektorze. Podział ten wynika z tego, że WAN to jedna z najważniejszych
miar na rynku funduszu – podstawa do wyliczania stopy zwrotu, oceny efektywności funduszy i budowy najważniejszych wskaźników rynkowych. Po stronie inwestorów stopa zwrotu implikuje decyzje o zainwestowaniu w fundusz lub wycofaniu się z niego, a po stronie zarządzających wskazuje np. na realizację określonych celów biznesowych lub wyliczenie opłaty za zarządzenie. Warto dodać, że zasady wyceny WAN funduszy bazują zarówno na przepisach prawa, jak i na różnego rodzaju modelach finansowo-ekonomicznych. Takie modele buduje się z kolei na często subiektywnych założeniach, m.in. w zakresie ceny rynkowej, stopy dyskontowej czy poziomu ryzyka rynkowego,które mogą być oderwane od rzeczywistości lub wręcz celowo zmanipulowane w celu osiągnięcia określonego efektu, np. w celu zawyżenia WAN funduszu. Sprawia to, że problematyka wyceny WAN jest na tyle istotnym ogniskiem nadużyć w sektorze, że zdaniem autorów powinna być rozpatrywana osobno. Jak już wspomniano, w trzecim rozdziale opisano inne nieprawidłowości i nadużycia, niezwiązane bezpośrednio z nieprawidłową wyceną WAN. Praktyka biznesowa czy doniesienia prasowe wskazują na takie nadużycia, jak systematyczne przekraczanie nałożonych limitów i ograniczeń inwestycyjnych, fundusze inwestycyjne działające jako schematy Ponziego, misselling, konflikty interesów czy np. nierzetelna analiza podejmowanych decyzji inwestycyjnych przez zarządzających. W monografii zawartotakże przykłady nieprawidłowości na podstawie dokładnej analizy konkretnych studiów przypadków.
(Fragment wstępu)
WYKAZ SKRÓTÓW
WSTĘP
Rozdział 1
FUNDUSZE INWESTYCYJNE – UJĘCIE TEORETYCZNE
1.1. Fundusz inwestycyjny jako realizacja idei wspólnego inwestowania
1.1.1. Idea wspólnego inwestowania
1.1.2. Fundusz inwestycyjny – przegląd definicji
1.2. Rodzaje funduszy inwestycyjnych
1.2.1. Kryterium organizacyjno-prawne
1.2.2. Kryteria ekonomiczne
1.3. Instytucje rynku funduszy inwestycyjnych
1.3.1. Struktura instytucjonalna
1.3.2. Towarzystwo funduszy inwestycyjnych (TFI)
1.3.3. Outsourcing i podmioty zarządzające aktywami (asset management)
1.3.4. Depozytariusz
1.3.5. Agent transferowy
1.3.6. Dystrybutor tytułów uczestnictwa (TU)
1.4. Ewolucja regulacji prawnych funduszy inwestycyjnych
1.5. Kluczowe statystyki i obserwacje dotyczące rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce
Rozdział 2
NIEPRAWIDŁOWOŚCI I NADUŻYCIA W ZAKRESIE WYCENY FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH
2.1. Regulacje prawne dotyczące rachunkowości i wyceny funduszy inwestycyjnych
2.2. Problem wyceny liniowej i rynkowej
2.3. Wycena aktywów finansowych na podstawie teoretycznych modeli ekonomiczno-finansowych
2.3.1. Wprowadzenie
2.3.2. Model zdyskontowanych przepływów pieniężnych
2.3.3. Inne modele ekonomiczno-finansowe
2.4. Studia przypadków nadużyć i nieprawidłowości w zakresie wyceny funduszy inwestycyjnych
2.4.1. Wprowadzenie
2.4.2. Stosowanie wyceny rynkowej przy braku aktywnego rynku
2.4.3. Manipulacje wyceną metodami ekonomiczno-finansowymi
2.4.4. Nieprawidłowa wycena instrumentów strukturyzowanych
2.4.5. Late trading i market timing – skandale na rynku funduszy inwestycyjnych w USA
Rozdział 3
POZOSTAŁE NIEPRAWIDŁOWOŚCI I NADUŻYCIA NA RYNKU FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH
3.1. Przekraczanie limitów i ograniczeń inwestycyjnych
3.2. Nadmierna dźwignia finansowa
3.3. Fundusze inwestycyjne działające jako schematy Ponziego
3.4. Inwestycje w „toksyczne” aktywa – afera GetBack
3.5. Misselling na rynku funduszy inwestycyjnych
3.6. Wprowadzające w błąd nazwy funduszy
3.7. Nienależyte zarządzanie portfelem inwestycyjnym
3.8. Występowanie konfliktu interesów w TFI
3.9. Insider trading i front running
3.10. Ukryte indeksowanie i nieadekwatne benchmarki
3.11. Nieprawidłowe wynagrodzenie TFI
3.12. Klauzule redukcyjne i nieprawidłowe zaspokajanie inwestorów
3.13. Nieprawidłowa realizacja zleceń konwersji i zamiany
3.14. Nieprawidłowidłowe kapitały własne TFI
3.15. Oferowanie niepublicznych FIZ
3.16. Copernicus FIO Subfundusz Dłużnych Papierów Korporacyjnych (CDPK) jako studium przypadków nadużyć
Rozdział 4
SKUTKI I PRZECIWDZIAŁANIE NADUŻYCIOM ORAZ NIEPRAWIDŁOWOŚCIOM NA RYNKU FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH
4.1. Ekonomiczne i społeczne skutki nieprawidłowości i nadużyć na rynku funduszy inwestycyjnych
4.2. Nadzór instytucjonalny nad rynkiem funduszy inwestycyjnych
4.2.1. KNF jako krajowy organ nadzorczy
4.2.2. Kompetencje i środki nadzorcze stosowane przez KNF
4.2.3. Analiza działalności KNF w latach 2011–2021 na rynku funduszy
4.3. Zmiana postrzegania funkcji depozytariusza w Polsce
4.4. Rewizja sprawozdań finansowych podmiotów rynku funduszy inwestycyjnych
4.5. Edukacja finansowa jako narzędzie przeciwdziałania nadużyciom na rynku TFI
ZAKOŃCZENIE
Bibliografia
Spis tabel
Spis rysunków
